ANKARA ELÇİSİ RAUF FİCO’NUN GÜNLÜKLERİ IŞIĞINDA KRALLIK İLANI ÖNCESİ TÜRKİYE-ARNAVUTLUK İLİŞKİLERİNE ATATÜRK’ÜN YAKLAŞIMI

Arnavutluk Ankara Orta Elçisi Rauf Fico’nun günlükleri, bize bugüne kadar literatürde rastlanmayan birçok faydalı bilgi vermektedir. Çalışmanın amacı, Atatürk’ün, Arnavutluk-Türkiye ve Arnavutluk-İtalya ilişkileri hakkındaki görüşlerini ve Ankara’daki Arnavutluk elçisine verdiği Arnavutluk’un İtalya’nın bağımlılığına nasıl girmeyeceği konusundaki önerilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu araştırma Ankara’nın Arnavutluk Orta Elçisi Fico’nun günlükleri üzerine kurulmuştur. Çalışma, iki bağımsız ülke arasındaki ilişkileri incelemekten ziyade, Arnavutluk’un Türkiye ile ilişkilerinde İtalya’nın etkisi ile sınırlandırılmıştır. Resmî eğitimini Osmanlı İmparatorluğunda tamamlayan ve kaymakamlık gibi önemli mülkî (bürokratik) görevlerde bulunan, Arnavutluk’un bağımsızlığını kazanmasından sonra Arnavutluk Hükümeti’nde önemli bir diplomat olarak görev alan Fico’nun günlükleri, 1925-1928 yılları arasında Cumhuriyet rejiminin devam ettiği Arnavutluk’un Türkiye ile ve aynı zamanda İtalya ile olan ilişkileri hakkında oldukça fazla bilgi vermektedir. Fico’nun günlükleri, Türkiye ve Arnavutluk’un yakın ilişkileri hakkında ve 1928 yılında Arnavutluk Kralı Ahmet Zogu’nun ilan ettiği Cumhuriyet rejimini yıkmasına kadar, Mustafa Kemal Atatürk’ün bu ilişkiye verdiği önem hakkında da bilgiler vermektedir. Fico’nun günlükleri, İstanbul’daki Ortodoks Arnavutların sorunları, Kosova’daki Arnavutların durumu, Çamerya Arnavutlarının mübadelesi, Türkiye’nin reformları, Atatürk’e İzmir suikastı girişimi ve Nutuk’un yazımı ana temalarıyla ilgili zengin bilgiler içermektedir. Unutulmamalıdır ki, bu çalışmanın kapsamı, Ankara’da bulunan Arnavut diplomat Fico aracılığı ile İtalya’nın bağımlılığından kurtulması için Arnavutluk Hükümetine Atatürk’ün yaptığı öneriler ve İtalya’nın Arnavutluk, Türkiye üzerindeki tutumu ile ilgili öngörülerle sınırlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, Arnavutluk, Rauf Fico, Günlük, Bağımlılık

THE APPROACH OF ATATÜRK TO RELATIONS BETWEEN TURKEY AND ALBANIA BEFORE THE PROCLAMATION OF MONARCHY, IN THE LIGHT OF THE DIARIES OF RAUF FICO, THE MINISTER PLENIPOTENTIARY OF ANKARA

The diaries of Rauf Fico, Albanian Minister Plenipotentiary to Ankara, gives a lot of useful information about Albania-Turkey relations that had not been stumbled across in the literature until today. The aim of this study is to point out Atatürk’s views on relations between Albania and Turkey, Albania and Italy, as well as his suggestions to Albanian envoy in Ankara about how to overcome the Albanian dependency on Italy. The research is based on the diaries of Fico, Albanian Minister Plenipotentiary to Ankara. The study is limited with focusing on the Italian factor in Albania’s relations with Turkey rather than examining all aspects of the relationship between the two independent countries.Fico had had formal education in the Ottoman Empire and occupied bureaucratic posts such as being provincial governor and following independence of Albania started to work for Albanian government as an important diplomat. Therefore, his diaries provide us a plenty of information on the question of Albania’s relations with Turkey as well as with Italy, particularly between 1925 and 1928 during which there had been a Republican regime in Albania. In fact, Fico’s diaries give perfect information about close relations between Turkey and Albania and the importance given by Mustafa Kemal Atatürk on these relations at bilateral level, at least until the destruction of the Republican regime by Ahmet Zogu who would proclaim himself as the King of Albania in 1928. The content of the Fico’s diaries are very rich in a way that they consist problems of Orthodox Albanians in Istanbul, positions of Albanians in Kosovo, the exchange of Albanian Chams, reforms in Turkey, assassination attempt to Atatürk in İzmir and main themes in Nutuk. It should be kept in mind that the scope of this study is confined, first, to suggestions of Ataturk to the Albanian government regarding getting rid of dependency on Italy, and second, to his foresight about Italy’s position towards Albania and Turkey.In this respect, the Fico’s diaries give invaluable information on all these subjects elaborated in this paper.

Keywords:

Turkey, Albania, Rauf Fico, Diary, Dependency,

PDF

___

Rauf Fico’nun Günlükleri
11 Nisan 1925, 16 Nisan 1925, 8 Nisan 1925, 20 Nisan 1925, 23 Mayıs 1925, 24 Haziran 1925, 28 Temmuz 1925, 4 Ocak 1926, 5 Ocak 1926, 13 Ocak 1926, 15 Ocak 1926, 16 Ocak 1926, 7 Şubat 1926, 9 Şubat 1926, 12 Şubat 1926, 13 Şubat 1926, 14 Şubat 1926, 13 Mart 1926, 19 Nisan 1926, 19 Nisan 1926, 20 Nisan 1926, 20 Ağustos 1928, 15 Şubat 1926, 22 Şubat 1921, 23 Şubat 1926, 7 Mart 1926, 9 Mart 1926, 10 Mart 1926, 13 Mart 1926, 24 Şubat 1927, 1 Mart 1927, 24 Mart 1927, 28 Nisan 1927, 29 Nisan 1927, 29 Ekim 1927, 1 Kasım1927, 20 Şubat 1928.
Gazeteler
Cumhuriyet, 4 Mayıs 1925.
Tanin, 28 Mart 1925.
Hâkimiyet-i Milliye, 30 Nisan 1927.
Kitap ve Makaleler
Atatürk’ün Bütün Eserleri (1925-1927), Cilt: 18, Kaynak Yayınları, İstanbul 2006.
SHQYRI, Hysı, Rauf Fico Shtetar Dhe Dıplomat I Shquar (Monografi), Tiranë 2007.
KILIÇ, Sezen, “Musul Sorunu ve Lozan”, http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-71/musul-sorunu-ve-lozan, (18.08.2018).
KISIKLI, Emine, “Yeni Gelişmelerin Işığında Geçmişten Günümüze Musul Meselesi,” Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 24, Kasım 1999-2003, ss. 487-526.
KOCATÜRK, Utkan, Kaynakçalı Atatürk Günlüğü (Doğumundan Ölümüne Kadar), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2007.
ÖZCAN, Halil, Atatürk Dönemi Türkiye-Arnavutluk İlişkileri (1920-1938), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2011.
________, “Lozan Konferansı Tutanakları ve Arnavutluk’un Atina Büyükelçiliği Raporları Temelinde Mübadelede Yunanistan’daki Müslüman Arnavutların Durumu”, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Ankara, Yıl: 13, Sayı: 25, Bahar 2017, ss. 50-79.
________, “TBMM Hükûmeti ile Arnavutluk Hükûmeti Arasında İmzalanan Gizli Anlaşmanın Sebep ve Sonuçları”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2, Ekim 2017, ss. 119-157.
ÖZLER, A. Baha, “Yakın Tarihimizin Gizli Kalmış Tarafları: Atatürk’ün Arnavutluk Hakkında Siyasî Bir Kehaneti”, Tarih Dünyası Dergisi, Sayı: 35, 26 Kasım 1952, ss. 1411-1414.
SOYAK, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, Yapı Kredi Yayınları, 3. Baskı, İstanbul 2006.
ŞİMŞİR, Bilâl N., Atatürk ve Yabancı Devlet Başkanları, C. I, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1993.
TOSUN, Hüseyin, “Montrö Boğazlar Sözleşmesi (Boğazlar Sorununda Son Aşama)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 13, 1994, ss. 88-112.
TÜRKEŞ, Mustafa, “Atatürk Döneminde Türkiye’nin Dış Politikaları (1923-1938)”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, Uluslararası Atatürk ve Modern Türkiye Konferansı, 22-23 Ekim 1998, Ankara, ss. 129-142.
________, “The Balkan Pact and Its Immediate Implications for the Balkan States, 1930-1934”, Middle Eastern Studies, 30/1, 1994, pp. 123-144.
YEL, Selma, Değişen Dünya Şartlarında Karadeniz ve Boğazlar Meselesi (1923-2008), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 2009.
Yunus Nadi, “Arnavutluk Meselesi”, Cumhuriyet Gazetesi, 16 Ocak 1927.