Çarlık Rusya’sında Balkan Topraklarının Dil, Kültür ve Coğrafi Açıdan İnceleme Çalışmaları

Rusya’da bilimsel araştırmaların tarihi genel olarak Rusya Bilimler Akademisi’nin kuruluş tarihi ile bağlantılı görülmektedir. I. Petro tarafından temelleri atılan Bilimler Akademisi zaman içinde bünyesindeki enstitü, araştırma birimlerini çoğaltarak günümüze ulaşmıştır. Bilimler Akademisi bünyesinde yer alan araştırma birimlerinden biri de Rus Coğrafya Derneği’ydi. Dernek adını benimseyen bu kurum, temelde Rusya sınırları içinde yer alan bölgelerde çok yönlü araştırmalarla hem ülkenin politik çıkarlarına hizmet etmiş hem de her bölgenin çok yönlü (ekonomi, doğal zenginlikler, madenler, coğrafya, etnik yapı, halk bilimi) incelenmesini sağlamıştır. Kurumun bazı çalışmalarının Rusya sınırları dışında da gerçekleştiği bilinmektedir. Fakat farklı nedenlerden dolayı Balkan toprakları Rus Coğrafya Derneği’nin inceleme kapsamı dışında yer almıştır. Balkan bölgesinin ve bu bölgedeki halkların incelenme tarihi, XIX. yüzyılın ortalarına rastlamaktadır. Bu dönemde Balkan topraklarında görevli bulunan Rus diplomatlar, ilk çalışmaları gerçekleştirmişlerdir. Genel olarak, bu çalışmaların temel amacı Balkan topraklarındaki Hristiyan ve Slav kökenli halkların Rus okuyucusuna tanıtılmasıdır. Bu nedenle diplomat, seyyah ve gönüllüler eserlerinde, mektuplarında Balkan topraklarındaki Slav halkları ve onların yaşamı, dilleri, gelenekleri ile ilgili gözlemlere yer vermiş, Rus diplomat Konstantin Leontyev ise gözlemlerinden hareketle Balkan halklarının temsilcilerinin kahramanı olduğu edebî eserler kaleme almıştır. Makalede Balkan topraklarındaki Slav halkları üzerinde yoğunlaşan bu çalışmaların yapısı hakkında genel bilgiler verilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Slavistik, Panslavizm, Balkan, Hristiyan, Müslüman, Türk

Studies of the Balkan Lands in Terms of Language, Culture, History and Geography in Tsarist Russia

The history of scientific research in Russia is considered to be related to the date of foundation of the Russian Academy of Sciences. The Academy of Sciences, founded by I. Petro, has survived to this day, increasing over time its institutes and research units. One of the research divisions of the Academy of Sciences was the Russian Geographical Society. This institution, called the association, served the political interests of the country, conducting diverse research in regions within the borders of Russia, and providing a multifaceted study of the region (economy, natural resources, minerals, geography, ethnic composition, folklore). It is known that some of the activities of this institution are carried out outside Russia. However, for various reasons, the Balkan lands were not included in the scope of study of the Russian Geographical Society. The history of the Balkan region and the peoples of this region coincides with the middle of the XIX. century. Russian diplomats working in the Balkans during this period carried out the first studies. In general, the main purpose of these works is to acquaint the Russian reader with the peoples of Christian and Slavic origin in the Balkans. For this reason, diplomats, travellers and volunteers included observations of the Slavic peoples in the Balkan lands, their life, languages and traditions in their works and letters, and the Russian diplomat Konstantin Leontiev wrote literary works in which, based on his observations, representatives of the Balkan peoples acted as heroes. In this article, we will try to provide general information about these studies, focusing on the Slavic peoples in the Balkans.

Keywords:

slavistic, panslavism, Balkan, Christian, Muslim, Turkish,

PDF

___

Aslanova, S. (2008), 20. Yüzyılın Başında Rusya’nın Osmanlı Politikası (1903- 1917), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Belskih, A. N., Antonov, V. B., Bogdanov, A. N. (2012), “Sergey Petroviç Botkin i Ego Vklad v Razvitie İmperatorskoy Voenno- Meditsiınskoy Akademii”, Vestnik Rossiysko Voenno- Meditsinskoy Akademii, , S. 3, 7- 14.
Bilge, M., L. (2008), “Ali Paşa Rıdvanbegoviç”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 35, 50- 51.
Botkin, S. P. (1893), Pisma S. P. Botkina iz Bolgarii v 1877 g., Peterburg.
Berdyayev, N. (1926). Konstantin Leontyev. Oçerk iz istorii russkoy religioznoy mısli. Paris.
Bulahov, M. G. (1978), “Osnovnıe Etapı razvitiya Slavyanskogo Yazıkoznaniya v Rossii (do 1917 g)”, Metodologiçeskie Problemı İstorii Slavistiki, Moskova, 56- 87.
Çağ, G. (2008), “Panslavizmin Fikri Temelleri ve Slav Birliği Çabaları”, Sakarya Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, Orhan Hülagü Özel Sayısı, c. 10, Sayı 1, 205- 220.
Çetin Mehmet, Kök Recep, (2018), “Kırım Savaşı Örneğinde Osmanlı Ordusu’nda Gayrimüslimlerin İstihdamı”, Bilig, S. 85, 1- 24.
Danilevskiy, N. Y. (1991), Rossiya i Evropa, Moskova.
Demiroğlu, H. (2009), Rus Kaynaklarına Göre Rusya’nın Balkan Siyaseti: Ortodoks Birliği ve Panislavizm (1856- 1878), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
Duranlı, M. (2012), “Rus Yazar Konstantin Nikolayeviç Leontyev’in Eserlerinde Balkanlar ve Yazarın ‘Pembe’ Adlı Hikâyesi”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XII/2 (Kış), 477-490.
Gilferding, A. (1859), Bosniya, Gertsovina i staraya Serbiya, Sbornik Sostavlennıy A. Gilferdingom, Peterburg.
Gilferding, A. (1873), Sobranie Soçineniya Gilferdinga. Bosniya, Gertsovina i Staraya Serbiya, c. 3, Peterburg.
Gilferding, A. (2009), “Slavyanskie Narodı v Avstrii i Turtsii”, Rossiya i Slavyanstvo, Moskova, İnstitut Russkoy Tsivilizatsii yayını, 32- 47.
Hvostov, A. N. (2006), “Russkie i Serbı v Voynu 1876 g. za Nezavisimost Hristian, Pisma”, Russkie O Serbii i Serbah, Petersburg, 232- 242.
Klemenskiy, M. (1932), “Markov”, Sovetskaya Entsiklopediya, c. 6, 815- 816.
Koçukov, S. A. (2015a), “Russkie Dobrovoltsı na Balkanah v 1876 godu (Po Materialam Vizualnıh İstoçnikov)”, Voyna i Orujie. Novıe İssledovaniya i Materialı, Petersbug, c. 2, 386- 399.
Koçukov, S. A. (2015b), “Russkie Dobrovoltsı v Serbo- Turetskoy Voyne 1876 Goda v Zerkale Vospominaniy V. V. Yaşçerova”, İstoriya i İstoriçeskaya Pamyat, Saratov, 89- 103.
Konoplyantsev, A. M., Aleksandrov, A. A., Rozanov, V. V. (1911), Pamyati Konstantina Nikolayeviça Leontyeva. 1891 g., Peterburg,
Kurat, A. Nimet (1953), “Panslavizm”, DTCF Dergisi, II/4,, Ankara, 241- 278.
Lebedev. S. (2009), “Predislovie”, Rossiya i Slavyanstvo, Moskova, 5- 31.
Leontyev, K. N. (1875), Vizantizm i Slavyanstvo, Çteniya İmperatorskom Obşçestve İstorii i Drevnostey Rossiyskoy Pri Moskovskom Universitete, Moskova, No 3.
Leontyev, K. N. (1912). Sobranie Soçineniy. K. Leontyeva, C. 2, Moskova.
Leontyev, K. N. (2001), “Pembe. Povest Epir- Albanskoy Jizni”, Polnoe Sobranie Soçineniy i Polnoe Sobranie Soçineniy i Polnoe Sobranie Soçineniy i Polnoe Sobranie Soçineniy i Pisma, S. Petersburg, c. 3, 88- 146.
Maksimoviç, V- Şekara, L. (1976), Letopisi. Prokopije Çokorilo, Joanikije Pamuçina, Staka Skenderova, Sarayevo
Markov, E. L. (1886), “Evropeyskiy Vostok. Putevıe Zapiski. 1. Na Rubeje”, Vestnik Evropı, No 3, 116- 176.
Markov, E. L. (1903), Puteşestvie Po Serbii i Çernogorii, Peterburg.
Melçakova, K. V. (2015), “Problema Jenskogo Obrazovaniya v Bosnii. Staka Skenderova: Eyo Jizn, Eyo Şkola”, İzvestiya Samarskogo Nauçnogo Tsentra Rossiyskoy Akademii Nauk, c. 17, No 3, 152- 157.
Melçakova, K. V. (2017), “Slavyane- Musulmane Bosnii i Gertsegovinı V Trudah A. F. Gilferdinga”, Slavyanskiy Mir v Tretyem Tısyaçeletii. Etniçeskie, Konfessionalnıe, Sotsiokulturnıe Komponentı İdentiçnosti Narodov Tsentralnoy, Vostoçnoy i Yugı- Vostoçnoy Evropı, Moskova, 175- 183.
Melçakova, K. V. (2018) “Bosniysiy vilayet v obyektive fotoğrafa P. P. Pyanitskogo”, Slavyanskiy mir v tretyem tısyaçeletii, Sayı 13, 60- 71.
Melçakova, (2020a), “Gertsegovinskiy Narodnıy Mitropolit İoannikiy Pamuçina”, Materialı Dlya Virtualnogo Muzeya Slavyanskih Kultur, S. 1, Moskova, 229- 234.
Melçakova, (2020), “Letopisets Gertsegovinı Prokopiy Çokoroli i Rossiya”, Materialı Dlya Virtualnogo Muzeya slavyanskih Kultur, S. 1, Moskova, 213- 218.
Momçilo, İ. (1904), “İvan Stepanoviç Jastrebov”, Spomenik, 41, 1- 11.
Nikitin, S. A. (1960), Slavyanskie Komitetı v Rossii v 1858-1876 godah, Moskova.
Ovsyanıy, N. R. (1900), Bolgariya i Bolgari, Peterburg.
Ovsyanıy, N. R. (1913), Blijnıy Vostok i Slavyanstvo. Sbornik Statey, S. Peterburg.
Pıpin, A. N. (1889), “Russkoe Slavyanovedenie v XIX-m Stoletii”, Vestnik Evropı, S. 7, 238- 274.
Palienko, M. G, Srinyak, İ. V. (2018), “Dmitriy Bantış- Kamenskiy (1788- 1850): Portret İstorika v Kontekste Epohi”, Ruski, No 52, 221- 237.
Popovkin, A. A. (2011), “Moskovskiy Slavyanskiy Komitet i Obşçestvennaya Blagotvoritelnost v Rossii (1858- 1874 gg)”, Vestnik Tomskogo Gosudarstvennogo Universiteta, Gumanitarnıe Nauki. İstoriya i Politologiya, S. 8, 268- 272.
Romaşov,Y. V. (2012), “Balkanı v vospriyatii Russkih v vtoroy polovine XIX veka: Slavyanskoe edinstv i otçujdenie”, İzvestiya Saratovskogo Universiteta, c. 12. Seriya. İstoriya. Mejdunarodnıe Otnoşeniya, S. 3, 3, 47- 50.
Terziç, S. (2014), “Russkiy Konsul İ. S. Yastrebov o Staroy Serbii”, İz İstorii Serbii i Russko- Serbskih Svyazey: 1812- 1912- 2012, Moskova, 125- 134.
Yastrebov, İ. S. (1866), Obıçai i Pesni Turetskih Serbov v Prizrene, İpeke, Morave i Dibre, Peterburg, (Kitabın genişletilmiş baskısı 1889 tekrar Peterburg’ta yayınlanmıştır)
Yastrebov, İ. S. (1904), “Stara Serbiya i Albania. Putevye Zapiski”, Spomenik, 41, 1- 267.
Yaşçerov, V. (2006), “V Serbii 1876- 1877 gg. Zapiski Dobrovoltsa”, Russkie O Serbii i Serbah, Petersburg, 243- 247.