Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde önemli yeri olan savaş alanlarının turizm açısından değerlendirilmesi: Gelibolu tarihi alanı, büyük taarruz ve başkomutan tarihî milli parkı örneği

Savaşlar tarih boyunca insanoğlunu sosyal, fiziksel ve zihinsel anlamda etkileyen en önemli unsurdur. Çünkü hem ülkeler hem de toplumlar nezdinde birçok tahrip edici sonuçları bulunmaktadır. En önemlilerinden biri dünyada hem deniz hem de kara savaşlarının Çanakkale Savaşı ile Kurtuluş Savaşı’nın kalbi konumunda olan ve Türk toplumu için önemli bir yer teşkil eden Büyük Taarruz ve Başkomutanlık Meydan Muharebesidir. Çalışmada Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşlunda önemli yeri olan savaşların unutulmaması ve yaşanmış kahramanlıkların gelecek kuşaklara aktarılması için milli park ilan edilen savaş alanlarından Gelibolu ve Büyük Taarruz Milli Parkları turizm açısından incelenmiştir. Bu aşamada milli parklar bünyesindeki tarihi alanlar, bu alanların sayısal ve türsel çeşitliliği ve son olarak alan yazında yapılan çalışmalar araştırılmıştır. Derleme niteliğinde olan bu çalışmada ikincil verilerden elde edilen sonuçlar bilimsel bir çerçevede incelenmiştir. Çalışmada Başkomutan Tarihî Milli Parkı ve Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanlarının turizm açısından eksiklikleri tespit edilip, bu alanda çalışacak olanlara temel kaynak olması amaçlanmıştır. Araştırma sonucunda savaşların geçtiği alanları ziyaret eden bireyler geçmişin acılarını öğrenmek, bunlardan ders almak, o duyguyu sürekli yaşamak ve yaşatmak istemektedir. Maneviyatından dolayı savaş alanlarının sürekli ziyaret edilmesi gerektiğinden bu alanların turizm potansiyeline sahip alanlar olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Ancak bu alanların bölgeye ve yerel halka çeşitli katkısı olsa da bunun yeterli olmadığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Milli Park, Savaş, Başkomutanlık, Gelibolu Tarihi Alanı, Turizm

Evaluation of battlefield sites with historical significance in the formation process of the republic of Turkey from a tourism Perspective: The case of gallipoli historical site, great offensive, and commander-in-chief historical national park

Throughout history, wars have profoundly impacted humanity, affecting its social, physical, and psychological dimensions. Among these conflicts, the Great Offensive, Commander-in-Chief Battle, Gallipoli Campaign, and War of Independence emerged as pivotal events, encompassing naval and land warfare. This study delves into the Gallipoli and Great Offensive national parks, designated to preserve the memory of these crucial battles in the founding of the Republic of Turkey and convey the bravery exhibited during them to future generations. The investigation explores the historical sites within these national parks, considering their numerical and typological diversity, and examines the available local literature. In this compilation study, the results obtained from secondary data were examined in a scientific framework. The research seeks to identify deficiencies in tourism within the Gallipoli Historical Areas of the Çanakkale Wars and the Commander-in-Chief Historical National Park, serving as an invaluable resource for industry professionals. Visitors to these battle sites aim to gain insights into past hardships, extract valuable lessons, and preserve and relive these experiences due to their profound spiritual significance. Therefore, recognizing these areas for their tourism potential becomes imperative. Nevertheless, additional efforts are needed, as these battlefields should be acknowledged as promising tourism destinations, given their spiritual significance and the demand for regular visitation. Despite the solid local bonds and regional connections to these places, it is evident that further measures are necessary.

Keywords:

National Park, War, Commander-in-Chief, Gallipoli Historical Site, Tourism,

PDF

___

Afyonkarahisar İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2022). 13 Ağustos 2022 tarihinde https://afyon.ktb.gov.tr/TR-63495/baskomutan-tarihi-milli-parki.html adresinden erişildi.
Akbulut, O. ve Ekin, Y. (2018). Kültürel miras turizmi olarak savaş alanları turizmi: Türkiye’de yer alan savaş anıtlarının coğrafi bilgi sistemleri analizi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 395-420.
Akbulut, O. ve Ekin, Y. (2021). Toplumsal hafıza, kültürel miras ve savaş alanları turizmi üzerine kavramsal bir çalışma. International Journal of Contemporary Tourism Research, 5(Özel Sayı), 150-159.
Akyurt Kurnaz, H.., Çeken, H., ve Kılıç, B. (2013). Hüzün turizmi katılımcılarının seyahat motivasyonlarının belirlenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(2), 57-73.
Alaeddinoğlu, F., ve Aliağaoğlu, A. (2007). Savaş alanları turizmine tipik bir örnek: Büyük Taarruz ve Başkomutan Tarihi Milli Parkı. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 18(2), 215-225.
Aliağaoğlu, A. (2008). Savaş alanları turizmi için tipik bir yer: Gelibolu yarımadası tarihi milli parkı. Millî Folklor, 20(78), 88-104.
Alili, M. (2017). Avrupa’daki ve Türkiye’deki hüzün turizmi destinasyonlarının karşılaştırması üzerine teorik bir çalışma. Uluslararası Global Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 37-50.
Aşkun, İ. C. (1991). Atatürk’te zafer düşüncesi ve toplumsal boyutları. Kurgu Dergisi, 9(1), 1-9.
Atay, L. ve Yeşildağ, B. (2010). Savaş alanları ve turizmi. Aksaray Üniversitesi İİBF Dergisi, 2(2), 65-72.
Aycil, S. (2022). Gallipo’den Çanakkale savaşları’na: 100. yıl temalı posta pulları üzerine bir değerlendirme. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 127-156.
Aytepe, O. (2000). Çanakkale savaşı bibliyografyası. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 7(25), 1-72.
BCA 030-10-00/197-351-8
Biran, A., ve Hyde, K. F. (2013). New perspectives on dark tourism. International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Research, 7(3), 191-198.
Bolat Salman, B. (2012). Milli bayram olgusu ve Türkiye’de yapılan Cumhuriyet Bayramı kutlamaları (1923-1960), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Brian, A. Poria, Y. ve Oren, G. (2011). Sought Experiences at Dark Heritage Sites. Annals of Tourism Research, 38(3), 820-841.
Büyük Taarruzun 90. Yılında Uluslararası Millî Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu, (2014). 11 Ağustos 2022 tarihinde https://www.atam.gov.tr/wp-content/uploads/II.-C%C4%B0LT-B%C3%9CY%C3%9CK-TAARRUZUN-90.-YILINDA-ULUSLARARASI-M%C4%B0LL%C4%B0-M%C3%9CCADELE-VE-ZAFER-YOLU-SEMPOZYUMU1.pdf adresinden erişildi.
Büyükşalvarcı, A., Yetiş, Z., ve Bozyiğit, A. (2022). Hüzün turizmi: Türkiye’nin hüzün turizmi potansiyeli üzerine bir araştırma. Turizm ve Rekreasyon Akademik Çalışmalar, Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 15-30.
Cavlak, N., ve Cop, R. (2019). Yerli ve yabancı turist deneyimi: Gelibolu yarımadası Tarihi Milli Parkı Milliyet temelinde bir analiz. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 30(3), 163-173.
Ceylan, S., ve Somuncu, M. (2016). Kültür turizmi alanlarında turizmin çeşitlendirilmesine eleştirel bir bakış: Safranbolu UNESCO Dünya miras alanı. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 53-64.
Cohen, E. H. (2011). Educational dark tourism at an in populo site: The Holocaust Museum in Jerusalem. Annals of tourism research, 38(1), 193-209.
Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı (2023). 23 Ağustos 2023 tarihinde https://canakkaletarihialan.gov.tr/kurumsal/sayilarla-catab adresinden erişildi.
Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı (2023). 30 Ağustos 2023 tarihinde https://canakkaletarihialan.gov.tr/ziyaret/kaleler-ve-tabyalar/kilitbahir-kalesi adresinden erişildi.
Çatır, O.(2017). Savaş alanı turizmi: Bir literatür taraması. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 21-31.
Çiftçi, G., Küçükaltan, D., ve Yetgin, D. (2015). Savaş, barış ve turizm perspektifinde Çanakkale örneği, 16. Ulusal Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı, (924-935).
Doğa Koruma ve Milli Parklar 5. Bölge Müdürlüğü, https://bolge5.tarimorman.gov.tr/Documents/Milli%20Parklar.PDF. Erişim Tarihi: 13.08.2022.
Doğaner, S. (2006). Savaş ve turizm: Troya ve Gelibolu savaş alanları. Türk Coğrafya Dergisi, 46, 1- 21.
Dunkley, R., Morgan, N., ve Westwood, S. (2011). Visiting the trenches: Exploring meanings and motivations in battlefield tourism. Tourism management, 32(4), 860-868.
Erbey, D. (2018). Tarihi, kültürel ve doğal değerlerin korunması ve yönetiminde yeni bir yaklaşım: Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alanı. Planlama Dergisi, 28(3), 282-301.
Erendil, M. (1981). Atatürk’ün önder kişiliğinden örnekler. Atatürk haftası armağanı, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları.
Ergun, C. ve Oktay, K. (2022). Türkiye’deki mevcut ve potansiyel hüzün turizmi alanları üzerine bir inceleme. Akşehir Meslek Yüksekokulu Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 15-24.
Erkan, M. S. (2022). Türk tarihinde bir dönüm noktası, Büyük Taarruz ve 30 Ağustos Başkomutan Meydan Muharebesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(32), 243-271.
Foley, M. ve Lennon, J. J. (1996). JKF and dark tourism: A fascination with assassination. International Journal of Heritage Studies, 2, 198-211.
Gök, H. V. (2021). 30 Ağustos zaferinin ilk resmi töreni ve cumhuriyetin ilk on yılında büyük zaferin yıldönümleri: İstanbul örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(29), 165-186.
Hall, J., Basarin, V. J., ve Lockstone-Binney, L. (2011). Pre- and posttrip factors influencing the visitor experi-ence at a battlefieldcommemorative event: Gallipoli, acase study. Tourism Analysis, 16, 419-429.
Hall, J.ve Basarin,J. (2009). The importance of satisfaction, word of mouth and recommending behavior in battlefield commemorative event tourism: Gallipoli a case study. 3rd Advances in Tourism Marketing Conference proceedings, Bournemouth University, Bournemouth, England.
Hall,J., Basarin, J., ve Lockstone-Binney, L. (2010). An empirical analysis of attendance at a commemorative event: Anzac day at Gallipoli. International Journal of Hospitality Management, 29(2), 245-253.
Ilgar, R. (2015). Mabetleşen bir mekân: Gelibolu Yarımadası tarihi savaş alanları turizmi. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 19, 1-20.
Jamal, T. ve Lelo, L. (2011). Exploring the conceptual and analytical framing: From darkness to intentionality. Sharpley, R. ve Stone, P.R. (Ed.) Tourist Experience, içinde (ss. 29-42), Routledge.
Karataş, M., ve Babür, S. (2013). Gelişen Dünya’da turizm sektörünün yeri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, (2), 15-24.
Kaya, O. (2006). Ölüm turizmi: Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nı ziyaret eden turistlerin ziyaret motivasyonlarını anlamaya yönelik bir araştırma ve sonuçları. [Yüksek Lisans Tezi], Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
Keçili, S. (2018). Tarihçilik açısından Büyük Taarruz sahasının ekoturizm ile ilişkilendirilmesi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 116-128.
Kılıç, B., Akyurt, Kurnaz, H., ve Sop, S. A. (2011). Çekici faktörlerin destinasyon seçimine etkisinin belirlenmesi ve hüzün turizmi ilişkisi. Öncü, M. A. (Ed.). 12. Ulusal Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı, (362-370), Düzce Üniversitesi.
Kılıç, B., ve Kurnaz, A. (2010). Alternatif turizm ve ürün çeşitliliği oluşturmada ekolojik çiftlikler: Pastoral Vadi örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 2(4), 39-56.
Kılıç, B.,ve Akyurt, H. (2011). Destinasyon imajı oluşturmada hüzün turizmi: Afyonkarahisar ve Başkomutan Tarihi Milli Parkı. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 10 (1), 209-232.
Kızıl Erol, K. (2022). A dark concept in tourism: War tourism and two ıncidents with Russia. Journal of Applied Tourism Research, 3(1),95-104.
Kozak, A. M. ve Bahçe, S. A. (2012). Özel İlgi Turizmi. Detay Yayıncılık.
Kozak, A. M. ve Kama, S. (2015). Dark (hüzün) turizmi mekanı olarak Çanakkale. 20 Ağusyos 2023 tarihinde https://silo.tips/download/dark-hzn-turzm-mekani-olarak-anakkale adresinden erişildi.
Kuo, N. T., Chang, K. C., Cheng, Y. S., ve Lin, J. C. (2016). Effects of tour guide interpretation and tourist satisfaction on destination loyalty in Taiwan’s Kinmen Battlefield Tourism: perceived playfulness and perceived flow as moderators. Journal of Travel & Tourism Marketing, 33(1), 103-122.
Kurnaz, H. A., Çeken, H. ve Kılıç, B. (2013). Hüzün turizmi katılımcılarının seyahat motivasyonlarının belirlenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 5(2), 57-73.
Kültür ve Turizm Bakanlığı (2023). Albay Reşat Çiğiltepe şehitliği. 20 Ağustos 2023 tarihinde https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/afyonkarahisar/gezilecekyer/albay-resat-cigiltepe-sehitligi adresinden erişildi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı (2023). Anıt kaya şehitliği. 20 Ağustos 2023 tarihinde https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/afyonkarahisar/gezilecekyer/buyuk-taarruz-sehitligi-ve-mustafa-kemal-ataturk-aniti adresinden erişildi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı (2023). Büyük-taarruz-şehitliği. 20 Ağustos 2023 tarihinde https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/afyonkarahisar/gezilecekyer/anitkaya-sehitligiadresinden erişildi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı (2023). Çanakkale’de gezilecek yerler. 27 Ağustos 2023 tarihinde https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/canakkale/gezilecekyer/gelibolu-yarimadasi-tarihi-milli-park-alani adresinden erişildi.
Kürüm Varolgüneş, F. (2018). Hüzün turizminde (dark tourism) mabetleşme süreci ile mekânsal belleğin ilişkilendirilmesi. International Journal of Social Humanities Sciences Research, 5(30), 4443-4451.
Kütükoğlu, M., S. (1998). Tarih araştırmalarında usul. Kubbealtı yayıncılık.
Laws, E., Scott, N., ve Parfitt, N. (2002). Synergies in destination image management: a case study and conceptualisation. International Journal of Tourism Research, 4(1), 39-55.
Lennon, J. ve Foley, M (2000). Dark tourism – the attraction of death and disaster (2nd Edition), London, Continuum.
Leopold, T. (2007). A proposed code of conduct for war heritage sites. Ryan, C. (Ed.), Battlefield tourism: History, place and interpretation içinde (ss. 49-58). Oxford: Elsevier.
Miles, S. T. (2012) Battlefield tourism: Meanings and interpretations. [Doktora tezi], University of Glasgow, Scotland.
Okuyucu, A., ve Erol, F. (2018). Savaş alanları turizmine yönelik motivasyon, duygu ve deneyimler: Metristepe ve İnönü Şehitlikleri-Bozüyük örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16(1), 135-151.
Özbey, V. (2022). Büyük Taarruz kültürel mirası üzerine bir değerlendirme. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(Özel Sayı), 74-85.
Özdemir, M. A., ve Kervankıran, İ. (2012). Afyonkarahisar ilinin turizm gelişimi ve çekicilikleri. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, 14(1), 123-142.
Özlü, H. (2014). Arşiv belgelerine göre büyük taarruz öncesi sad taarruz planı ve Mustafa Kemal Paşa’nın genel taarruz planının analizi. Büyük Taarruzun 90.Yılında Uluslararası Milli Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Cilt II, Atatürk Araştırma Merkezi.
Öztura, E. (2010). Truva Tarihi Milli Parkı, Kazdağı Milli Parkı ve Spil Dağı Milli Parkı ziyaretçilerinin Türkiye’de milli park kavramı ve eğitimi üzerine görüşleri. [Yüksek lisans tezi], Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
Panakera. (2007). World War II and tourism development in Solomon Islands. Ryan, C. (Ed.), Battlefield tourism: History, place and interpretation içinde (ss. 125-142). Oxford: Elsevier.
Prideaux, S. (2007), Echoes of War: Battlefield Tourism. Ryan, C. (Ed.) Battlefield Tourism History, Placeand Interpretation içinde (ss. 17-27), Londra: Elsevier.
Resmi Gazete (2023). 25. Ağustos 2023 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/06/20140628-10.htm adresinden erişildi.
Sağlık, A., Sağlık, E., ve Kelkit, A. (2014). Bisiklet Turizmi Açısından Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı’nın İncelenmesi. International Journal of Social and Economic Sciences, 4(1), 84-90.
Sandıkcı, M., Mutlu, A. S., Yavuz, E., ve Gönülal, H. (2018). Turistik değerlerin lisans öğrencileri tarafından bilinirliği: Afyon Kocatepe Üniversitesi örneği. SADAB I. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Ve Davranış Bilimleri Sempozyumu, 59-74.
Seaton, A. V. (1996). Guided by the dark: from thanatopsis to thanatourism. International Journal of Heritage Studies, 2(4), 234-244.
Seaton, A.V. (1999) War and thanatourism: Waterloo 1815-1914. Annals of Tourism Research, 26(1), 130-158.
Slade, P. (2003). Gallipoli Thanatourism the Meaning of ANZAC. Annals of Tourism Research, 30(4), 779-794.
Smith, V. L. (1998). War and tourism: An American ethnography. Annals of Tourism Research, 25(1), 202-227.
Stone, P. (2013). Dark tourism scholarship: A critical review. International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Researc, 7(3), 307-318.
Stone, P. R. (2005). Dark tourism an old concept in a new world. Tourism, The Tourism Society, Quarter IV (25), 20.
Stone, P., ve Sharpley, R. (2008). Consuming dark tourism: A thanatological perspective. Annals of tourism Research, 35(2), 574-595.
Stone, P.R. (2012). Dark tourism and significant other death: towards a model of mortality mediation. Annals of Tourism Research, 39(3), 1565‐1587.
Stone, P. R. (2011). Dark tourism: Towards a new post-disciplinary research agenda. International Journal of Tourism Anthropology, 1(3/4), 318-322.
Şimşek M. (2021). ‘‘Karadeniz’in Çanakkale’si” Harşit vadisi savunmasının hüzün turizmi bağlamında incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 12(2), 379-388.
Tarım ve Orman Bakanlığı (2023). Korunan alanlarda ziyaretçi rekoru. 30 Ağustos 2023 tarihinde https://www.tarimorman.gov.tr/Haber/5720/Korunan-Alanlarda-Ziyaretci- Rekoru#:~:text=Tar%C4%B1m%20ve%20Orman%20Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20Do%C4%9Fa,bin%20167%20ki%C5%9Fi%20ziyaret%20etti adresinden erişildi.
Türk İstiklal Harbi (1968). II. Cilt, Batı Cephesi, 6. Kısım, 2. Kitap, Büyük Taarruz, (1-31 Ağustos 1922), Genelkurmay Basımevi.
Türkiye Seyahat Acentaları Birliği [TÜRSAB] (2021). 25 Ağustos 2023 tarihinde https://www.tursab.org.tr/istatistikler/milliyetlerine-gore-gelen-yabanci adresinden erişildi.
Ulaş, T. (2015). 1930’lu yıllar Türkiye’sinde Çanakkale Savaşları’nı anma etkinlikleri ve halkevlerinin rolü. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 13(18), 519-532.
Upton, A., Schänzel, H., ve Lück, M. (2018). Reflections of battlefield tourist experiences associated with Vietnam War sites: An analysis of travel blogs. Journal of Heritage Tourism, 13(3), 197-210.
Wight, C. (2005). Philosophical and methodological praxes in dark tourism: controversy, contention and the evolving paradigm. Journal of Vacation Marketing, 12(2), 119‐129.
Winter, C. (2009). Tourism, social memory, and the great war. Annals of Tourism Research, 36(4), 607-626.
Yeşildağ, B., ve Lütfi, A. (2011). Savaş alanları turizmi: Gelibolu yarımadasına gelen ziyaretçilere yönelik bir çalışma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(26), 267-280.
Yıldırım, H. M. (2014). Destinasyon seçim sürecinde etkinliklerin önemi: Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı örneği. [Doktora tezi], Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
Yırık, Ş. ve Seyitoğlu, F. (2014). Hüzün turizmi ve mabetleşme süreci kapsamında Sarıkamış. 15. Ulusal Turizm Kongresi, 754-765.