Cumhuriyetin 100. yılında Türkiye- Yunanistan ilişkilerinde güvenlik ikilemi: NATO üzerinden bir analiz

Türkiye ve NATO arasında güvenlik boyutunda karşılıklı bağımlılık bulunmaktadır. Türkiye, Yunanistan ve NATO üçgenindeki güvenlik ilişkileri ise hem güvenliği hem de güvene dayanmayan ilişkileri birlikte barındırmaktadır. Yunanistan ve Türkiye, tarihsel süreç içerisinde Ege Adalarından Doğu Akdeniz’e, Batı Trakya Sorunundan Kıbrıs Sorununa kadar kendi aralarında birçok soruna sahiptirler. Bu tarihi çekişme bölgesel denklemde iki devleti güvenlik bağlamında daha fazla silahlanmaya, daha fazla müttefik bularak güç kazanma stratejisine yönlendirmektedir. Yunanistan ve Türkiye’nin arasındaki güç ve çıkar mücadelesi, bu iki devleti AB ve NATO’ya katılım noktasında motive eden önemli unsurlardır. Her iki devletin yaşadıkları yerel ve bölgesel güvenlik problemleri de bu iki ülkenin NATO’ya katılımını zorunlu kılmıştır. Çalışmada, Türkiye ve Yunanistan’ın NATO içerisindeki rekabeti ele alınarak, bu rekabetin iki ülke arasındaki güvenlik ikilemindeki yeri analiz edilmiştir. Güvenlik ikilemi kavramının seçilmesinin nedeni iki ülke arasında çok fazla sorunun bulunması ve güvensizliğe dayalı politikalar izlemeleridir. Yunanistan ve Türkiye’nin kendi, güvenlikleri için attıkları adımlar, karşılıklı olarak tehdit algılanmakta ve güvenlik ikilemine yol açmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Türkiye, Yunanistan, Güvenlik İkilemi, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO)

The security dilemma in Türkiye-Greece relations in the 100th anniversary of the Republic: An analysis through NATO

There is interdependence between Türkiye and NATO in terms of security. Security relations in the triangle of Türkiye, Greece and NATO contain both security and relations that are not based on trust. Greece and Türkiye have many problems among themselves in the historical process, from the Aegean Islands to the Eastern Mediterranean, from the Western Thrace Problem to the Cyprus Problem. This historical conflict leads the two states in the regional equation to more armament in the context of security and to a strategy of gaining power by finding more allies. The struggle for power and interests between Greece and Türkiye are important factors that motivate these two states to join the EU and NATO. The local and regional security problems experienced by both states necessitated the participation of these two countries in NATO. In the study, the rivalry of Türkiye and Greece in NATO was discussed and the place of this rivalry in the security dilemma between the two countries was analysed. The reason for choosing the concept of security dilemma is that there are too many problems between the two countries and they follow policies based on distrust. The steps taken by Greece and Türkiye for their own security are mutually perceived as a threat and lead to a security dilemma.

Keywords:

Türkiye, Greece, Security Dilemma, North Atlantic Treaty Organization (NATO),

PDF

___

Akbaş, Z., Çelik, A. H., Duman, M. (2019). İkinci yüzyılında iş birliği ve çatışma sarmalında Türk- Amerikan ilişkileri. OPUS–Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13(19), 2226-2258. https://doi.org/10.26466/opus.532884
Aksu, F. (2014). Uyuşmazlık- Kriz sarmalından algı değişimine Türkiye- Yunanistan ilişkileri. Mustafa Kaymakçı ve Cihan Özgün. (Ed.). Rodos ve İstanköy Türklüğü içinde (ss.55-90) RİOTKDD Yayınevi.
Aksu, F. (2018). Ege Denizi’ne ilişkin sorunlar Rogers Planı ve Yunanistan’ın NATO askeri kanadına dönüşü. 25 Ağustos 2023 tarihinde http://www.turkishgreek.org/iki-uelke-arasindaki-temel-sorunlar-ve-taraflarin-yaklasimlari/ege-denizi-ne-iliskin-sorunlar/nato-komuta-kontrol-sorunlar/rogers-plan-ve-yunanistan-n-nato-askeri-kanad-na-doenuesue adresinden erişildi.
Alacakaptan, A. (1986). Atlantik ittifakı. Tisa Matbaası.
Albayrak, M. (2000). Türkiye’nin Kıbrıs politikaları (1950-1960). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 16(46), 249-275.
Alpar, G. (2 Haziran 2021). Akıl tutulması ve işgal altındaki Yunanistan!. Stratejik Düşünce Enstitüsü, https://www.sde.org.tr/guray-alpar/genel/akil-tutulmasi-ve-isgal-altindaki-yunanistan-kose-yazisi-22517
Alpar, G. (2020). Türkiye’nin güvenliğini anlamak. Nobel Yayıncılık.
Arı, T. (1992). Kıta Sahanlığı sorunu ve Türk- Yunan ilişkileri. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(1-2), 167-184.
Arı, T. (2021). Uluslararası güç mücadelesinin yeni arenası Doğu Akdeniz. İdeal Kültür Yayıncılık.
Aydın, N. (2008). Milli Siyaset Belgesi Türklerin küresel güç doktrini. Kum Saati Yayınları
Ayhan, H. (Ekim 2014). Batı Trakya Türk azınlığının hukuki ve siyasi sorunlarının asimilasyon politikası çerçevesinde tahlili. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (42), 173- 188.
Atatorun, M. (2023). Türkiye- NATO ilişkilerinin ahlaki zeminini kurmak. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22(85), 274-291. https://doi.org/10.17755/esosder.1195846
Babalı, T. (2014). 2000’lerde Türkiye- Yunanistan ilişkileri ve Türk azınlığın durumu: Gelmeyen Bahar, Y. Okay (Ed.). Türk- Yunan ilişkileri üzerinde makaleler içinde (ss.295-323) Doğu Kitabevi.
Balcı, A (2017). Türkiye dış politikası ilkeler, aktörler, uygulamalar. Alfa Basım Yayım.
Bayraklı, E. ve Boyraz, H. M. (2017). Türkiye’nin Kıbrıs politikası 2016, B. Duran, K. İnat, M. Caner. (Ed.) 2016 Türk dış politikası yıllığı içinde (ss. 397-418) SETA Yayınları.
Bayramoğlu, N. N. (2006). Türk- Yunan yakınlaşmasında (1999-2006) Yunan medyasının rolü. Ebabil Yayıncılık.
Başeren, S. H. (2006). Ege sorunları. Tüdav Yayınları.
BBC News, (2023, 11 Temmuz). Türkiye’den İsveç’in NATO üyeliğine yeşil ışık: zirve öncesi nasıl anlaşma sağlandı, https://www.bbc.com/turkce/articles/cw489877g0eo
Bennett, A. L. ve Oliver, J. K. (2015). Uluslararası örgütler. BB101 yayınları.
Bilgiç, A. (2012). Güvenlik ikilemi”ni yeniden düşünmek: güvenlik çalışmalarında yeni bir perspektif. Aydın, M., Brauch, H.H., Çelikpala, M., Spring U. O., Polat, N., (Ed.). Uluslararası ilişkilerde çatışmadan güvenliğe içinde (ss.337-352.) İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Birlik, E. (2008). Kıskaç Harekatı NATO’nun yeni stratejik konsepti. Profil Yayıncılık.
Cem, İ. (2009). Türkiye, Avrupa, Avrasya, Birinci Cilt. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Çam, Ö. T. (2023, 31 Mart). Finlandiya NATO’ya en hızlı katılan ülkelerden olacak, Anadolu ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/finlandiya-natoya-en-hizli-katilan-ulkelerden-olacak/2860204#
Çelikkol, O. (2015). Dünden bugüne Türk- Yunan ilişkileri’ne bir bakış. Bilgesam Yayınları.
Çelikpala, M. (2019, Kasım). Güvenlik ikilemi, Güvenlik Yazıları Serileri, No.48, https://trguvenlikportali.com/wpcontent/uploads/2019/12/GuvenlikIkilemi_MitatCelikpala_v.1.pdf
Çukur, S. (2018, 2 Kasım). Uluslararası ilişkilerde realizm ve güvenlik, Uluslararası Politika Akademisi, http://politikaakademisi.org/2018/11/02/uluslararasi-iliskilerde-realizm-ve-guvenlik/
Demirci, M. C. (2020, 26 Ağustos). Yunanistan’ın karasularını 12 mile çıkarmasıyla Türkiye’ye Ege’de yüzde 10’dan az bir alan kalacak. Euronews, https://tr.euronews.com/2020/08/26/yunanistan-12-mil-cikisi-ile-turkiye-nin-sinir-uclarina-dokunuyor-gorus
Duman, M. (2023). 70. Yılında Türkiye-NATO ilişkilerinin tarihsel boyutu. Akademik Hassasiyetler, 10(21), 400-429.
Duman, H. (1987). Gezilerim NATO, AET (AT) ve OECD tarihten seçilmiş bazı kısımlar, Acar Matbaacılık.
Doğan, Z. (2019). Türkiye- ABD ilişkilerinin temel dinamikleri ve stratejik ittifak boyutu. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9 (2), 133-156.
Ertem, H. S. ve Karadeniz, R. F. (2015). İşbirliği ve çatışma alanlarıyla 2000’li yıllarda Türkiye-ABD ilişkileri. Özden Zeynep Oktav ve Helin Sarı Ertem (Ed.). 2000’li Yıllarda Türk Dış Politikası fırsatlar, riskler ve krizler içinde (ss. 113-164) Nobel Yayıncılık..
Erdurmaz, S. (2010). Soğuk Savaş sonrası silahlanma. Berikan Yayınevi.
Erhan, Ç. (2010). Türk Dış Politikası’nın güncel sorunları. İmaj Yayınevi.
Euronews, (2022, 30 Ağustos), Erdoğan: Yunanistan S-300 radar kilidi atarak NATO ve müttefiklerine meydan okudu, Euronews, https://tr.euronews.com/2022/08/30/erdogan-yunanistan-s-300-radar-kilidi-atarak-nato-ve-muttefiklere-meydan-okudu
Fazla, H. (2022). 1952'den 2022'ye NATO ve Türkiye. Nobel Akademik Yayıncılık. Gök, A. ve Mavruk, Ç. (Temmuz 2022). Türkiye-Yunanistan arasında güvenlik ikilemi ve silahlanma yarışı: kardak ve doğu akdeniz krizleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9 (2), 973-993. https://doi.org/10.30798/makuiibf.914007
Göksedef, E. (2022, 2 Aralık). Türkiye’nin F-35 programından çıkarılması ve Yunanistan’ın savaş uçağı anlaşmaları Ege’de güç dengesini değiştirir mi?, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/articles/c881406q91vo
Gözen, R. (2018). NATO: ittihattan ihtilafa dönüşen ittifak, Şaban H. Çalış ve Erdem Özlük (Ed.). Küresel ilişkiler çağında uluslararası örgütler içinde (121-175). Çizgi Kitabevi.
Griffiths, M., O’Callaghan, T. ve Roach, S.S. (2013). Uluslararası ilişkilerde temel kavramlar (Cesran, Çev.). İkinci Basımdan Çeviri, Nobel.
Güngörmez, O. (2019). Yunanistan. Enes Bayraklı, Hasan Basri Yalçın (Ed.). Avrupa’da PKK yapılanması içinde (ss. 609- 659) Seta Kitapları.
Gürel, Ş. S. (1993). Tarihsel boyu içinde Türk Yunan ilişkileri 1821-1993.Ümit Yayıncılık.
Gürel, Ş. S. (2018). Tarihsel boyu içinde Türk Yunan ilişkileri 1821-1993. İmge Kitabevi.
Hayta, N. (2006). Ege Adaları sorunu 1911’den günümüze. Gazi Kitabevi.
Kaçar, G. (2014, 11 Mart). Güvenlik ikilemi. TUİÇ Akademi, https://www.tuicakademi.org/guvenlik-ikilemi/
Kalelioğlu, O. (2009). Tarih boyunca Türk-Yunan ilişkileri ve Megali-İdea. Bilgi Yayınevi.
Kamel, A. (2014). 1923’ten günümüze Türk Dış Politikası ve diplomasisi. İnkilap Kitabevi.
Kamil, İ. (2017). Soğuk Savaş sırasında balkan devletleri (1945-1990), İ. Kamil (Ed.). Soğuk Savaş sonrasında Balkanlar (1990-2015) içinde (ss.3- 106) Nobel Yayınları.
Karaosmanoğlu, A. L. (2014). NATO’nun dönüşümü, Uluslararası İlişkiler, 10(40), 3-38.
Kasapoğlu, C. (2021, Ekim). Fransa- Yunanistan savunma ittifakı& Türk- Yunan askeri dengesinin geleceği, Ekonomi ve Dış Politika Araştırmalar Merkezi, Dış Politika & Güvenlik, https://edam.org.tr/wp-content/uploads/2021/10/211012-FRA-GRE-TUR.pdf
Kayıran, M. ve Metintaş, M.Y. (2018). Türk- Yunan ilişkileri (1878- 1952). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi, 1(3), 33-73.
Köni, H. (2016). Kaos Batı hakimiyetinin çöküşü. Wizart Yayınları.
Larrabee, F. S. ve Lesser, I. O. (2004). Belirsizlik döneminde Türk Dış Politikası, Çeviren: Mustafa Yıldırım, Ötüken Yayınları.
İşyar, Ö. G. (2021). Türk Dış Politikası sorunlar süreçler. Dora Basım- Yayın.
İren, A. ve Atlığ, M. (2022). Neo-realist perspektiften doğu akdeniz ve enerji güvenliği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 325-342.
Oran, B. (2009). Türk Dış Politikası kurtuluş savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar, 1919-1980, Cilt I. İletişim Yayınları.
Oran, B. (2010). Türk Dış Politikası kurtuluş savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar, 1980-2001, Cilt II. İletişim Yayınları.
Oran, B. (2013). Türk Dış Politikası kurtuluş savaşından bugüne olgular, belgeler, yorumlar, 2001-2012, Cilt III. İletişim Yayınları.
Ölçekciler, F. (2017). Teorik çerçevede geçmişten günümüze Türkiye Dış Politikası. Karadeniz Kitap.
Öncel, R. (2022). Yunanistan’ın hava kuvvetleri modernizasyonu ve ittifak ilişkileri, SETA, Turkuaz.
Özgör, F.N. (2021). Ege Denizi’nde egemenliği belirsiz coğrafi oluşumlar sorunu’nu ortaya çıkaran kardak krizi; Türkiye ve Yunanistan’daki etkileri. TroyAcademy International Journal of Social Sciences, 6(2), 643-668.
Öztürk, O. M. (2001). Türk Dış Politikasında Balkanlar, Ömer E. Lütem ve Birgül Demirtaş Coşkun (Ed.). Balkan diplomasisi İçinde (ss. 1-32) ASAM Yayınları.
Purtaş, F. (2005). Soğuk Savaş Sonrası NATO’nun dönüşümü ve genişlemesi çerçevesinde Türk Amerikan askeri ilişkileri. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 1(2), 7-31.
Sediroğlu, S. C. (2023). Soğuk Savaş Sonrası dönemde Balkanlarda Türk- Yunan taraflarının karşılıklı güvenlik algılamaları ve çıkmazları, Trends In Business and Economics, 37(1), 68-80. Doi: 10.5152/TBE.2022.97476
Soysal, İ. (1977). Türk-Amerikan siyasal ilişkilerinin ana çizgileri. Belleten, XLI(162), 257-276.
Şahingöz, B. ve Tütüncü, A. (2017). Türkiye ve Yunanistan arasında silahlanma yarışı var mı?. Ekonomi Bilimler Dergisi. 9(2), 1-14.
Soysal, İ. (1977). Türk- Amerikan Siyasal ilişkilerinin ana çizgileri. Türk Tarih Kurumu Belleten, 41(162), 257-276.
The World Bank, Military expenditure (current USD) - Greece, Turkiye, (t.y.). 25 Temmuz 2023 tarihinde https://data.worldbank.org/indicator/MS.MIL.XPND.CD?locations=GR-TR adresinden erişildi.
Uzun, H. (2004). 1919-1959 Yılları arasında Türkiye- Yunanistan ilişkileri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 5(2), 35-50.
Üçağaç, A. ve Kalkan, D. (2023). Çin Halk Cumhuriyeti-Hindistan sınır sorunlarının yerel, bölgesel ve küresel faktörler bağlamında analizi: Doğu Ladakh örneği. Akademik İncelemeler Dergisi, 18(2), 285-307.
Walt, S. M. (2022, 26 Temmuz). Does anyone still understand the ‘security dilemma?, Foreign Policy, https://foreignpolicy.com/2022/07/26/misperception-security-dilemma-ir-theory-russia-ukraine/ Security dilemma. (t.y.). 20 Temmuz 2023 tarihinde https://www.britannica.com/topic/international-agreement adresinden erişildi.
Yaycı, C. (2020). Yunanistan talepleri (ege sorunları) soru ve cevaplarla. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Yorulmaz, M. (2014). “Değişenˮ uluslararası güvenlik algılamaları bağlamında Türkiye-Yunanistan ilişkilerinde “değişmeyenˮ güvenlik paradoksu. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, 3(1), 103-135.
Yüceer, S. (2002). Tarihsel perspektif içinde Türkiye’nin NATO’ya girişi ve meclisteki yankıları. Atatürkçü Bakış, 1(1), 71-89.