BATILILAŞMA İZLEĞİNİN EDEBİYATA YANSIMALARI BAĞLAMINDA EDWARD SAİD’İN ŞARKİYATÇILIK ADLI ESERİ

Türkiye’de 19. yüzyılda gelişen Batılılaşma politikalarıyla beraber filizlenen tartışmalardan biri de oryantalizm konusudur. Doğu’nun Batılı bir perspektiften değerlendirilmesine, özellikle Doğu dünyasının edebiyat, sanat, siyaset, kültür, din vb. birçok alanda kendi toplumuna Batılı bir bakış açısıyla bakmasına dayanan oryantalizm, süreç içerisinde öyle dallanır budaklanır ki aydınlar, sanatçılar, edebiyatçılar arasında bir suçlama ve eleştirme vesilesi haline gelir. Özellikle Batı dünyasında beğenilen, Doğulu sanatçıların, aydınların ya da yapıtların oryantalist bir söyleme angaje oldukları için ilgi gördüğü fikri, bir ön kabule dönüşür. Bu bağlamda Batı dünyasında ilgi gören sanat ürünleri çeşitli boyutlarıyla irdelenerek bu yapıtlardaki oryantalist unsurlar ifşa edilmeye çalışılır. Eleştirinin muhatabı konumundaki sanatçı, edebiyatçı ya da yazar ise hemen bir savunma mekanizmasına bürünür ve oryantalist olmadığını kanıtlamaya girişir. Böylece oryantalist olma/olmama durumu, Türkiyeli aydın, yazar, sanatçı için doğru yerde durmanın, iyi ve nitelikli, özgün ürün vermenin turnusol kâğıdı haline gelir. İşte tüm bu tartışmaların doğru anlaşılması, Batı dünyasının Doğu sanatına ve özellikle de edebiyatına nasıl baktığının tespit edilmesi için işin en başına dönerek oryantalizmin en önemli kuramcılarından Edward Said’in Şarkiyatçılık, Batının Şark Anlayışları adlı kült yapıtında edebiyata dair değerlendirmelere bakmak elzem hale gelir.

Edward Said’s Work ‘Orientalism’ in the context of Westernisation Theme’s Reflections on Literature

As a subject, orientalism is one of the arguments which come up with Turkey’s Westernisation policies developed in 19th century. Orientalism depends on evaluating of Eastern from perspective of Western, especially Eastern world’s looking many areas like literature, art, politics, culture, religion esc. from Western view, and in the process orientalism so branches out that becomes the occasion to criticising and blaming among intellectuals, artists, literati. Particularly, Eastern artists, intellectuals or their works liked in Western world took attention because of engaged a discourse of orientalism, and this idea turns into a preacceptance. In this context, art productions which popular in Western world has been tried to be disclosed orientalist elements by examining various dimensions. Artist, literati or author, which has the position of addressed criticism, immediately takes on the defence mechanism and tries to prove not being an orientalist. So the situation of not/being orientalist becomes litmus paper of well and qualified, original works, and standing in the right place for Turkish entellectual, author and artist. Here, it becomes essential to look evaluations of literature in the cult work of Edward Said, named Orientalism, Western Conceptions of the Orient for understanding correctly these arguments, determining how Western world looks to Eastern art and especially Eastern’s literature by returning to very beginning of arguments.