Dicle nehrinin kolları “Batman” ve “Garzan” çayları arasındaki havzada yer alan yöre, tarih boyunca çeşitli medeniyetlerin merkezi olmuştur. Yörenin il merkezi konumundaki Batman şehrinin tarihi, Sümerlere kadar uzanmaktadır. Garzan ve Raman yöresinde, insanların bilimden uzak olunan devirlerde evren, evrendeki varlık ve olaylarla ilgili düşünce ve duygularının birer simgesel anlatımı olan çeşitli efsaneler ve halk inanışları bulunmaktadır. Gercüş ilçesine bağlı Çukuryurt köyünde anlatılan efsanede Meva ve Şamiko adlı dağların oluşumu, birbirlerini seven, ancak çeşitli nedenlerle kavuşamayan âşıkların yaşamı ile ilişkilendirilir. Mereto Dağı ile ilgili efsane, “Tufan Efsaneleri”nden biri olarak halk belleğinde konumlanır. Sason’da bulunan “delikli taş”la ilgili anlatılanlar, kutsal dağlar ve orada yaşayan sıra dışı varlıklarla ilgili inanışın bir başka tezahürüdür. Dağ/taşla ilgili inanışların nazardan korunma ya da büyüsel yollu halk sağaltmalarında da mühim bir işlevi bulunmaktadır. Garzan ve Raman yöresinde halk tarafından türbe ve yatır olarak kabul edilen çeşitli kutsal mekânların dağ ve tepelerde bulunması da Anadolu halk kültüründeki ortak motiflerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Yörede su kültü ile ilgili anlatı ve inanışlar da önemli bir kültür unsuru olarak varlığını korumaktadır. Bu inanışlardan biri “göl” ile ilgilidir. Gercüş ilçesinde yer alan Kırkat Gölü’nün, yılın belirli bir zamanında, kimin adını çağırırsa, o kişinin canını alacağına inanılır. Bu çalışmada, dağ ve su kültlerinin Garzan ve Raman yöresinde yaşayan söylence ve halk inanışlarındaki işlevi, metinlerden hareketle yorumlanmaya çalışılacaktır.

The region situating on the basin of the Batman and Garzan Creeks, which are the branches of the Tigris River, has been center for various civilizations throughout the history. The history of the Batman Province, which is the urban center of the region, dates back to the Sumerians. In the region of Garzan and Raman there are various legendary and folk beliefs which are the symbolic narrations of the times when science was absent among the human beings in the Universe and of the thoughts and emotions regarding the events and existence in the Universe. The formation of the Meva and Samika Mountains is a legend that has been narrated in the Cukuryurt village of Gercus Town. The legend about the formation of these two mountains has been related to the life of the lovers who were unable to be together for various reasons. The legend about the Mereto Mountain was one of the ‘deluge legends’ that has been existed in the memory of the public. The narration about the “Stone with hole” in Sason is another reflection of the holy mountains and the belief of extraordinary creatures living there. Beliefs about mountains and stones have an important function in being protected from the evil eye and having cured via incantation. The shrines and tombs regarded as holy places by the people in the region of Garzan and Raman are located on the hills and mountains. Their locations on the mountains and hills are one of motives of the Anatolian folk culture. The narratives and beliefs about the water cult in the region still preserve their existence as the important elements of the culture. One of those beliefs is about the Lake. It is believed that the Lake of Kırkat in the town of Gercus takes the life of the person whose name was called by it. In this paper, the function of the mountain and water cult in the legends and folk beliefs of the the Garzan and Raman region will be explained by analyzing the related texts.