Fatma KOYUNCU, Akıncı Fatma YILDIRIM, A. Mehmet KOYUNCU, Filiz TOSUN

Isparta yöresindeki üç farklı ceviz populasyonunun fenolojik özelliklerinin ıslah açısından incelenmesi

Cevizde, erkek ve dişi çiçeklerin farklı dönemlerde olgunlaşması optimal meyve tutumunu sınırlandıran en önemli faktördür. Özellikle ilkbahar donlarının riskli olduğu bölgelerde geç yapraklanan ve geç çiçeklenen ağaçların seçilmesi gerekmektedir. Diğer taraftan pomolojik özellikleri bakımından standart bir çeşit adayı yeterliliğinde olmayan, ancak geç yapraklanan genotiplerin gen kaynağı olarak korunması melezleme ıslahı açısından büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma, İsparta ili merkeze bağlı Gelincik köyü ile Atabey ve Yalvaç ilçelerinde bulunan üç farklı ceviz populasyonunda, genotiplerin fenolojik özelliklerinin belirlenmesi ve ıslah bakımından değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, Gelincik'te 15, Atabey'de 46 ve Yalvaç'ta 34 genotip incelenmiştir. İncelenen genotiplerin meyve özellikleri bakımından üstün nitelikli olmasına özen gösterilmiştir. Fenolojik özellikler açısından populasyonlar ve yıllar arasında farklılık gözlenmiş olup, Atabey populasyonunda, ilk yapraklanma ve çiçeklenme diğer iki populasyona göre yaklaşık 10-12 gün daha erken kaydedilmiştir. İlk yapraklanma, dişi ve erkek çiçek açma tarihleri bakımından genotipler arasında meydana gelen farklılık sırasıyla Atabey'de 18, 17 ve 15 gün; Yalvaç'ta 20, 19 ve 26 gün; Gelincik'te ise 11, 11 ve 14 gün olarak saptanmıştır. İncelenen genotiplerde, protandri özellik Atabey'de %67.4, Yalvaç'ta %79.4 ve Gelincik'te %73.3 olarak belirlenmiştir. Her üç populasyonda da geri kalan genotipler homogami özellik göstermişlerdir.

Determination of phenological characteristics of three different walnut (Juglans regia L.) populations in Isparta region for breeding

Maturation of male and female flowers in different periods is the most important and limiting factor for the optimum fruit set in walnut (Juglans regia L.). It is necessary to select late leafing and late flowering genotypes especially in the regions where the spring frost is a risk. In addition, since late leafing genotypes are very important for future cross breeding studies they should be preserved even if their pomological characteristics are not good enough for a standard cultivars candidate. This study was carried out in three different walnut populations located in Gelincik village and districts of Atabey and Yalvaç to determine phenological characteristics and to evaluate walnut genotypes for breeding. 15, 46 and 34 genotypes having superior quality in respect to fruit characteristics were selected and evaluated in Gelincik, Atabey and Yalvaç, respectively. Differences related to phenological characteristics were observed among different populations and within population in different years. It was found that first leaf and flowers were observed 10-12 days earlier in Atabey population than the other two populations. Differences observed among genotypes in respect to first leaf, female and male flower opening dates were 18, 17, 15 days in Atabey; 20,19, 26 days in Yalvaç and 11,11,14 days in Gelincik, respectively. Protandrous characteristics of genotypes studied were 67.4%, 79.4% and 73.3% in Atabey, Yalvaç and Gelincik, respectively. The rest of the types in each of the three populations showed a homogamous characteristic.

PDF

___

1. Akça, Y., 1993. Gürün Cevizlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerine Araştırmalar (Doktora Tezi). Y.Y.Ü Fen Bil. Enst., Van.
2. Akça, Y., 2001. Türkiye Ceviz Yetiştirici liğine Genel Bakış. Türkiye I. Ulusal Ceviz Sempozyumu, 5-8 Eylül, Tokat, s:298-307.
3. Akça, Y., S. Keskin and C. Celep. 2001. A Study on The Selection of Superior Walnut Types With Lateral Bud Fruitfulness and Maximum of Nuts Per Cluster Proc. TV. Int. Walnut Symp. Acta. Hort. No: 544 pp: 125-128.
4. Aşkın, M.A. ve A. Gün, 1995. Çameli ve Bozkurt Cevizlerinin (Juglans regia L.) Seleksiyon Yolu ile Islahı Üzerinde Araştırmalar. Türkiye II. Ulusal Bahçe Bitkileri Kong. I. Cilt, Adana, s: 461-463.
5. Beyhan, Ö., 1993. Darende Cevizlerinin (J.regia L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Araştırmalar (Doktora Tezi). YYÜ, Fen Bil. Enst., Van.
6. Çelebioğlu, G., 1985. Ceviz Yetiştiriciliği.Bursa Teknik Ziraat Müdürlüğü Yayınları Yayın No: 1.
7. Germain, E., 1988. Main Characteristics of The Populations and Varieties of French Walnut (J. regia L.). International Conference on Walnuts. Atatürk Central Horticultural Research Institute, Yalova, pp: 89-94.
8- Germain, E., 1990. Inheritance of Late Leafing and Lateral Bud Fruitfulness in Walnut (J. regia L.), Phenotypic Correlation Among Some Traits of the Trees. First Int. Symp. On Walnut Prod. Acta Hort: No: 284, Budapest, Hungary.
9. Hendricks, Coates, W.W. Elkins, G. H. Granahan, H. A. Phillips, D. E. Ramos, W.O. Reil and R. G. Snyder, 1998. Walnut Production Manual: Selection of Varities. P:84-89 Uni. California Publication No: 3373.
10. Kaşka, N., 20&. Türkiye'de Ceviz ile İlgili Araştırmaların Değerlendirilmesi ve Geleceğe Bakış. Türkiye I. Ulusal Ceviz Sempozyumu, Tokat, s: 1-11.
11. Koyuncu, M.A., ve O. Görgün, 2003. Ağlasun (Burdur) Yöresi Cevizlerinin Ön Seleksiyonu. Türkiye IV. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 8-12 Eylül, Antalya s: 298-300.
12. Lansari, A., A. El Hassam, D. Nabil and E.Germain, 2001. Prelimary Results on Walnut Gremplasm Evaluation in Morocco. Proc. IV. Int. Walnut Symp. Acta. Hort. No: 544pp: 27-35.
13. Oğuz, H.İ., 1998. Ermenek Yöresi Cevizlerinin (J. regia L.) Seleksiyon Yolu İle Islahı Üzerinde Araştırmalar (Doktora Tezi). YYÜ. Fen Bil. Enst, Van.
14. Ölez, H., 1971.Marmara Bölgesi Cevilerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerine Araştırmalar (Doktora Tezi). Yalova.
15. Özkan, G., 2002. Yenişarbademli (İsparta) Yöresindeki Ceviz Tiplerinin (J. regia L.) Seleksiyonu (Yüksek Lisans Tezi). SDÜFen Bil. Enst., İsparta.
16. Özongun, Ş., 2001. Geç Yapraklanan ve Yan Dallarda Yüksek Oranda Meyve Veren Ceviz Tiplerinin Seleksiyonu Üzerinde Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi). G.O.P. Üniversitesi, Fen Bil. Enst., Tokat.
17. Polito V.S., 1998. Walnut Production Manual: Floral Biology: Flower Stucture, Development and Pollination. P: 127-132 Uni. California Publication No: 3373.
18. Serr, E.F. and H.I., Forde, 1962. Ten New Walnut Varieties Released. Plant Breeding Abst. 39:3312.
19. Serr, E.F., 1962. Selecting Suitable Walnut Varieties. California Agricultural Experiment Station, 144 p, Davis, California.
20. Sütyemez, M., 2001. Homogamy Types of Walnuts Selected from Kahramanmaraş, Turkey. Proc. IV. Int. Walnut Symp. Acta. Hort. No: 544 pp: 89-92.
21. Szentivanyi, P. and E. Sziics, 2001. Inheritance of Blooming Time of Walnut, With Regard to the Property of Reproductional Autoregulation of Species. Proc. IV. Int. Walnut Symp. Acta. Hort. No: 544 pp:83:88
22. Şen, S.M., 1980. Kuzey Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Bölgesi Cevizlerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Araştırmalar (Doçentlik Tezi). A.Ü. Z.F. Erzurum.
23. Şen, S.M., 1986. Ceviz Yetiştiriciliği. Eser Matbaası, Samsun.
24. Şen, S.M., 2001. Ceviz Anaçları. Türkiye 1. Ulusal Ceviz Sempozyumu 5-8 Eylül,Tokat, s: 12-24.
25. Şen, S.M.,F. Balta, M.A.Koyuncu, F.Koyuncu, T. Yarılgaç and A. Kazankaya, 2001. Lateral Fruitfulness on Turkish Standart Walnut Cultivars and Promising Selection. Proc. IV. Int. Walnut Symp. Acta. Hort. No: 544 P: 41-45.
26. Yarılgaç, T., 1997. Gevaş Yöresi Cevizlerinin (J. regia L.) Seleksiyon Yoluyla Islahı Üzerinde Araştırmalar (Doktora Tezi). YYÜ., Fen Bil. Ens., Van.