1878 Berlin Antlaşması Sonrası Bulgaristan ve Şarki Rumeli'de Osmanlı Devleti'nin Türk Dili Politikası Üzerine Bazı Tespitler

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Osmanlı Devleti’nin batı sınırları başta olmak üzere Doğu Avrupa’da ve Rumeli coğrafyasında çok büyük siyasal ve sosyal kırılmalara sebep olmuş, Osmanlı Devleti, bu savaş sonunda imzaladığı Yeşilköy (3 Mart 1878) ve daha sonra bu antlaşmanın tadil edilmiş hâli olan Berlin Antlaşması ile (13 Temmuz 1878) Bulgaristan topraklarının büyük bir kısmını kaybetmiştir. Berlin Antlaşması’nın hükümleri gereği Bulgaristan sınırları içerisinde Osmanlı Devleti’ne bağlı özerk bir Bulgar Emareti kurulmuş, yeni teşkil edilen Şarki Rumeli Vilayeti ve yönetimi yine Osmanlı Devleti’ne ait Makedonya bölgesi ile birlikte bölgede üç parçalı siyasi bir yapı ortaya çıkmıştır. Ancak bölge coğrafyasının sorunları bu antlaşma ile çözülmemiş, aksine Bulgaristan coğrafyasında Osmanlı yönetimi altında yüzyıllardır bir arada yaşayan farklı dinî ve etnik gruplar arasında artan milliyetçilik fikrinin de etkisiyle uzun süre devam edecek büyük toplumsal olayların fitili ateşlenmiştir. Zira yeni oluşan siyasal sınırlar ve mevcut sosyokültürel sınırlar arasında tam bir örtüşme oluşmamış, Bulgaristan coğrafyasında yoğun bir şekilde yaşayan Müslüman-Türk nüfus birtakım sorunlarla karşı karşıya kalmıştır. Osmanlı Devleti de Bulgaristan bölgesinde yaşayan Müslüman-Türk nüfusun azınlıkta kalıp yükselen Bulgar milliyetçiliği karşısında asimile olmasının önüne geçmek için bütün siyasi ve diplomatik kanalları zorlamıştır. Osmanlı Devleti’nin bu politikasının taşıyıcı unsurlarından birisi ise Türk dilidir ve Osmanlı Devleti, “Lisan-ı Osmani”yi korumaya yönelik aldığı tedbirlerle Bulgaristan coğrafyasında Türk dilinin bugüne kadar yaşamasının tarihsel temellerini atmıştır. Bu çalışmada arşiv belgelerinden hareketle Osmanlı Devleti’nin Bulgaristan coğrafyasındaki Türk dili politikası üzerine bazı tespit ve değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devleti, Şarki Rumeli, Türk dili, dil politikası

Some Observations on the Turkish Language Policy of the Ottoman Empire in Bulgaria and Eastern Rumelia after the Berlin Treaty of 1878

The Ottoman-Russian War of 1877-1878 caused great political and social fractures in Eastern Europe and Rumelia, especially on the western borders of the Ottoman Empire. After this war, The Ottoman State lost a great large part of Bulgarian territories after the signing of the treaty of Yeşilköy (3 March 1878) and the Treaty of Berlin (13 July 1878), which was added as an amended version of that treaty mentioned above. In accordance with the provisions of the Berlin Treaty, an autonomous Bulgarian Principality was established in the Bulgarian borders, which was filiated to the Ottoman Empire, a three-part political structure emerged in the region, together with the newly established Eastern Rumelia Province and its administration, and the Macedonia belonging to the Ottoman Empire. However, the problems of the region’s geography were not resolved with this treaty, on the contrary, with the increasing influence of the idea of nationalism among different religious and ethnic groups that have lived together for centuries under Ottoman rule in the Bulgarian geography, the wick of great social events that will continue for a long time has been ignited. Because there is no exact overlap between the newly formed political borders and the existing socio / cultural borders, the Muslim-Turkish population densely living in the Bulgarian geography faced a number of problems. The Ottoman State forced all political and diplomatic channels to prevent the Muslim-Turkish population living in the Bulgarian region from being minority and assimilation against the rising Bulgarian nationalism. One of the bearing elements of this policy of the Ottoman State is the Turkish language, and the Ottoman State has laid the historical foundations of the Turkish language in the Bulgarian geography with the measures taken to protect the “Lisan-ı Osmani”. In this study, some determinations and evaluations on the Turkish language policy of the Ottoman Empire in the geography of Bulgaria are made based on the archive documents.

Keywords:

Ottoman State Bulgaria, Eastern Rumelia, Turkish language, language policy,

PDF

___

Armaoğlu F. (2003). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Arslan, A., Yıldırım, B. (2013). Fiilî Bağımsızlık Sürecinde Bulgaristan Emareti ve Osmanlı Devleti’nin Tutumu (1878-1908). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 225-238.
Aydın, M. (1992). Şarkî Rumeli Vilâyeti. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Aydın, M. (2011). Tophane Konferansı, Doğu Rumeli’ye Veda. Tarih Dergisi, (53), 115-174.
Bayrak, M. (1999). 1821 Mora İsyanı ve Yunanistan’ın Bağımsızlığı. Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi.
Bozkurt, G. (1989). Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Carr, E. H. (1993). Milliyetçilik ve Sonrası. Çev. Osman Akınhay, İstanbul: İletişim Yayınları.
Crampton, R. J. (2007). Bulgaristan Tarihi. Çev. Nuray Ekici, İstanbul: Jeopolitika Yayınları.
Demirhan, H. (2012). Büyük Güçlerin Gölgesinde Yunan İsyanı, İstanbul: İdil Yayınları.
Devlet Arşivleri Başkanlığı (2020). Osmanlı-Rus Antlaşmaları (1700- 1834). İstanbul. Devlet Arşivleri Başkanlığı (2020). Kaynaklarıyla Osmanlı Coğrafyası Yer Adları Sözlüğü. İstanbul.
Emecen, F. M. (1993). Cebelü, TDV İslam Ansiklopedisi, c. 7, 188-189.
Furet, F. (1989). Fransız Devrimini Yorumlamak. Çev. Ahmet Kuyaş, İstanbul: Alan Yay.
Halaçoğlu, Y. (1992). Bulgaristan. TDV İslam Ansiklopedisi, c. 6, 396-399.
İnalcık, H., Seyitdanlıoğlu, M. (2012). Tanzimat, Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu (3. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Kaynar, R. (1985). Mustafa Reşid Paşa ve Tanzimat. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Koyuncu, A. (2013). 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi Öncesinde Şarkî Rumeli Nüfusu. Avrasya Etütleri, 44(2), 177-208.
Özsüer, E. (2016). 19. Yüzyıl Avrupa Romantiklerinin 1821 Mora İsyanı Üzerindeki Siyasi ve Kültürel Etkileri. Türkiyat Mecmuası, 26(2), 325-344.
Yenisoy, H. (1999). Başlangıcından Bu Yana Bulgaristan’da Türkçe Eğitim. Balkan Ülkelerinde Türkçe Eğitim ve Yayın Hayatı Bilgi Şöleni, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 109-167.