Ayşegül KUŞ

15618

LİLO LİNKE’İN “ALLAH DETHRONED” ADLI ESERİNDE SAMSUN HALKEVİ VE FAALİYETLERİ

Bağımsızlık savaşının kazanılmasının ardından Türkiye Cumhuriyeti devleti kurulmuş, hem Türk milletinin çağdaş ve modern toplumlar arasındaki yerini alması hem de halkta ulusal bir bilinç oluşturmak için Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik alanlarda pek çok reform yapılmıştır. Reformların halka benimsetilmesinde, eğitime önemli işlevler yüklenmiştir. Bu bağlamda, Osmanlı’dan devralınan okullar modernize edilmiş, eğitim programları yenilenmiştir. Bununla da kalınmamış, 1932 yılında, Samsun’nun da içinde bulunduğu 14 ilde, yaygın eğitim kurumu olarak nitelendirebileceğimiz Halkevleri inşa edilmiştir. Halk evlerinin inşa edilmesinde, elbette dönemin kimi siyasi, ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişmelerinin rolü yadsınamaz. Bunu, Halkevlerinin üstlendiği, kültürel, sanatsal, ekonomik, eğitsel vb. işlevlerde açıkça görmek olasıdır. Ancak özde Halkevleri, Cumhuriyetin çağdaş ve laik bir toplum yaratma politikalarının bir ürünü olarak düşünülebilir. Halkevlerinin kurulduğu 1932 yılından kapatıldığı 1951 yılına kadar, Türk toplumunun pek çok ihtiyacı yanında, yeniliklerin halka taşınmasında da etkili olduğu açıktır. Zira Halkevleri vasıtasıyla toplumda Atatürk ilke ve inkılaplarının sağlam bir temele oturtulması, milli kültürün inşası, Türk aydını ile halk arasında köprü kurulması ile ortak kaygıları ve ülküleri olan üretici bir toplum yaratılması hedeflenmiştir. Halkevlerinin kurulması ile birlikte kültür ve eğitim alanında önemli atılımlar yapılmış ve Halkevleri tarafından, halkı her konuda eğitmek ve bilgilendirmek için birçok dergi ve kitap yayınlanmıştır. Yakın tarihimizde önemli bir yere sahip olan Halkevleri, yerli ve yabancı pek çok araştırıcının ilgisini çekmiştir. Lilo Linke de Türkiye’yi ziyareti sırasında Halkevleriyle ilgilenmiş, bu konuda kayda değer bilgiler aktarmıştır. İşte bu çalışma, Lilo Linke’nin 1935 yılında Samsun ziyareti sırasında Samsun Halkevine dair gözlem ve incelemelerine dayanmaktadır. Çalışmanı amacı, onun gezi notlarından yola çıkarak, Samsun Halkevi ve faaliyetlerini ele almak, değerlendirmek ve Halkevleri bağlamında Samsun tarihine ışık tutmaktır.

SAMSUN PEOPLE’S HOUSE AND ITS ACTIVITIES IN THE WORK OF LİLO LİNKE “ALLAH DETHRONED”

number of reforms were made in political, social, cultural and economic fields under the leadership of Mustafa Kemal Atatürk for both the Turkish nation’s taking their place among the modern societies and also creating a national consciousness of the people. Considerable importance was given to education so as to have people adopt the reforms. In this regard, the schools having been inherited from the Ottoman State were modernized and educational programs were renewed. In addition, in 1932 the People’s Houses, which could be described as widespread institutions, were constructed in 14 provinces including Samsun. Naturally, in the construction of the People’s Houses, the role of some political, economic, social and cultural developments of the period cannot be overlooked. It is possible to see it in the cultural, artistic, economic and educational functions that People’s Houses executed. However, it should be noted that People’s Houses actually can be considered as the product of the politics of creating a modern and secular society. In addition to several needs of the Turkish society, between 1932 to 1951, it is obvious that they played a major role in transfering the reforms to people as well. Through the People’s Houses, it was intended to base Atatürk’s principles and reforms on a strong ground, to establish national culture and bridge between Turkish intellectuals and people and in this way, to create a productive society having common concerns and ideals. With the foundation of the People’s Houses, some important developments were made in the field of culture and education and several journals and books were published in order to inform and educate people about every subject. People’s Houses, which have had an important place in our recent history have attracted the attention of many local and foreign researchers as well. During her visit in Samsun, Lilo Linke also showed interest in People’s Houses and narrated significant information related to them. This study is based on Lilo Linke’s observations and research during her visit in Samsun in 1935. Using her travelogues, the purpose of the study is to handle and evaluate Samsun Poeple’s House and its activities and thus in the context of People’s Houses shed some light on the history of Samsun.
PDF

___

  • Aktaş, Halil, (2015), Samsun Halkevi (1932- 1951), Gazi Osman Paşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tokat.
  • Atabay, Nihat, (2009), “Cumhuriyet Kültürü”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 43, 2009, p.455-465.
  • Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, (2006), Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara.
  • Aydın, Ertan, (2003), The Pecularities of Turkish Revolutionary Ideology in the the 1930s: the Ülkü Version of Kemalism, 1933-1936”, Bilkent University, The Department of Political Science and Public Administration, Unpublished Ph.d, Ankara.
  • C.H.F. Halkevleri Talimatnamesi, (1933), Yeni Mersin Matbaası, Mersin.
  • Civci, Sultan, (2013), Halkevleri ve İzmir Halkevi’nin faaliyetleri:(1932-1951), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi -Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
  • Coşkun, Sait, (1936), “Köyküye Kısa Öğütler”, 19 Mayıs Dergisi, Şubat.
  • Çeçen, Anıl, (2000), Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul.
  • Demir, Gönül Türkan, (2018), Halkevlerinin Eğitim Tarihimizdeki Yeri ve Çankırı Halkevi, Berikan Yayınevi, Ankara.
  • Emgili, Fahriye, (2021), “Halkevlerinin Köy ve Köycülük Faaliyetleri”, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Dergisi, S. 8, p.195-226.
  • Erdal, İbrahim, (2013), Halkevlerinin Kuruluşu, Yapısı ve Yozgat Halkevi, 1932- 1951, Siyasal Kitabevi, Ankara.
  • Ertunç, Ahmet Cemil, (2005), Cumhuriyetin Tarihi Yasadıklarımızın Dünü-Bugünü, Pınar Yayınları, İstanbul.
  • Goloğlu, Mahmut, (1974), Tek Partili Cumhuriyet (1931-1938), Ankara.
  • Gülbay, Alper, (2018), “Halkevlerinin Taşradaki Yansımalarına Bir Örnek: Samsun Halkevi ve 19 Mayıs Dergisi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVIII/37, p. 605-644.
  • Güz, Nurettin, (2008), “Kültür Ocakları Olarak Halkevleri ve Halkevleri Dergileri”, Tüm Yönleriyle Medya ve İletişim, Der. M. Işık, A. Erdem, Eğitim Kitabevi Yayını, Konya, p.65-95.
  • Halkevleri (1932-1935) 103 Halkevi Geçen Yıllarda Nasıl Çalıştı, (1935), Halkevleri Yayını, Ankara.
  • Karaer, İbrahim, (1992), Türk Ocakları (1912-1931), Türk Yurdu, Ankara.
  • Karaömerlioğlu, Asım, (2001), “Türkiye’de Köycülük”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, C. II, (der.) Tanıl Bora, İletişim Yayınları, İstanbul, p. 286-293.
  • Karpat, Kemal, (1974), “The Impact of the People’s Houses on the Development of Communication in Turkey: 1931-1951”, Die Welt des Islam, New Series, Vol.15, 1/4, p 55-67.
  • Kılınç, Volkan, (2017), ‘Diciplining’ Turkish People Through the People’s Houses: A Discursive Reading of the Ülkü Magazine (1933-1950)”, İstanbul Şehir University Social Sciences Institute, Unpublished M.A.
  • Kili, Suna, (1998), Atatürk Devrimi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
  • Kirby, Fay, (1962), Türkiye’de Köy Enstitüleri, Tarihçi Kitabevi Ankara.
  • Kongar, Emre, (1997) İmparatorluktan Günümüze Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, Remzi Kitabevi, İstanbul.
  • Linke, Lilo, (1937) Allah Dethroned, Constable & Co., London. Karaömerlioğlu, M. Asim, “The People’s Houses and the Cult of the Peasant in Turkey”, Middle Eastern Studies, Vol. 34, No.4, pp. 67-91.
  • Ogurlu, Anita Judith, (2016) Lilo Linke: A ‘Spirit of Insubordination’ Autobiography as Emancipatory Pedagogy; A Turkish Case Study, Unpublished Phd., Humanities and Cultural Studies, Birkbeck College, University of London.
  • Örmecioğlu, Hilal Tuğba, (2019), “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Köycülük Tartışmaları ve Numune Köyler”, Belleten, C. LXXXIII, S.297, Türk Tarih Kurumu, Ankara, pp. 729-752.
  • Özdemir, Yavuz-Elif Aktaş, (2011) “Halkevleri (1932’den 1951’e)”, A.Ü.Türkiyat Arastırmaları Enstitüsü Dergisi, 45, pp.235-262.
  • Şimşek, Sefa, (2005) “People’s Houses” as a Nationwide Project for Ideological Mobilization in Early Republican Turkey”, Turkish Studies, Vol. 6, No. 1,pp. 71-91.
  • Taşçı, Esma, (2105), Eskişehir Halkevi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitütüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya.
  • Tekin, Gözde, (2014), Trakya Halkevleri ve Halkevi Dergileri Üzerine Bir İnceleme, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
  • Toksoy, Nurcan, (2007), Halkevleri, Bir Kültürel Kalkınma Modeli Olarak Halkevleri, Orion Kitabevi, Ankara.
  • Ulukaya, Ülkü, (2015), Halkevlerinin Halk Eğitimindeki Etkin Rolü, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Malatya.
  • Yeşilbursa, Behçet Kemal, (2018), “The People’s Houses as a Model of Non Formal Education in Turkey (1932-1951)”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S. 25, pp 1-17.
  • Zeyrek, Serafettin, (2006), Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları (1932-1951), Anı Yayınları, Ankara.
BELGİ DERGİSİ-Cover
  • ISSN: 2146-4456
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2011
  • Yayıncı: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

ÇİNE HALKEVİ VE FAALİYETLERİ 1938-1951

Günver GÜNEŞ, İnan YILMAZ

LİLO LİNKE’İN “ALLAH DETHRONED” ADLI ESERİNDE SAMSUN HALKEVİ VE FAALİYETLERİ

Ayşegül KUŞ

ÇEVRE TARİHİ PERSPEKTİFİNDEN SUYUN KONTROLÜ

Umut KARABULUT, Yavuz YILDIRIM

HASİP AHMET AYTUNA’NIN RAPORU IŞIĞINDA 1942 ERBAA-NİKSAR DEPREMİ VE TOKAT’TAKİ GELİŞMELER

Turgay AKKUŞ

OSMANLI DEVLETİ'NDE DEVLET ADAMLARINA UYGULANAN BİR YAPTIRIM: “ZORUNLU İKAMET” (1789- 1838)

Suha Oğuz BAYTİMUR