OSMANLI MODERNLEŞMESİ SÜRECİNDE SELANİK VİLAYETİNDE KIZLARIN EĞİTİMİ

Osmanlı Devleti’nde kızların eğitimi, Tanzimat dönemine kadar, geleneksel ilkokullarda gerçekleştirilmiştir. Kızlar için daha üst bir eğitim kurumu mevcut değildi. Tanzimat Dönemi’nde ilkokullar üzerinde ilk kız rüşdiye okulu 1859 yılında, İstanbul’da açılmıştır. 1869 tarihli Maârif-i Umûmiye Nizâmnâmesi ile kız çocuklarının eğitimi yeniden tasarlanmış ve İstanbul dışında da kız çocukları için ilkokul ve rüşdiye mektepleri açılması kararlaştırılmıştır. Tasarlanan yeni ilkokullar geleneksel olanlardan farklı bir yapıya sahip olacaktı. Bu çalışmada Selanik vilayetinde kız çocuklarının eğitimi için açılan okulların kuruluşu, gelişimi, Selanik halkının bu kurumlara ilgisi, karşılaşılan problemler, değerlendirilmiştir. Çalışma, aynı zamanda Osmanlı modernleşmesi sürecinde başkent İstanbul dışında kız çocuklarının eğitimi konusunda nasıl bir gelişim yaşandığını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Selanik, Kızların Eğitimi, Kız Okulları, Osmanlı’da Kızların Eğitimi, Eğitim Tarihi

EDUCATION OF GIRLS IN THE PROVINCE OF THESSALONIKI DURING THE OTTOMAN MODERNIZATION PROCESS

The education of girls in the Ottoman Empire was carried out in traditional primary schools until the Tanzimat period. There were no above-primary schools for girls. During the Tanzimat Period, the first girls' rüşdiye school (advanced primary) above primary schools was opened in Istanbul in 1859. With the Maârif-i Umûmiye Nizâmnâmesi (Regulation on General Education) dated 1869, the education of girls was redesigned, and it was decided to open primary and rüşdiye schools for girls outside of Istanbul. The newly designed primary schools would have a different structure from the traditional ones. In this study, the establishment and development of the schools opened for the education of girls in the province of Thessaloniki, the interest of the people of Thessaloniki in these institutions, and the problems encountered were evaluated. The study also reveals what kind of development took place in girls’ education outside the capital Istanbul during the Ottoman modernization process.

Keywords:

Thessaloniki, Education of Girls, Girls’ Schools, Education of Girls in the Ottoman Empire, History of Education,

PDF

___

1. Archival Documents
Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi [BOA], (Directorate of State Archives Ottoman Archives, İstanbul)
BEO (Bâb-ı Âlî Evrak Odası). İ. DH (İrâde Dâhiliye). ŞD (Şura-yı Devlet). MF.MKT (Maârif Nezâreti Mektûbî Kalemi). TFR.I.SL (Teftişât-ı Rumeli Evrakı, Selanik Evrakı). TFR.I. ŞKT (Teftişât-ı Rumeli Evrakı, Arzuhaller).
2. Newspaper
Rumeli, H. 22 Cemâziyelevvel 1291/July 6, 1874. Zaman, H. 25 Receb 1291/ September 6, 1874. (The name of the Rumeli newspaper was changed to Zaman since the 77th issue.)
3. Published Primary Sources
Maârif-i Umûmiye Nizâmnâmesidir, İstanbul, H. 1286 (1869). Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiye, (Yearbook of the Ministry of Education), İstanbul, H. 1321/1903. Selanik Vilayet Salnamesi (SVS) (Yearbook of the Thessaloniki), Selanik, H. 2 Rabiülevvel 1307/October 27, 1889. Selanik Vilayet Salnamesi, Selanik, H. 1311/1893-1894. Selanik Vilayet Salnamesi, Selanik, H. 1312/1894-1895. Selanik Vilayet Salnamesi, Selanik, H. 1318/1900-1901. Selanik Vilayet Salnamesi, Selanik, H. 1324/1906. Selanik Vilayet Salnamesi, Selanik, H. 1325/1907.
4. Secondary Sources
ALAN, Gülbadi, Osmanlı İmparatorluğu’nda Amerikan Protestan Okulları, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2015.
ALBISETTI, James C., Goodman, Joyce and Rogers, Rebecca, “Girls’ Secondary Education in the Western World: A Historical Introduction”, (eds.) James C. Albisetti, Joyce Goodman and Rebecca Rogers, Girls’ Secondary Education in the Western World From the 18th to the 20th Century, Palgrave Macmillan, New York 2010, pp. 2-6.
ALİ Haydar, Bulgaristan Maarifi, Devlet Matbaası, İstanbul 1931.
ALKAN, Mehmet Ö., İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Selanik’ten İstanbul’a Terakki Vakfı ve Terakki Okulları 1877-2000, Terakki Vakfı, İstanbul 2003.
ANASTASSIADOU, Meropi, Tanzimat Çağında Bir Osmanlı Şehri Selanik 1830-1912, Translated by Işık Ergüden, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001.
AYKURT, Çetin, “Selanik’te Özel İslam Okulları”, (ed.) F. Demirel, Osmanlı Modernleşmesi Sürecinde Selanik Vilayetinde Eğitim, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul 2009, pp. 263-286.
BECERIKLI, Sabri, Tangülü, Zafer, “Prag Uluslararası Öğretmenler Kongresi”, MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, Vol. 7, No. 2, 2020, pp. 111-121.
DEMIREL, Fatih, “Foreign Schools in Thessaloniki from the Perspective of the Ottoman State (1850-1912)”, History of Education & Children’s Literature, XIII (2), 2018, pp. 295-308.
____________, “Selanik Vilayetinde Gayrimüslimlerin Eğitim Faaliyetleri”, (ed.) F. Demirel, Osmanlı Modernleşmesi Sürecinde Selanik Vilayetinde Eğitim, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul 2009, pp. 136-147.
DEMIREL, Muammer, “Türk Eğitiminin Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri”, Türkler, XV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002, pp. 44-60.
ERGIN, Osman, Türkiye Maarif Tarihi, I-II, Eser Matbaası, İstanbul 1977.
MOLHO, Rena, Salonica and Istanbul: Social, Political and Cultural Aspects of Jewish Life, The İsis Press, İstanbul 2005.
SANDALCI, Mert, Feyz-i Sıbyan’dan Işık’a Feyziye Mektepleri, Feyziye Mektepleri Vakfı, İstanbul 2005.
SOMEL, Selçuk Akşin, “Osmanlı Modernleşme Döneminde Kız Eğitimi”, Kebikeç, 10, 2000, pp. 223-238.
TÜMER, Erdem, Yasemin, II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyete Kızların Eğitimi, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2013.