DİVANEORMAN NAHİYESİ’NDEN 1768-1774 OSMANLI-RUS HARBİNE ASKER TEMİNİ VE DİVANEORMAN NAHİYESİ’NİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ (1773 Tarihli 6445 Numaralı Deftere Göre)

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nde bulunan NFS.d. 6445 numaralı defter, 1773 senesinde Osmanlı-Rus harbine insan gücü sağlamak amacıyla tutulmuştur. Hezargrad kazasının mahallelerini ve 3 nahiyesini ihtiva eden bu defter, 41 sayfadan meydana gelmektedir. Ele alınan çalışmada, bu üç nahiyeden birisi olan Divaneorman nahiyesi incelenmiştir. 1773 yılında, Ruslara karşı Tutrakan şehrinin muhafazasına katkıda bulunmak için Divaneorman nahiyesinden 540 kişi seçilerek bu deftere kaydedilmiştir. Bu doğrultuda Divaneorman nahiyesine ait olan bilgiler iki kategoride değerlendirilmiştir. Defterdeki bilgiler ilk olarak askerî açıdan irdelenmiş, ikinci safhada ise mevcut veriler sosyal, ekonomik ve kültürel açıdan değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı-Rus Savaşı, Divaneorman, Tutrakan, Nüfus, Nüfus Defteri

THE MILITARY SUPPORT TO THE 1768-1774 OTTOMAN-RUSSIAN WAR FROM DİVANEORMAN DISTRICT AND DIVANEORMAN DISTRICT’S DEMOGRAPHIC FEATURES (Based on the Registry 6445, dated 1773)

The Registry NFS.d. 6445 in the Ottoman Archives that dates back to 1773 indicates provision of human power to the Ottoman-Russian War. This registry which includes neighbourhoods and the three districts of Hezargrad, is composed of 41 pages. This study examines the Divaneorman district, one of the three districts. In order to contribute to the defence of the Tutrakan city in 1773 against the Russians, a total number of 540 people were selected from the Divaneorman district and recorded in this registry. In this respect, the information belonging to the Divaneorman district is evaluated in two categories: First, the information in the registry is explored from a military standpoint. Second, the present data are evaluated in social, economic and cultural terms.

Keywords:

Ottoman-Russian War, Divaneorman, Tutrakan, Population, Population Registry,

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi Nüfus Defterleri, Defter No: 6445 (COA NFS.d. 6445).

ACAR, Kadir, Osmanlı Devleti’nde Bir İdârî Reform Denemesi: Tuna Vilâyeti (1864-1867), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Tez Danışmanı: Necdet Hayta, Ankara 2013.

ÂŞIK PAŞAZADE, Osmanoğulları’nın Tarihi, (çev.) Kemal Yavuz, M. A. Yekta Saraç, K Kitaplığı, İstanbul 2003.

BALIVET, Michel, Şeyh Bedreddin Tasavvuf ve İsyan, (çev.) Ela Güntekin, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2005.

DOĞRU, Halime, XIII.-XIX. Yüzyıllar Arasında Rumeli’de Sağ Kolun Siyasi Sosyal Ekonomik Görüntüsü ve Kozluca Kazası, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 2000.

________, 1844 Nüfus Sayımına Göre Deliorman ve Dobruca’nın Demografik Sosyal ve Ekonomik Durumu, TTK, Ankara 2011.

ENGİN, Refik, Trakya ve Balkanlarda Bektaşilik ve Bektaşî Sürekleri, Alevi-Bektaşî Kültür Enstitüsü Yayınları, Almanya 2014.

İNALCIK, Halil, “Osmanlı-Rus Rekabetinin Menşei ve Don-Volga Kanalı Teşebbüsü (1569)”, Belleten, C. XII, Ankara 1948, ss. 349-409

_______, “Osmanlı-Rus İlişkileri 1492-1700”, Türk-Rus İlişkilerinde 500 Yıl 1491-1992 Sempozyumu Bildirileri, TTK, Ankara 1999, ss. 25-35.

JORGA, Nicolae, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi IV, (çev.) Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2005.

KAYAPINAR, Ayşe, “Bulgaristan’da Osmanlı Hâkimiyetinin Kurulması: Dönemlendirme Sorunu ve İskân”, Türk Tarihinde Balkanlar, C. 1, (ed.) Zeynep İskefiyeli, vd., Sakarya Üniversitesi Balkan Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, 2013, ss. 313-334.

KIRCA, Ersin, Başbakanlık Osmanlı Arşivi 168 Numaralı Mühimme Defteri (S.1-200) (1183-1185/1769-1771) Transkripsiyon Değerlendirme, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Erhan Afyoncu, İstanbul 2007.

KIEL, Machiel, “Deliorman”, DİA, C. 9, İstanbul 1994, ss. 141-144.

________, “Hezargrad”, DİA, C. 17, İstanbul 1998, ss. 297-300.

KORKMAZ, Esat, Alevilik ve Bektaşilik Terimler Sözlüğü, Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul 2005.

KOYUNCU, Aşkın, “Tuna Vilâyeti’nde Nüfus ve Demografi”, Turkish Studies, Volume 9/4 Spring Ankara 2014, ss. 675-737.

KÖKSAL, Osman, “XIX. Yüzyıl Ortalarında Şumnu’daki Gayrimüslim Sekenin Demografik, Sosyo-Ekonomik Görünümü”, Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S. 2, 2005, ss. 185-213.

________, “XIX. Yüzyıl Ortalarında Bir Osmanlı Kasabası’ndaki Şahıs Adı Profili”, Bilig, S. 65, 2013, ss. 231-246.

KURAT, Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.

KURTOĞLU, Fevzi, 1768-1774 Türk-Rus Harbinde Akdeniz Harekâtı Ve Cezayirli Gazi Hasan Paşa, Deniz Matbaası, İstanbul 1942.

MEMİŞOĞLU, Hüseyin, Bulgaristan’da Türk Kültürü, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara 1995.

Muharrerât-ı Nâdire, Yayına Hazırlayan: Ali Aktan, TTK, Ankara 2018.

Mustafa Nuri Paşa, Netayic’ül-Vukuat, C. III-IV, (sad.) Neşet Çağatay, TTK, Ankara 1992.

Mütercim Asım Efendi, Burhan-ı Katı, TDK, İstanbul 2009.

OCAK, Ahmet Yaşar, Babailer İsyanı Aleviliğin Tarihsel Alt Yapısı Yahut Anadolu’da İslam-Türk Heteredoksisinin Teşekkülü, Dergâh Yayınları, İstanbul 2009.

PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I, 3, MEB, İstanbul 1983.

SALCI, Vahit Lütfi, “Trakya’da Türk Kabilleri I Amuca Kabilesi”, Türk Amacı Dergisi, Yıl: 1 Sayı: 7, II. Kânun 1942, s. 311-315.

SELÇUK, Hava, “Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda Uyguladığı İskân Siyaseti (1432-1481), Türk Tarihinde Balkanlar, C. 1, (ed.) Zeynep İskefiyeli, vd., Sakarya Üniversitesi Balkan Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları, 2013, ss. 335-354.

SEZEN, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 2017.

TURAN, Ömer, The Turkish Minority In Bulgaria (1878-1908), TTK, Ankara 1998.

“Tutrakan”, Meydan Larousse Büyük Lûgat ve Ansiklopedi, Sabah Yayınları, C. 19, 1992.

UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, C. 4, 1. Bölüm, TTK, Ankara 1978.

ZINKEISEN, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, C. 5, (çev.) Nilüfer Epçeli, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2011.