Savaş KARATAŞ, Çare SERTELİN MERCAN, Aylin DÜZEN

ERGENLERİN EBEVEYN İLİŞKİLERİNE YÖNELİK ALGILARI: NİTEL BİR İNCELEME1

Bu çalışmanın amacı, ergenlerin ebeveynleriyle olan ilişkilerine dair deneyimlerini ve görüşlerini incelemektir. Bu amaç doğrultusunda altı farklı odak grup tartışması İstanbul ilinde altı lisede yürütülmüştür. Odak grup tartışmalarına yaşları 15 ile 17 arasında değişen, 22 kız 25 erkek olmak üzere toplam 47 öğrenci katılmıştır. Amaçlı örnekleme türlerinden tipik durum örneklemesine dayanarak, katılımcılar odak grup tartışmalarına dâhil edilmişlerdir. Odak grup tartışmalarında yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Görüşmelerde toplanmış olan veriler nitel içerik analizi yoluyla analiz edilmiştir. Yapılan analiz sonucunda ergen-ebeveyn ilişkileri, ebeveynle olumlu ilişkiler ve ebeveynle çatışmalı ilişkiler olmak üzere iki temel kategoride toplanmıştır. Ebeveynle olumlu ilişkiler, ebeveynin anlayışlı, destekleyici yönüne vurgu yaparken, ilişkinin çatışan yönü ise kuralların ebeveyn tarafından konmasıyla ve ebeveynin gence aşırı müdahalesi ile ilişkili bulunmuş- tur. Ayrıca her iki kategori kapsamında da ergenlerin ebeveynleriyle ilişkilerini empatik bir bakış açısıyla değerlendirdikleri görülmüştür. Çalışma sonucunda ergen ebeveyn ilişkilerine yönelik olarak ortaya çıkan araştırma bulguları, ergenlik dönemine ilişkin kuramsal bilgiler ve geçmiş araştırma sonuçları ile karşılaştırılarak tartışılmıştır.

Perceptions of Adolescents' Relationships with Parents: A Qualitative Research1

The aim of the current study is to examine the experiences and thoughts of adolescents' about their relationships with parents. In accordance with the purpose of the study, six focus group discussions were conducted in six high schools in Istanbul. The participants were 22 girls and 25 boys, totally 47 adolescents. The participants' ages were between 15 and 17. The participants were determined by typical case sampling of purposeful sampling. A semi structured interview schedule was used to gather the data in the all focus group discussions. The data was analyzed by way of qualitative content analysis. The results of the analysis indicate that adolescent-parent relationships can be classified in two categories namely, positive relationships with parents and conflicting relationships with parents. Positive relationship with parents emphasizes the indulgent and supportive aspects of parents while conflicting relationships with parents indicates high intrusiveness of parents and establishment of rules by parents. Besides, adolescents evaluated their relationships with parents with an empathic perspective in both categories. The findings are discussed within theoretical background about adolescence and results of the previous studies.

PDF

___

Akbağ, M. ve Erturan, N. (1995). Liseli ergenlerin anne-baba tutumlarını algı- lamaları ile uyum düzeyleri arasındaki ilişki. Marmara Üniversitesi Ata- türk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7 (1), 1-15.
Anamur, Z. (1998). Individualism-collectivism, self-concept and sources of self-es- teem. Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, Turkey.
Chao, R. K. (1994). Beyond parental control and authoritarian parenting style: Understanding Chinese parenting through the cultural notion of trai- ning. Child Development, 65, 1111-1119.
Chao, R. K. ve Aque, C. (2009). Interpretations of parental control by Asian immigrant and European American youth. Journal of Family Psychology, 23, 342-354.
Cho, J. Y. ve Lee, E. (2014). Reducing confusion about grounded theory and qualitative content analysis: Similarities and differences. The Qualitati- ve Report, 19 (32), 1-20. 30 Ekim 2015 tarihinde nsuworks.nova.edu/tqr/ vol19/iss32/2 adresinden erişildi.
Collins, W. A., Laursen, B., Mortensen, N., Luebker, C. ve Ferreira, M. (1997). Conflict processes and transitions in parent and peer relationships: Implications for autonomy and regulation. Journal of Adolescent Resear- ch, 12, 178-198.
Collins, W. A., Gleason, T., ve Sesma, A. (1997). Internalization, autonomy, and relationships: Development during adolescence. J. E. Grusec ve L. Kuczynski (Ed.), Parenting and children's internalization of values içinde (ss. 78-99). New York, NY: Wiley.
Crockett, L. J., Brown, J., Russell, S. T. ve Shen, Y. L. (2007). The meaning of good parent-child relationships for Mexican American Adolescents. Journal of Research on Adolescence, 17 (4), 639-668.
Demir, İ. (2007). Gençlerin kimlik yapıları: Farklı yerellikler ekseninde nitel bir ince- leme. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Erbil, N., Divan, Z. ve Önder, P. (2006). Ergenlerin benlik saygısına ailelerinin tutum ve davranışlarının etkisi. Aile ve Toplum, 3 (10), 7-15.
Erkan, Z., Güçray, S. ve Çam, S. (2002). Ergenlerin sosyal kaygı düzeylerinin ana baba tutumları ve cinsiyet açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (10), 64-75.
Fuligni, A. J. (1998). Authority, autonomy, and parent-adolescent conflict and cohesion: A study of adolescents from Mexican, Chinise, Filipino, and European backgrounds. Developmental Psychology, 34 (4), 782-792.
Göregenli, M. (1995), Kültürümüz açısından bireycilik-toplulukçuluk eğilimleri: Bir başlangıç çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 10 (35), 1-14.
Haktanır, G. ve Baran, G. (1998). Gençlerin benlik saygısı düzeyleri ile anne baba tutumlarını algılamalarının incelenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağ- lığı Dergisi, 5 (3), 134-141.
Hamarta, E., Baltacı, Ö., Üre, Ö. ve Demirbaş, E. (2010). Lise öğrencilerinin utangaçlıklarının algılanan anne baba tutumları ve problem çözme yaklaşımları açısından incelenmesi. Aile ve Toplum, 11 (6), 73-82.
Hantal, B. R. (2007). Mother-adolescent relations across contexts representing different cultural value orientations and socio-economic conditions. Yüksek Lisans Tezi, Koç Üniversitesi, İstanbul.
Harrison, A. O., Wilson, M. N., Pine, C. J., Chan S. Q. ve Buriel, R. (1990). Family ecologies of ethnic minority children. Child Development, 61 (2), 347-362.
Jackson, S., Bijstra, J. Oostra, L. ve Bosma, H. (1998). Adolescents' perceptions of communication with parents relative to specific aspects of relationships with parents and personal development. Journal of Adolescence, 21 (3), 305-322.
Kağıtçıbaşı, Ç. (2012). Kültür ve ana babalık: Kuram ve uygulama çıkarsamaları. M. Sayıl ve B. Yağmurlu (Ed.), Ana babalık: Kuram ve araştırma içinde (ss. 61-79). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Kaya, G. N. (2012). Parenting, self and positive youth development in adolescence: A mediational model. Yüksek Lisans Tezi, Koç Üniversitesi, İstanbul.
Kazgan, G. (2002). Kuştepe gençliğinin sosyo-ekonomik görünümü. G. Kazgan (Der./Haz.). Kuştepe gençlik araştırması 2002 içinde (ss.3-69). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Krueger, R. A. ve Casey, M. A. (2015). Focus groups a practical guide for applied research. (5. Bs.). Thousand Oaks California: Sage.
Kulaksızoğlu, A. (2000). Ergenlik psikolojisi (3. Bs.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kwan, V. S. Y., Bond, M. H., Boucher, H. C., Maslach, C. ve Gan, Y. (2002). The construct of individuation: More complex in collectivist than in individualist cultures Personality and Social Psychology Bulletin, 28 (3), 300-310.
Lau, S. ve Cheung, P. C. (1987). Relations between Chinese adolescents' per- ception of parental control and organization and their perception of pa- rental warmth. Developmental Psychology, 23 (5), 726-729.
Laursen, B. ve Collins, W. A. (1994). Interpersonal conflict during adolescence. Psychological Bulletin, 115, 197-209.
Laursen, B., Coy, K. C. ve Collins, W. A. (1998). Reconsidering changes in pa- rent-child conflict across adolescence: A meta-analysis. Child Develop- ment, 69, 817-832.
Markus, H. R. ve Lin, L. R. (1999). Conflictways: Cultural diversity in the meanings and practices of conflict. D. A. Prentice ve D. T. Miller (Ed.), Cultural divides: Understanding and overcoming group conflict içinde (ss. 302-333). New York: Russell Sage.
Mayring, P. (2011). Nitel sosyal araştırmaya giriş. (A. Gümüş ve S. Durgun, Çev.) Adana: BilgeSu Kitabevi. (Orijinal çalışma 1990'da yayımlanmıştır).
McKinney, C., ve Renk, K. (2011). A multivariate model of parent-adolescent relationship variables in early adolescence. Child Psychiatry and Human Development, 42, 463-481.
Montemayor, R. (1983). Parents and adolescents in conflict: All families some of time and some families most of the time. Journal of Early Adolescence, 3, 83-103.
Musaağaoğlu, C. (2004). Ergenlik sürecinde özerkliğin gelişimi ile algılanan ana baba tutumları arasındaki ilişkiler. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniver- sitesi, Ankara.
Noller, P. (1994). Relationships with parents in adolescence: Process and out- come. in personal relationships during adolescence. R. Montemayor, G. Adams, T. Gulotta (Ed.), Personal relationships during adolescence içinde (ss. 37-78). Thousand Oaks. CA: Sage.
Noller, P. ve Callan, V. (1991). The adolescent in the family. London: Routledge.
Oyserman, D., Coon, H. M. ve Kemmelmeier, M. (2002). Rethinking individu- alism and collectivism: Evaluation of theoretical assumptions and me- ta-analyses. Psychological Bulletin, 128, 3-72.
Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3. Bs.). Thou- sand Oaks, CA: Sage.
Pinquart, M. ve Silbereisen, R. K. (2002). Changes in adolescents' and mothers' autonomy and connectedness in conflict discussions: An observation study. Journal of Adolescence, 20 (5), 509-522.
Rohner, R. P. (2004) The parental acceptance-rejection syndrome: Universal correlates of rejection. American Psychologist, 59 (8), 830-840.
Rothbaum, F., Pott, M., Azuma, H., Miyake, K. ve Weisz, J. (2000). The development of close relationships in Japan and the United States: Paths of symbiotic harmony and generative tension. Child Development, 71 (5), 1121-1142.
Santrock, J. W. (2012). Ergenlik. (D. M. Siyez, Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık. (Orijinal çalışma 2012'de yayımlanmıştır).
Sayıl, M. ve Kındap Tepe, Y. (2012). Ana babanın kontrol davranışları ve ergenlik. M. Sayıl ve B. Yağmurlu (Ed.), Ana babalık: Kuram ve araştırma içinde (ss. 329-362). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Sezer, Ö. (2010). Ergenlerin kendilik algılarının anne baba tutumları ve bazı faktörlerle ilişkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7 (1), 1-19.
Smetana, J. G. ve Gaines, C. (1999). Adolescent-parent conflict in middle class African-American families, Child Development, 70, 1447-1463.
Smetana, J. ve Asquith, P. (1994). Adolescents' and parents' conceptions of parental authority and personal autonomy. Child Development, 65, 1147-1162.
Smetana, J.G., Campione-Barr, N. ve Daddis, C., (2004). Longitudinal development of family decision making defining healty behavioral autonomy for middle class African-American adolescents, Child Development, 75 (5), 1418-1434.
Steinberg, L. (2007). Ergenlik. (F. Çok, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi. (Orijinal çalışma 2005'te yayımlanmıştır).
Strauss, A. ve Corbin, J. (1998). Basics of qualitative research techniques and procedures for developing Grounded Theory. London : Sage.
Şen, M. (2007). Liseli gençlerin Avrupa Birliği'ne bakışı. E. Oğuz ve A. Yakar (Ed.). Küreselleşme ve eğitim içinde (ss. 333-370). Ankara: Dipnot yayınları.
Tisak, M. S., Tisak, J. ve Rogers, M. (1994). Adolescents' reasoning about authority and frienship relations in the context of drug usage. Journal of Adolescence, 17, 265-282.
Ünüvar, A. (2007). Lise öğrencilerinin algıladıkları ana-baba tutumları ile kendilerine saygı düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Yalçınkaya, H. ve Şanlı, N. (2003). İlköğretim okulu 11-16 yaş öğrencilerin aile- de karar vermeye katılımı konusundaki görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 157. 31 Temmuz 2015 tarihinde dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/ Milli_Egitim_Dergisi/157/yalcinkaya.htm adresinden erişildi.
Yanchar, S. C., Gantt, E. E. ve Clay, S. L. (2005). On the nature of a critical meth- odology. Theory and Psychology, 15, 27-50.
Yavuzer, H. (1997). Çocuk psikolojisi (14. Bs.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yavuzer, H. (2005). Gençleri tanımak ve anlamak. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Yavuzer, H., Sertelin, Ç., Demir, İ. ve Meşeci, F. (2005). Ebeveynlerin çocuklarının bağımsızlığı konusundaki yaklaşımları. Yayınlanmamış araştırma.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.