PÎR MUHAMMED B. ABDULLAH EL-ÜSKÛBÎ VE AHMED B. MUHAMMED EL-MOSTÂRÎ’NİN HAYATI VE ESERLERİ
Bu makale, XVII ve XVIII. yy. da Osmanlı’nın Balkan
coğrafyasının iki önemli bölgesi olan Makedonya ve Bosna bölgelerinin
müftülerinden Pîr
Muhammed b. Abdullah el-Üskûbî ve Ahmed b. Muhammed el-Mostârî’nin hayat ve eserlerini araştırmayı amaçlar. Pir Muhammed
el-Üskûbî İstanbul’da doğdu. 990 yılından itibaren Anadolu ve Balkanların
çeşitli şehirlerinde müderrislik ve müftülük görevlerinde bulunduktan sonra
yıllarca Üsküp Müftülüğü yaparakk bu görevi sürdürmüş ve Şeyhülislâm olarak meşhur
olmuştur. Vefat tarihi kaynaklara göre 1020/1611, 1026/1617 ve 1030/1620-21 şeklinde farklı kaydedilmektedir. Ahmed b.
Muhammed el-Mostârî’nin
hayatıyla ilgili ise kaynaklarda ve mecmuasının mukaddimesinde bulunmadığından
dolayı geniş bir bilgiye sahip değiliz. Ancak eğitimini tamamladıktan sonra
hayatını Mostar’da müftü olarak devam etmiştir. Vefat tarihi 1190/1776 şeklinde
kaydedilmiştir. İki âlim de fıkıh sahasında yetkili ve meşhur birer fakîhtiler.
Uzak yerlerde hizmette bulunarak fetvalarını yayan bu iki fakihin fetvalarını
günümüze kadar Türkiye’de ve Balkanlar’da birçok kütüphanede bulmak mümkündür.
Bu sayede mecmualar, Osmanlı müftîlerinin elinde yıllarca el kitabı olarak
kullanılmıştır. Söz konusu fetva mecmualarındaki fetvalarda, vuku bulan sorunlara
çözüm bulunmasında ve kamu düzeninin korunmasında maslahat ilkesinin
gözetildiğini söyleyebiliriz. Yine fetvaları incelememiz sonucunda, bu
dönemdeki uygulamanın Hanefî mezhebinin genel görüşüne uygun olduğunu
belirtebiliriz.
...
This article, aims to study the
life and work of the Mufties of Macedonia and Bosnia as two major regions of
the Ottoman Empire in Balkans in XVII and XVIII century, Pîr Muhammed b.
Abdullah el-Üskûbî and Ahmed b. Muhammed el-Mostârî. Pir
Muhammed el-Üskûbî was born in İstanbul. From the years 990 he served as mufti
and teacher in various cities of Anatolia and Balkans, than he continued his
mission as the Mufti of Skopje he became famaus as a Sheikh ul-lslam. According
to the sources his death is recorded in different ways as, 1020/1611, 1026/1617
and 1030/1620-21. Becose of the absence of sourses and articals in the scribes
we do not have a broad knowledge about the life of Ahmad b.Muhammad al-Mostârî
Howewer, after finishing his studies he contunied his life as a mufti in
Mostar. His death has been recorded as 1190/1776. Both of them are competent
and well-knowen scholars in the fild of jurisprdence . This schollars serving
and sreading their verdicts in remoted areas have made it possible for verdicts
to be found their in the libraries nowdays in Turkey and Balkans. Owning to
this, the Mufties of Ottoman Empire have use these scribes as a handbook
through years. Regarding the scribes, we can say that in searching a solution
of the occured affeirs the verdicts are given in common with the principles of
respect and protection of public order. As result of the analized verdicts, we
may specify that the practices of this period are suitable with the Hanafi
sects general opinion.
___
- Kaynakça
- Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuk Tahlilleri, İstanbul 1990
- Bağdâdî, İsmail Paşa, Hediyyetü’l-a’rifîn, Esmâü'l-müellifîn ve âsârü'l- musannifîn, İstanbul 1951.
- Bursalı Mehmed Tahir Osmanlı Müellifleri, İstanbul 1333.
- Cici, Recep, “Sofya Kiril ve Metodiy Milli Kütüphanesi’nde Bulunan İslam Hukuku İle İlgili Yazma Eserler” İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2005.
- Çelebi, Kâtip, Keşfez-Zunnûn an Esmâi’l-Kutub ve’l-Müellifîn, İstanbul 1310.
- Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri, İstanbul 2005.
- el-Mostârî, Ahmed b. Muhammed, Fetâvâ-yı Ahmediyye fî şerî’ati’l-Muhammediyye, Süleymaniye Ktp., Kasidecizâde Süleyman Sırrı, nr. 290; Bayezid Devlet Ktp., BEY. nr. 2698.
- el-Üskûbî, Pîr Muhammed b. Abdullah, Muînu’l-Müftî fi’l-Cevâb ale’l-Müsteftî, Süleymaniye Ktp. Amca Hüseyin Paşa, nr. 1601; Beyazid Devlet Ktp. BEY. Nr. 268, 2684, 2763, 2770, 2790, 2792.
- Ethem Karatay, Fehim, Topkapı Saray Müzesi Kataloğu, İstanbul.
- Ömerdiç, Muharrem, “Pîr Muhammed el-Üskûbî i Njegovi Zbornik Fetvi”, Glasnik, Sarayevo 1991.
- Özen, Şükrü, “Osmanlı Döneminde Fetva Literatütü”, Türkiye Araştır-maları Literatür Dergisi, 2005.
- Süreyya, Mehmed, Sicill-i Osmanî, İstanbul 1997.
- Şahin, Mustafa, İslam Hukukunda Fetvâ ve Osmanlılar Dönemi Fetvâ Mec-muaları, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Ünivesitesi SBE) Bursa 2000.
- Zdraloviç, Muhammed, Prepisivaçi Djela u Arabiçkim Rakopisima, Sarayevo.
