EHL-İ SÜNNET VE MU’TEZİLE’YE GÖRE EF’ÂL-İ İBÂD

Kelam ilminde sıkça kullanılan “ef’âl-i ibâd”, ilk dönemden itibaren hem mahiyeti hem de lafzı itibariyle tartışıla gelmiş bir terimdir. Bu terimi ilk defa kullanan mezhebin Mu’tezile olduğu kabul edilmektedir. Çünkü, Mu’tezile’ye göre fiiller, tamamen insana aittir. Bunun neticesinde de bu terimi “kulların fiilleri” anlamına gelecek şekilde bir terkip ile kullanmışlardır. Daha sonra bu konuyu değerlendiren Ehl-i Sünnet kelamcıları, Mu’tezile ile aynı düşüncede olmadıklarından dolayı bu terimi daha çok “halku ef’âl-i ibâd” şeklinde kullanmaya özen göstermişlerdir. Bu makalemizde Eş’arî, Maturidî ve Mu’tezile arasındaki düşünce farklılığını ortaya koyup delilleri değerlendirmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Eş’arî, Maturidî, Mu’tezile, Ef’âl-i İbâd, Kulların Fiilleri

AHL-I SUNNAH AND ACTS OF MAN (EF’AL- IBAD)

"Ef'al-i İbad", in other words, Acts of Man which is frequently used in The Study of Kalam, is a term that has been discussed in terms of its nature and word meaning. Sect of M'tazila is asquisced to have used this term for the first time, because according to Mu'tazila, acts are completely of human being. As a result of that, they used this term in a compound that means "acts of man". Afterwords, due to the fact that they weren't in the same thought with Mu'tazila, the people studying Ahl-i Sunnah Kalam who evaluated this matter, elaborated to use this term as "halku ef'al-i ibad." In this article of ours, we will try to put forth the difference of ideas between al-Maturidi and Mu'tazila and will try to interpret the evidences.

Keywords:

Ash'aris, al-Maturidi, Mu'tazila, Ef-al-i İbad, Acts of Man,

PDF

___

Abdulhamit, İrfan, İslam’da İtikadi Mezhepler ve Akaid Esasları, İstanbul, 1994.
Cüveynî, İmamu’l-Harameyn Abdulmelik b. Abdullah, Kitabu’l-İrşad ila Kavati’il-Edille fi Usuli’l-İtikad, (thk.: Es’ad Temim), Müessesetü’l- Kütübi’s- Sekafiyye, Beyrut, 1985.
el-Kadî Abdulcabbâr,Ahmed Ebu’l-Huseyin, Şerhu Usuli’l- Hamse, (thk.: Abdülkerim Osman), Kahire, 1988.
Eş’arî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail, Kitâbu Makâlât’il-İslâmiyyîn ve İhtilâfu’l-Musallîn, (tas.: Helmut Rıtter), Daru’n-Neşr, Wiesbaden, 1980.
_______________:Kitabu’l-Lüma’ fi’r-Reddi ala Ehli’z-Zeyğ ve’l-Bid’a, Beyrut, 1953.
Gölcük, Şerafettin ve Toprak, Süleyman, Kelâm, Konya, 1988.
_______________:İnsan ve Kaderi, SÜİFD II, 1986.
Hayyat, Ebu’l-Hüseyin Abdurrahim b. Muhammed, el-İntisar ve’r-Red ala İbn Ravendi el-Mulhid, (thk.: Albert N.), Matbaatu’l-Katolikiyye, Beyrut, 1957.
İbn Asâkir, Ebu’l-Kasım Ali b. Hasan,Tebyinü Kezibi’l-Müfteri fi ma Nüsibe ile’l-İmam Ebi’l-Hasen el-Eş’ari, Daru’l-Kitabi’l-Arabi, Beyrut, 1984.
İbn-i Kayyım el-Cevziyye, Ebu Abdillah Şemsuddin Muhammed b. Ebibekr, Şifau’l-Alil fi’l-Messaili’l-Kazai ve’l-Kaderi ve’l-Hikmeti ve’t-Te’lil, Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, trsz.
M. Sait Yazıcıoğlu, “Fiil”, DİA, I-XLIV, TDV. Yay., İstanbul, 1996.
Maturidî, Ebu Mansur Muhammed, Kitabu’t-Tevhid, (thk.: Fethullah Huleyf), İstanbul, 1979.
Nesefî, Ebu’l-Muin Meymun b. Muhammed, Tabsıratu’l-Edilleti fi Usuli’d-Din, (thk.: Hüseyin Atay ve Şaban Ali Düzgün), DİB Yay., Ankara, 2003.
Sâbûnî, Nureddin, el-Bidaye fi Usuli’d-Din-Maturidiyye Akaidi, (çev.: Bekir Topaloğlu), İFAV Yay., İstanbul, 2011.
Topaloğlu, Bekir – Çelebi, İlyas, Kelam Terimleri Sözlüğü, İSAM Yay., İstanbul, 2013.
Turhan, Kasım, Kelam ve Felsefe Açısından İnsan Fiilleri, MÜİFV Yay., İstanbul,1996.
Uysal, Ekrem, Eş’arî Kelam Sisteminin Kurumsallaşma Süreci, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van, 2017.
Yazıcıoğlu, M. Sait, “Fiil”, DİA, I-XLIV, TDV. Yay., İstanbul, 1996.
Yeprem, M. Saim, İrade Hürriyeti ve İmam Maturidi, MÜİFV Yay., İstanbul, 1997.
Yüksel, Emrullah, Sistematik Kelam, İz Yay., İstanbul 2012.