Pelinsu BUKET DOĞANYİĞİT, Mustafa AMARAT, Mahmut AKBOLAT

Sağlık Okuryazarlığının Yaşam Kalitesine Etkisinde Özbakım Gücünün Aracı Rolü

Amaç: Bu çalışma, sağlık okuryazarlığının yaşam kalitesinde öz bakım gücünün aracı rolünü belirlemeyi amaçlamaktadır. Gereç ve Yöntem: Araştırma kesitsel tipte olup Ocak - Şubat 2019 tarihleri arasında Sakarya Eğitim ve Araştırma Hastanesi dahiliye ve kardiyoloji polikliniklerinden hizmet alan hastalar ile gerçekleştirilmiştir. Veriler, 300 bireyin katılımıyla elde edilmiştir. Veri toplama aracı olarak Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği, Özbakım Gücü Ölçeği ve Yaşam Kalitesi Ölçeği kullanılmıştır. Veriler SPSS 22.0 ve SPSS Macro programında çözümlenmiş regresyon ve moderator etki analizi kullanılmıştır. Bulgular: Araştırma sonucunda sağlık okuryazarlığı ile öz bakım (r=0.350), sağlık okuryazarlığı ile yaşam kalitesi (r=0.296) ve öz bakım ile yaşam kalitesi (r=0.498) arasında pozitif yönlü, orta seviyede ilişki bulunmaktadır (p

The Mediating Role Of Self-Care Ability In The Effect Of Quality Of Life On Health Literacy

Objective: This study aims to determine the mediating role of health literacy in the quality of life of self-care ability. Materials and Methods: The study is cross-sectional and was conducted with patients who received service from the internal medicine and cardiology outpatient clinics of Sakarya Training and Research Hospital between January and February 2019. Data were obtained with the participation of 300 individuals. Health Literacy Scale, Self-Care Strength Scale and Quality of Life Scale were used as data collection tools. The data were analyzed in SPSS 22.0 and SPSS Macro program, and regression and moderator effect analysis were used. Results: As a result of the research, there is a positive, moderate relationship between health literacy and self-care (r=0.350), health literacy and quality of life (r=0.296), and self-care and quality of life (r=0.498) (p

PDF

___

Ağralı, H. & I. Akyar. (2018).Diyabetli erişkin hastalarda sağlık okuryazarlığı: ölçek geçerlik ve güvenirlik çalışması. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 9(3), 314-321. https://doi.org/10.31067/0.2018.31
Akyol, A. D. & A. Karadakovan, A. (2002). Hemodiyalize giren hastaların yaşam kalitesi ve özbakım gücü ile bunlar üzerine etkili değişkenlerin incelenmesi, Ege Tıp Dergisi, 41, 97-102.
Alemayehu, Y. H., K. Seylani, F. Sharifi & P. Asgari. (2021). Relationship between health literacy and quality of life among hemodialysis patients, Tehran, Iran, 2019. Human Antibodies, 29, 41-47. https://doi.org/10.3233/HAB-200423
Alemdar, H. ve S. Ç. Pakyüz. (2015). Hemodiyaliz Hastalarında Özbakım Gücünün Yaşam Kalitesine Etkisinin Değerlendirilmesi. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 2, 19-30.
Altıparmak, S., Ç. Fadıloğlu, Ş. T. Gürsoy & O. Altıparmak. (2011). Kemoterapi tedadviai alan akciğer kanserli hastalarda öz bakım gücü ve yaşam kalitesi ilişkisi. Ege Tıp Dergisi. 50(2), 95-102.
Aras, Z. ve A. B. Temel. (2017). Sağlık okuryazarlığı ölçeği ’nin türkçe formunun geçerlik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Heşirelik Dergisi, 25 (2), 85-94.
Arpacı, F. (2008). Ankara’da huzurevlerinde yaşayan yaşlıların yaşam kalitesinin incelenmesi.Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 1, 1-13.
Avdal, E. Ü. & S. Kızılcı. (2010). Diyabet ve özbakım eksikliği hemşirelik teorisinin kavram analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3(3), 164-168.
Bae, K. R., Y. S. Im, G. Ö. Noh, Y. Son & H. G. Seo. (2017). Relationships Among Hope, Self-Care agency and Quality of lfe of female oncology patients with lymphedema. Asian Oncology Nursing. 17(4), 213- 219. https://doi.org/10.5388/aon.2017.17.4.213
Büyükkaya, D., Fesci, H., & Akdemir, N. (2006). Karaciğer Sirozu Olan Hastaların Öz-Bakım Güçlerinin Belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 13-24.
Chua, R. R., J. Cleator, M. Campbell & B. Lim. (2018). The association between quality of life and self-care ın singaporeans living with psoriasis. Dermatological Nursing. 17(2), 18-26
Dinçer, A. & Ş. Kurşun. (2017). Üniversite öğrencilerinin sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 26(1), 20-26.
Ehmann, A. T., Groene, O., Rieger, M. A., & Siegel, A. (2020). The Relationship between Health Literacy, Quality of Life, and Subjective Health: Results of a Cross-Sectional Study in a Rural Region in Germany. International journal of environmental research and public health, 17(5), 1683. https://doi.org/10.3390/ijerph17051683
Eriş, H. M. ve D. Anıl. (2016). Üniversite öğrencilerinin yaşam kalitesi düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 491-504. https://doi.org/10.16986/HUJE.2015014183
Eser, E., T. Lağarlı, H. Baydur, V. Akkurt, H. Akkuş, E. Arslan, E. Cengiz, G. Çiftçioğlu, H. Işık, H. Karabacak, T. Özkapu, E. Özyıldırım, H. Soybaş & O. Vural. (2010). EUROHIS (WHOQOL-8.Tr) Türkçe sürümünün türk toplumundaki psikometrik özellikleri. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi. 8(3), 136- 152.
Ilgaz, A. & S. Gözüm (2016). Tamamlayıcı sağlık yaklaşımlarının güvenilir kullanımı için sağlık okuryazarlığın önemi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(2), 67- 77.
Jabeen, R., M. U. Rehman, S. Masood, H. Mahmood & S. F. Mashhadi. (2018). Assessment of functıonal health lıteracy among adolescents of model schools of ıslamabad. Pakistan Armed Forces Medical Journal. 68(3), 545-49. https://doi.org/10.21089/njhs.34.0118
Jenabi, E., B. Gholamaliee & S. Khazaei. (2020). Correlation between health literacy and Quality of life in Iranian Menopausal Women, Journal of Menopausal Medicine, 26, 34-38. https://doi.org/10.6118/jmm.19018
Kahya, Y. (2020). Gençlerin Yaşam Kalitesi Ve Beklentileri. Business & Management Studies: An International Journal, 8(1), 950-968. https://doi.org/10.15295/bmij.v8i1.1398
Kalender, N. & N. Tosun. (2013). Determination of the relationship between adequacy of dialysis and quality of life and self care agency. Journal of Clinical Nursing, 23, 820-828. https://doi.org/10.1111/jocn.12208
Kurbun, H. & İ. M. Akten. (2018). Hemodiyaliz Hastalarında Öz-Bakım gücü ve Yaşam kalitesinin Değerlendirilmesi. Türk Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Dergisi, 27(3), 277-287.
Lee, E. H., Y. W. Lee & S. H. Moon. (2016).A structural equation model linking health literacy to selfefficacy, self-care activities, and health-related quality of life ın patients with type 2 diabetes. Asian Nursing Research, 10, 82-87. https://doi.org/10.1016/j.anr.2016.01.005
Liu, Y. B., L. L. Xue, H. P. Xue ve P. Hou. (2018). Health Literacy, Self-Care Agency, Health Status and Social Support Among Elderly Chinese Nursing Home Residents. Health Education Journal, 77(3), 303- 311. https://doi.org/10.1177/0017896917739777
Mahdizadeh, M. & M. Solhi. (2018). Relationship between selfcare behaviors and health literacy among elderly women in Iran, 2015. Electronic Physician, 10(3), 6462-6469.
Mohamadian, H., Bazarghani, A., Latifi, S. M., & Moradgholi, A. (2019). Effect of motivational ınterviewing on hypertension, self-care and quality of life of rural aged people: application of health belief model. Journal of Education and Community Health, 6(2), 95-101.
Osborn, C. Y., S. S. Bains & L. E. Egede. (2010). Health literacy, diabetes self-care and glycemic control in adults with type 2 diabetes. Diabetes Technology And Therapeutics.12(11) 913-919. https://doi.org/10.1089/dia.2010.0058
Özdelikara, A., Taştan, A., & Atasayar, B. Ş. (2020). Kronik Hastalıklarda Öz Bakım Yönetimi Ve Uyumun Değerlendirilmesi. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 42-49.
Özkaraman, A., Uzgör, F., Düğüm, Ö., & Peker, Ş. Kanserde saglık okur-yazarlığının öz yeterlilik ve yasam kalitesine etkisi. March 2018 Conference: 7. Turk Tibbi Onkoloji Kongresi.
Pehlivan, S., S. Ersoy., Y. Ugan & Ç. Fdıloğlu. (2015). Romatoid artritli hastalarda özbakım ve etkileyen faktörler. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 31(1), 27-38. https://doi.org/10.53424/balikesirsbd.976062
Sağlık Bakanlığı (2018). Ankara ili sincan ilçesi birinci basamak personelinde sağlık okuryazarlığı ile ilgili eğitim programı geliştirilmesi. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1085 Pasifik Tanıtım Medya.
Sezer, A. & H. Kadıoğlu. (2014). Yetişkin sağlık okuryazarlığı ölçeği’ nin geliştirilmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 165-170.
Shayan, N. A. (2018). Diyabetli olan ve olmayan hemodiyaliz hastalarının sağlık okuryazarlığı ve yaşam kalitelerinin değerlendirilmesi. Yayınlamamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi,Ankara.
Sorensen K, Van den Broucke S, Fullam J, Doyle G, Pelikan J, Slonska Z ve H. Brand. (2012). Health literacy and public health: a systematic review and integration of defi nitions and models. BMC Public Health, 12(80), 1-13. https://doi.org/10.1186/1471-2458-12-80
Sungur, M. A., & Gamsızkan, Z. (2020). Düzce üniversitesi’nde öğrenim gören öğrencilerin sağlık okur yazarlık düzeyi: Kesitsel bir çalışma. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 24(2), 117-125. https://doi.org/10.15511/tahd.20.00217
Tsai, T., S. D. Lee., Y. Tsai & K. N. Kuo. (2010). Methodology and validation of health literacy scale development in taiwan. Journal Of Health Communication, 16(1), 50-61. https://doi.org/10.1080/10810730.2010.529488
Tuğut, N., A. Yılmaz & B. Y. Çelik. (2021). Hemşirelik öğrencilerinde sağlık kuryazarlığı düzeyleri ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişki. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(2), 103-111. https://doi.org/10.51754/cusbed.911936
Türkoğlu, Ç. (2016). Sağlık Okuryazarlığı ile Özbakım Gücü Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Isparta İli Örneği.Yayınlamamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
Yılmaz, F. & Ç. Çağlayan. (2016). Yaşlılarda sağlıklı yaşam tarzının yaşam kalitesi üzerine etkileri. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 20(4), 129-140. 10.15511/tahd.16.04129
Yu, P. S., Y. C. Tsai, Y. W. Chiu, P. N. Hsiao, M. Y. Lin, T. H. Chen, S. L. Wang, L. F. Kung, S. M. Hsiao, S. J. Hwang & M. C. Kuo. (2021). The relationship between subtypes of health literacy and self-care behavior in chronic kidney disease. Journal of Personalized Medicine, 11(6), 1-11. https://doi.org/10.3390/jpm11060447
Zaben, K. & A. Khalil. (2019). Health literacy, self-care behavior and quality of life ın acute coronary syndrome patients: an ıntegrative review. Open Journal of Nursing, 9, 383-395. https://doi.org/10.4236/ojn.2019.94035
Zheng, M., H. Jin, N. Shi, C. Duan, D. Wang, X. Yu & X. Li. (2018). The relationship between health literacy and quality of life: a systematic review and metaanalysis. Health And Quality of Life Outcomes, 16(201), 1-10. https://doi.org/10.1186/s12955-018- 1031-7
Van der Heide, I., Poureslami, I., Mitic, W., Shum, J., Rootman, I., & FitzGerald, J. M. (2018). Health literacy in chronic disease management: a matter of interaction. Journal of Clinical Epidemiology, 102, 134-138. https://doi.org/10.1016/j.jclinepi.2018.05.010