MUHAFAZA ORMANLARININ KENT ORMANCILIĞINA SAĞLADIĞI KÜLTÜREL EKOSİSTEM HİZMETLERİ

Muhafaza ormanları 1950’li yılların başından itibaren büyük ümitlerle kurulmaya başlanmıştır. Türkiye’nin farklı coğrafi bölgelerinde yer alan toplam 55 muhafaza ormanı bulunmaktadır. Bu ormanlar odun hammaddesi üretimi dışında su döngüsü üzerindeki olumlu etkileri, toprağı ve toprak verimliliğini koruması, sağlık, iklim ve karbon döngüsü üzerindeki olumlu etkileri gibi değişik fonksiyonlara sahiptirler. Ancak muhafaza ormanları günümüzde eski önemini kaybetmiş ve toplumsal amaçlar dışında, daha çok ticari su üretimi, madencilik, vb. ormancılık dışı faydalanmalar için kullanılan alanlar haline dönüşmüştür. Oysa muhafaza ormanlarını hızla artmakta olan kent nüfusunun ihtiyaçlarını karşılamak üzere yönetecek, kent ormancılığı ve yeşil altyapı kavramlarıyla yoğrulmuş yeni bir anlayışa ihtiyaç vardır. Bu çalışmada, kent ormancılığı yönetiminin önemli araçlarından biri olan muhafaza ormanlarının, kent ormancılığına ve yeşil altyapıya sağladığı kültürel ekosistem hizmetleri, seçilen 10 muhafaza ormanı özelinde belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre; muhafaza ormanları çevreye ve insan sağlığına katkı yaparak, toplumsal bağların kuvvetlendirerek, insan ile doğa arasındaki bağları tesis ederek topluma önemli kültürel ekosistem hizmetleri sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Ekosistem hizmetleri, Kent ormanları, Ormancılık örgütü, Yeşil altyapı, Yönetim

CULTURAL ECOSYSTEM SERVICES PROVIDED BY PROTECTED FORESTS FOR URBAN FORESTRY

The protection forest concept was first mentioned on the forestry legislation in 1924. But, the first protection forest, Belgrad Protection Forest, has been established in the 1950s. There are 55 protection forests in Turkey’s different geographical regions. These forests have different functions such as the positive effects on the water cycle, the protection of soil and soil fertility, and the positive effects on the health, climate and carbon cycle, except for the production of wood raw materials. Protection forests have unfortunately lost their importance today. The protection forests have been transformed into areas used for non-forestry benefits, mostly for commercial water production, mining, etc., except for social purposes. However, there is a need for a new understanding that is governed by urban forestry and green infrastructure concepts that will manage the protection forests to meet the needs of the rapidly growing urban population. In this study, one of the important tools of urban forestry management in Turkey with protection forests, cultural ecosystem services it provides to urban forestry and green infrastructure, the selected 10 sample protection forest has attempted to identify. In the selection of the samples protection forests, attention was paid to represent each of the criteria for permanent and temporary protection forest. According to the findings of the study, protection forests offer important cultural ecosystem services to the society by contributing to the environment and human health, strengthening the social ties and establishing the ties between man and nature. The establishment purposes of examined protected forest and the ecosystem services they provide are:- Positively affecting the health of cities and the environment,- Serving the development of the area in terms of tourism through protection of natural of life,- Keeping the housing development and industrialization under control,- Protecting the forests more effectively and preventing the environmental pollution,- Contributing to the protection of water basins by preventing the pollution and clogging of lakes, which are the source of drinking water for the cities,- Offering the public recreation service,- Being an area for research and training for the Faculty of Forestry,- Preventing the clogging of beaches, rivers, railways, and highways by erosion. Considering that the protection forests are an important tool for urban forestry and green infrastructure applications, studies should be carried out to develop a management approach that will manage the protection forests according to their real establishment objectives and to diversify the ecosystem services it provides.

Keywords:

Ecosystem services, Forestry organization, Green infrastructure, Management, Urban Forests,

PDF

___

1. Ayanoğlu, S. (1995). Hukuksal açıdan muhafaza ormanı ve milli park kavramları. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi. Seri B. 45 (3-4): 29-41.
2. Albayrak, İ. (2012). Ekosistem servislerine dayalı havza yönetim modelinin İstanbul- Ömerli havzası örneğinde uygulanabilirliği. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
3. Arslan Muhacir, E.S. & Tazebay, İ. (2017). Kırsal turizm türlerinin belirlenmesinde bir araç: Ekosistem hizmetleri yaklaşımı. Turkish Journal of Forestry, 18(1): 74-81.
4. Atmiş, E. & Günşen, H. B. (2015). An Under estimated Value in Urban Life: Urban Forests. I. International Urban Studies Congress. April 16-17, 2015, Eskişehir, Turkey, pp. 246-265.
5. Atmiş, E., 2016. Development of urban forest governance in Turkey. Urban Forestry & Urban Greening 19 (2016): 158-166.
6. Church, A., Fish, R., Haines-Young, R., Mourato, S., Tratalos, J., Stapleton, L., Willis, C., Coates, P., Gibbons, S., Leyshon, C., Postchin, M., Ravenscroft, N., Sanchis-Guarner, R., Winter, M. & Kenter, J. (2014). UK national ecosystem assessment follow-on. Work package report 5: cultural ecosystem services and indicators. UNEP-WCMC, LWEC, UK.
7. Comino, E., Bottero, M., Pomarico, S. & Rosso, M. (2014). Exploring the environmental value of ecosystem services for a riverbasin through a spatial multicriteria analysis. Land Use Policy 36: 381-395.
8. Çağlayan, A. Y. (1999). Belgrad Ormanında Rekreasyonel Talep Özelliklerinin Belirlenmesi. İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi (Yayımlanmamış). İstanbul. 163s.
9. Çoban, A. & Yücel, M. (2018). Kent Planlamasında Ekosistem Hizmetlerinin Rolü. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6 (2018) 444-454.
10. DKMP (2018). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Resmi İstatistikleri. http://www.milliparklar.gov.tr/resmiistatistikleryeni (Erişim 19/12/2018). 11. Gündüz, S. & Akpınar, N. (2002). Koruma-kullanma ilkeleri çerçevesinde Beynam Muhafaza Ormanı’nın rekreasyonel taşıma kapasitesinin saptanması üzerine bir araştırma. Tarım Bilimleri Dergisi. 8(4): 344-351.
12. Güzenge, E. (2013). Serik-Belek Ormanları ve Arazi Kullanımındaki Değişimler. III. Uluslararası Coğrafya Sempozyumu – GEOMED 2013. S:411-414.
13. İlkmen, Ş. N. (1955). Türkiye Orman Kanunundaki Orman ve Muhafaza Ormanı Mevhumlarının Tarifi Meselesi. F.A.O. Ormancılık Politikası Semineri. İ.Ü. Orman Fakültesi Yayını No: 617/30. İstanbul.
14. İnal, S. (1949). Tabiatı Koruma Karşısında Biz ve Ormancılığımız. Tarım Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Yayını, No: 84. İstanbul. 15. Jim, C. Y. & Chen, M. Y. (2009). Ecosystem services and valuation of urban forest in China. Cities, 26:187-194.
16. Konijnendijk, C. C. (2003). A decade of urban forestry in Europe. For. Policy Econ. 5: 173–186.
17. Kuo, F. E. & Sullivan, W. C. (2001). Aggression and violence in the inner city: effect of environment via mental fatigve. Environment and Behavior 33(4): 543-571.
18. Kurum, E. (1992). Beynam Muhafaza Ormanı ve Yakın Çevresinin Ankara Kenti Rekreasyon Sistemi Açısından Koruma-Kullanma ve Planlama İlkelerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi (Yayımlanmamış). Ankara. 133s.
19. Kuvan, Y. (2012). Doğa Koruma ve Korunan Alanlar. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayını No: 499. İstanbul. 201s.
20. Milcu, A.I., Hanspach, J., Abson, D. & Fischer, J. (2013). Cultural ecosystem services: a literature review and prospects for future research. Ecology and Society 18 (3): 44. 21. Miller, R. W. (2001). Urban forestry in third level education— the US experience. In planting the idea—the role of education in urban forestry. In: Collins, K.D., Konijnendijk, C.C. (Eds.), Proceedings of the COST Action ‘Urban Forests and Trees’ Seminar in Dublin, 23 March, 2000. The Tree Council of Ireland, Dublin, pp. 49–57.
22. O’Brien, L., De Vreese, R., Atmis, E., Olafsson, A. S., Sievanen, T., Brennan, M., Sanchez, M., Panagopoulos, T., Vries, S., Kern, M., Gentin, S., Saraiva, G. & Almeida, A. (2017a). Social and Environmental Justice: Diversity in Access to and Benefits from Urban Green Infrastructure –Examples from Europe. in The Urban Forest: Cultivating Green Infrastructure for People and the Environment, Ed: David Pearlmutter, Carlo Calfapietra, Roeland Samson, Liz O’Brien, Silvija Krajter Ostoic, Giovanni Sanesi, Rocio Alonso del Amo, Springer, pp: 153-190.
23. O’Brien, L., De Vreese, R., Kern, M., Sievänen, T., Stojanova, B. & Atmis, E. (2017b). Cultural ecosystem benefits of urban and peri-urban green infrastructure across different European countries, Urban Forestry & Urban Greening 24: 236–248.
24. OGM (2014). Muhafaza Ormanlarına Ait Bilgi Notları. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Orman Zararlıları İle Mücadele Daire Başkanlığı Orman İçi Korunan Alanlar Şube Müdürlüğü. Ankara.
25. OGM (2018). T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Resmi İstatistikleri. https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Sayfalar/Istatistikler.aspx (Erişim: 18/12/2018).
26. Özdönmez, M. & Şad, H. C. (1983). Türkiye’de Koruma Ormanları –Yönetim ve Amenajman Esasları-. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Yayın No: 3151, O.F. Yayın No: 348. İstanbul. 43 s.
27. Özdönmez, M., İstanbullu, T. & Akesen, A. (1989). Ormancılık Politikası. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın No: 301. İstanbul. 417s.
28. Özdönmez, M., İstanbullu, T., Akesen, A. & Ekizoğlu, A. (1996). Ormancılık Politikası. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayın No: 435. İstanbul. 417s.
29. REGA (1984). Muhafaza Ormanlarının Ayrılması ve İdaresi Hakkında Yönetmelik. T.C. Resmi Gazetesi, 18492. 13 Ağustos 1984.
30. Sarukhan, J. & Whyte, A. (2005). Ecosystems and human well-being: synthesis (Millenium ecosystem Assessment). Island Press, World Resources Instittute, Washington, D.C., USA.
31. Taylor, A. F., Wiley, A, Kuo, F.E. & Sullivan, W. C. (1998). Growing up in the inner city: gren spaces as place to grow. Environment and Behavior 30 (1): 3-27.
32. UEI, 2008. State of the urban forest: a summary of the extent and condition of Boston’s urban forest. Urban Ecology Institute, spring 2008, Boston, USA, 51p.
33. Uzun, A, Ekşi, M. ve Aktaş, Y. (2007). Kent ormanları ve gürültü kontrolü açısından önemi. Orman Kaynaklarının İşlevleri Kapsamında Darboğazlar, Çözüm Önerileri ve Öncelikler Uluslararası Sempozyumu Poster Bildiriler Kitabı, Harbiye İstanbul, s:355-361.
34. Zhu, P. ve Zhang, Y. (2008). Demand for urban forest in United States Cities. Landscape and Urban Planning 84: 293-300.