Palyatif/Pediatrik Palyatif Bakımın Tarihsel Gelişim Süreci, İlkeleri ve Hemşirelik Bakımı

Günümüzde kanser tedavisindeki ilerlemelere rağmen hastaların büyük bir kısmı hastalığın tekrarlanması, tedaviye yanıt vermemesi nedeniyle kaybedilmektedir. Palyatif bakım iyileştirici tedavilere yanıtı olmayan hastaların aktif, toplam bakımıdır ve fiziksel, psikososyal, spiritüel konularla ilgili tıbbi bakımı içerir. Çocuk ve ebeveynlerin yaşam kalitesini güçlendirmeye odaklanır. Bu kavram ilk kez 1960'larda "hospis" denen bakım evlerinin oluşması ve gelişmesi ile mümkün olmuşken, çocuk hastalarda bu yaklaşımlar ancak 1980’lerden sonra başlamıştır. Hastalığın yönetme, semptom kontrolü, hastalık ve yas süreci boyunca ailenin desteklenmesi konularında hemşirelerin önemli rol ve sorumlulukları bulunmaktadır. Çocuklarla çalışan sağlık profesyonelleri ve özellikle hemşirelerin palyatif bakımın temel ilkelerini bilmeleri ve uygulamaları son derece önemlidir. Bu derlemede palyatif/pediatrik palyatif bakımın tarihsel gelişim süreci, ilkeleri ve hemşirelik bakımının tartışılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Palyatif bakım, pediatrik palyatif bakım, hemşirelik, bakım

Historical Development Process, Principles and Nursing Care of Palliative/Pediatric Palliative Care

Despite the advances in cancer treatment, a large proportion of patients are lost due to recurrence of the disease and not responding to treatment. Palliative care is the active, total care of patients with no response to remedial therapies and includes medical care for physical, psychosocial and spiritual issues. It focuses on strengthening the quality of life of children and parents. While this concept was first established in the 1960s with the development and development of care homes called "hospices" these approaches started in the 1980s. Nurses have important roles and responsibilities in managing the disease, controlling symptoms, supporting the family during the disease and grieving process. Health professionals and especially nurses working with children are very important to know and practice the basic principles of palliative care. This review aims to discuss the historical development process, principles and nursing care of palliative/pediatric palliative care.

Keywords:

Palliative care, pediatric palliative care, nursing, care,

PDF

___

1. Elçigil A, Tuna S. Kanser tedavisi biten çocukların yaşadıkları sorunlar ve bakımlarında hemşirenin rolü. Türk Onkoloji Dergisi 2011; 26(3): 134-41. doi: 10.5505/tjoncol.2011.418.
2. Çakıcı NI. Hekim ve hemşirelerin kanserli çocuklara yönelik palyatif bakım uygulamaları [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul: Marmara Üniversitesi: 2010, s.1-91.
3. Kebudi R. Approach to the children with cancer in the terminal phase and their families. Turkısh Journal of Oncology 2006; 21(1): 37-41.
4. Elçigil A. Palyatif bakım hemşireliği. Gülhane Tıp Derg 2012; 54: 329-34.
5. Kıvanç MM. Türkiye’de palyatif bakım hizmetleri. HSP 2017; 4(2): 132-5. 10.17681/hsp-dergisi.316894.
6. Akay G. Yenidoğan palyatif bakım tutum ölçeğinin Türkçe geçerlilik ve güvenirliği. [Yüksek Lisans Tezi]. Erzurum: Atatürk Üniversitesi: 2017, s.1-98.
7. Sürmeli DM, Akçiçek F. Palyatif bakım: tanımı ve tarihçesi. Türkiye Klinikleri J Gen Surg-Special Topics 2016; 9(1): 8-11.
8. Kabalak AA, Öztürk H, Çağıl H. Yaşam sonu bakım organizasyonu: Palyatif bakım. Yoğun Bakım Dergisi 2013; 11(2): 56-70.
9. Kostak MA, Akan M. Terminal dönemdeki çocuğun palyatif bakımı. Türk Onkoloji Dergisi 2011; 26(4): 182-92. doi: 10.5505/tjoncol.2011.439.
10. Liben S, Papadatou D, Wolfe J. Pediatric palliative care: Challenges and emerging ideas. The Lancet 2008; 371(9615): 852-64. 10.1016/S0140-6736(07)61203-3.
11. Sepúlveda C, Marlin A, Yoshida T, Ullrich A. Palliative care: The World Health Organization's global perspective. J Pain Symptom Manage 2002; 24(2): 91-6. DOI: https://doi.org/10.1016/S0885-3924(02)00440-2.
12. Klick JC, Hauer J. Pediatric palliative care. Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care 2010; 40(6): 120-51. doi: 10.1016/j.cppeds.2010.05.001.
13. Kantar M. Pediatride palyatif bakım. Türkiye Klinikleri J Anest Reanim-Special Topics 2017; 10(1): 42-4.
14. Kaymak SU, Apaydın ZK, Çayköylü A. (2014). Kanser hastalarında palyatif bakım. Türkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics 2014; 7(4): 85-8.
15. Meghani SH. A concept analysis of palliative care in the United States. J Adv Nurs 2004; 46(2): 152-61. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2003.02975.x
16. Güneş D. Kaybedilmekte olan kanserli çocuk hastaya yaklaşım ve etik. Türkiye Klinikleri J Pediatr 2009; 18(2): 117-24.
17. Algıer L. Çocuklarda palyatif bakım. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 2005; 58: 132-5.
18. Zernikow B, Michel E, Craig F, Anderson BJ. Pediatric palliative care. Paediatr Drugs 2009; 11(2): 129-51. doi: 10.2165/00148581-200911020-00004.
19. Waldman E, Wolfe J. Palliative care for children with cancer. Nat Rev Clin Oncol 2013; 10(2): 100-7. doi: 10.1038/nrclinonc.2012.238.
20. Uslu ŞF, Terzioğlu F. Dünya’da ve Türkiye’de palyatif bakım eğitimi ve örgütlenmesi. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi 2015; 4(2): 81-90.
21. Aladangady N, de Rooy L. Withholding and withdrawal of life sustaining treatment for newborn infants. Early Hum Dev 2012; 88(2): 65-9. doi: 10.1016/j.earlhumdev.2012.01.002.
22. Erden G. Ölüm sürecinde olan çocuk: ölümü kabul ve tedavi sürecinde etkili yardım. Kriz Dergisi 2002, 10(1): 19-27.
23. Santa-Emma P, Roach R, Gill M, Spayde P, Taylor R. Development and implementation of an inpatient acute palliative care service. Journal of Palliative Medicine 2002, 5(1): 93-100. 10.1089/1096621025278505.
24. Moore CD. Communication issues and advance care planning. Semin Oncol Nurs 2005; 21(1): 11-9. https://doi.org/10.1053/j.soncn.2004.10.003.
25. Özçelik H, Fadıloğlu Ç, Karabulut B ve ark. Kanser hastasının palyatif bakımında vaka yönetimine dayalı multidispliner bakım protokolü. Ağrı 2014; 26(2): 47-56. doi: 10.5505/agri.2014.93585.
26. Ishibashi A. The needs of children and adolescents with cancer for information and social support. Cancer Nursing 2001; 24(1): 61-7.
27. Polat Ü. İleri evre kanser hastalarında semptom yönetiminde bakım verenin rolleri ve destek gereksinimleri. Türk Onkoloji Dergisi 2011; 26(4): 193-8. doi: 10.5505/tjoncol.2011.461.
28. Given BA, Given CW, Kozachik S. Family support in advanced cancer. CA Cancer J Clin 2001; 51(4): 213-31. https://doi.org/10.3322/canjclin.51.4.213.
29. Given B, Given CW, Sikorskii A, et al. The impact of providing symptom management assistance on caregiver reaction: results of a randomized trial. J Pain Symptom Manage 2006; 32(5): 433-43. https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2006.05.019.
30. Rainbird K, Perkins J, Sanson-Fisher R, Rolfe I, Anseline P. The needs of patients with advanced, incurable cancer. Br J Cancer 2009; 101(5): 759-64. doi: 10.1038/sj.bjc.6605235.
31. Wong RK, Franssen E, Szumacher E, et al. What do patients living with advanced cancer and their careers want to know? - A needs assessment. Support Care Cancer 2002; 10(5): 408-15. 10.1007/s00520-002-0354-3.
32. Kocaman Yıldırım N, Kaçmaz N, Özkan M. İleri evre kanser hastalarının karşılanmamış bakım gereksinimleri. Journal of Psychiatric Nursing 2013; 4(3): 153-8. 10.5505/phd.2013.63825.
33. Solano JP, Gomes B, Higginson IJ. A comparison of symptom prevalence in far advanced cancer, AIDS, heart disease, chronic obstructive pulmonary disease and renal disease. J Pain Symptom Manage 2006; 31(1): 58-69. https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2005.06.007.
34. Karadağ F, Gülen ŞT, Ceylan E, Karul AB. İleri evre akciğer kanseri olgularında yorgunluk ve güçsüzlükle ilişkili faktörler. Solunum 2012; 14(1): 27-33. 10.5505/solunum.2012.77200.
35. Bilen A. Palyatif bakım. Toplum ve Hekim 2016; 31(1): 25-30.