Mardin’in Kırsal Köylerindeki Yerli Halkın Kullandıkları Bazı Bitkilerin Etnobotanik Açıdan Değerlendirilmesi

Bu araştırma 2018–2019 yılları arasında Mardin’in 20 dağ köyünde yapılmıştır. Çalışma sonucunda 37 familyaya ait 110 takson tespit edilmiştir. En çok takson içeren familyalar; Fabaceae (21), Asteraceae (17), Poaceae (7), Rosaceae (5) ve Apiaceae (4)’dır. Etnobotanik özellikleri belirlenen 110 taksona ait bitkilerin kullanım amaçları ve kullanım biçimleri; sepet yapımı (7), süpürge yapımı (5), yapı malzemesi ve ev aletleri (9), hayvan yemi (43), yakacak ve kömür yapımı (21), oyuncak yapımı (10), süs bitkisi (9), boyar madde (7), inanç ve nazarlık (7), koku ve tütsü (5) ve diğerleri (39). Çalışmamızda özellikle alet ve sepet yapımının diğer çalışmalara oranla daha yüksek olduğu görülmektedir. Tespit edilen bitkilerin yöresel ve bilimsel isimlerine yer verilmiş olup kullanım amaçları belirlenmiştir.

Ethnobotanical Evaluation Of Some Plants Used By Indigenous People In Rural Villages Of Mardin

This research was conducted between 2018 and 2019 years. Ethnobotanical research has been conducted in 20 mountain villages of Mardin. As a result of the study, 110 taxa belonging to 37 families were determined. Families with the most taxa; Fabaceae (21), Asteraceae (17), Poaceae (7), Rosaceae (5) and Apiaceae (4). Usage purposes and usage forms of plants belonging to 110 taxa whose ethnobotanical features are determined; animal feed (43), firewood and coal making (21), toy making (10), ornamental plants (9), building materials and household appliances (9), coloring matter (7), belief and amulet (7), basket making (7), fragrance and incense (5), broom making (5) and others (39). In our study, it is seen that especially tool and basket making is higher than other studies. The local and scientific names of the detected plants have been given and their intended use has been determined.

___

  • Akan, H (2013). Mardin (Güneydoğu Anadolu Bölgesi) zembilleri üzerine etnobotanik bir araştırma. Adıyaman Üniversitesi Tarımsal Araştırma ve Uygulama Merkezi Uluslararası Dergisi 1(1): 21-31.
  • Akan, H. ve Balos, M. (2008). GAP Bölgesi’nden toplanan meyan kökü (Glycrrhiza glabra L.) taksonunun ihracat durumu, etnobotanik özellikleri ve tıbbi önemi. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 20(2): 233-241.
  • Akan, H., Aslan, M. ve Balos, M. M. (2005). Şanlıurfa semt pazarlarında satılan doğal bitkilerin etnobotaniği. Ot Sistematik Botanik Dergisi 12(2):43-58.
  • Akan, H., Aslan, M. ve Eker, İ. (2004). Capparis L. (Kapari) cinsinin GAP bölgesindeki işlenmesi, ihracatı ve son populasyon durumu. Ot Sistematik Botanik Dergisi 11(1):105-118.
  • Akan, H., ve Ayaz, H. (2016). Gölpınar (Şanlıurfa-Türkiye) mesire yeri florası ve etrafındaki köylerin etnobotanik özellikleri. Bağbahçe Bilim Dergisi 2(3):19-56.
  • Akan, H. ve Bakır Sade Y. (2015). Kahta (Adıyaman) merkezi ve Narince köyünün etnobotanik açıdan araştırılması. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 4(2):219-248.
  • Akan, H., Balos, M. M. ve Aslan, M. (2013). An ethnobotanical research on handmade musical instruments in Şanlıurfa, South East Anatolia, Turkey. Biological Diversity and Conservation 6(1): 93-100.
  • Akan, H., Korkut, M. M. ve Balos, M. M. (2008). Arat Dağı ve çevresinde (Birecik, Şanlıurfa) etnobotanik bir araştırma. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 20 (1): 67-81.
  • Akgül, A., Akgül, A., Şenol, S.G., Yıldırım, H., Seçmen, Ö. ve Doğan, Y. (2018). An ethnobotanical study in Midyat (Turkey), a city on the silk road where cultures meet. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 14(12): 2- 18.
  • Arasan, Ş. (2014). Savur (Mardin) yöresinde halk hekimliğinde kullanılan bitkiler ve kullanım alanları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
  • Arasan, S. ve Kaya, I. (2015). Some important plants belonging to Asteraceae family used in folkloric medicine in Savur (Mardin/Turkey) area and their application areas. Journal of Food and Nutrition Research 3 (5): 337- 340.
  • Arasan, Ş. ve Kaya, İ. (2016). Savur (Mardin/Turkey)'da halk hekimliğinde kullanılan Lamiaceae familyasına ait önemli bazı bitkiler ve kullanım alanları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi 26(4): 512-516.
  • Aslan, S. Akan, H. ve Pekmez, H. (2020). Yaslıca beldesi ve Arıkök mahallesi (Şanlıurfa)’nin etnobotanik açıdan araştırılması. Biyolojik Çeşitlilik ve Koruma 13(1):44-61.
  • Aydın, A. (2019). Mardin ilinde tarım sektörünün potansiyeli ve geleceği: sorun ve fırsatlar. International Social Sciences Studies Journal 5(29): 290-296.
  • Balick, MJ. ve Cox, PA. (1996). Plants, People, And Culture: The science of ethnobotany. Scientific American Library, New York.
  • Balos, M. M. ve Akan, H. (2007). Zeytinbahçe-Akarçay (Birecik, Şanlıurfa) arasında kalan bölgenin etnobotanik özellikleri. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Fen Dergisi 29: 170.
  • Bulut, G., Doğan, A., Şenkardeş, İ., Avci, R., ve Tuzlacı, E. (2019). The medicinal and wild food plants of Batman city and Kozluk district (Batman-Turkey). Agriculturae Conspectus Scientificus 84(1):29-36.
  • Çakılcıoglu, U. ve Türkoğlu, İ. (2010). An ethnobotanical survey of medicinal plants in Sivrice (Elâzığ- Turkey). Journal of Ethnopharmacology, 132(1): 165-175.
  • Davis, PH. (ed.) (1965-1985). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 1-9. Edinburgh University Press, Edinburgh.
  • Davis, PH., Mill, RR. ve Tan, K. (edlr.) (1988). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 10. Edinburg University Press, Edinburgh.
  • Demir, MM. (2010). Mardin şehri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
  • Demirci, S. ve Özhatay N. (2012). An ethnobotanical study in Kahramanmaraş (Turkey); wild plants used for medicinal purpose in Andirin, Kahramanmaraş. Turkish Journal of Pharmaceutical Sciences 9(1):75–92.
  • Doğan, Y., Başlar, S., Mert, H.H. ve Ay, G. (2003). Plants used as natural dye sources in Turkey. Economic Botany 57 (4):442–53.
  • Ersöz, T. (2012). Bitkisel ilaçlar ve gıda takviyeleri ile ilgili genel yaklaşım ve sorunlar. Meslek İçi Sürekli Eğitim Dergisi Türk Eczacıları Birliği Yayını 27-28.
  • Ertuğ, F. (2004). Etnobotanik çalışmaları ve Türkiye’de yeni açılımlar. Kebikeç İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi 18:181-187.
  • Ertuğ, F. (2014). Etnobotanik Kaynakları. Şu eserde: Güner, A (ed.). Resimli Türkiye Florası 1:327-328. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
  • Furkan, M.K. (2016). Adıyaman İlinde Yetişen Bazı Bitkilerin Etnobotanik Özellikleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adıyaman Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adıyaman.
  • Gencay, F. (2007). Cizre (Şırnak)’nin etnobotanik özellikleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Van Yüzüncü Yıl Universitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.
  • Gezgin, D. (2010). Bitki mitosları. Sel yayıncılık, 1. baskı, Çemberlitaş, İstanbul.
  • Gümüş, İ. (1994). Ağrı yöresinde yetişen bazı faydalı bitkilerin yerel adları ve kullanılışları. Turkish Journal of Botany 18:107–12.
  • Güner, A. Aslan, S., Ekim, T., Vural, M. ve Babaç, M.T. (edlr). (2012). Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmalar Derneği Yayını, İstanbul.
  • Güner, A. ve Ekim, T. (2014). Resimli Türkiye Florası 1. Ali Nihat Gökyigit Vakfı. Flora Arastırmaları Dernegi ve Türkiye Is Bankası Kültür Yayını, Istanbul.
  • Güner, A. Kandemir, A., Menemen, Y., Yıldırım, H., Aslan, S., Ekşi, G., Güner, İ. ve Çimen, A.Ö. (edlr.). (2018). Resimli Türkiye Florası 2. ANG Vakfı Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Yayınları, İstanbul.
  • Güner, A., Özhatay, N., Ekim, T. ve Başer, K.H.C. (2000). Flora of Turkey and the East Aegean Islands 11. Edinburgh University press, Edinburgh.
  • Harshberger, J.W. (1895). Some new ideas: The plants cultivated by aboriginal people and used in primitive commerce. The Evening Telegraph (daily) Philadelphia 64 (134): 2.
  • İzgi, M.N. (2017). Intent-to-treat medicinal plants found in the flora of Mardin province of turkey and neighborhood. International Symposium on Medicinal, Aromatic and Dye Plants, Proceedings Book 1 (1): 1-8, Malatya.
  • Kaval, I., Behcet, L. ve Çakılcıoğlu, U. (2014). Survey of wild food plants for human consumption in Gecitli (Hakkâri, Turkey). Indian Journal of Traditional Knowledge 14(2):183–90.
  • Kaya, Ö. F., Dağlı, M. ve Çelik, H. T. (2020). An ethnobotanical research in Şanlıurfa central district and attached villages (Turkey). Indian Journal of Traditional Knowledge 19(1): 7-23.
  • Kendir, G. ve Güvenç, A. (2010). Etnobotanik ve Türkiye’de etnobotanik çalışmalara genel bir bakış. Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi 30:49-80.
  • Kılıç, M. (2019). Artuklu (Mardin) yöresinde yetişen bitkiler üzerine etnobotanik bir araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Manisa.
  • Kılıç O ve Bağcı E. (2013). An ethnobotanical survey of some medicinal plants in Keban (Elazığ, Turkey). Journal of Medical Plant Research 7(23):1675–84.
  • Kılıç, M., Yıldız, K. ve Kılıç, F. M. (2020). Traditional uses of medicinal plants in Artuklu, Turkey. Human Ecology 48(5):619-632.
  • Kırıcı, S. (2015). Türkiye’de tıbbi ve aromatik bitkilerin genel durumu. Türktob Türkiye Tohumcular Birliği Dergisi 15: 4-11.
  • Korkmaz, M., Alparslan, Z., Turgut, N. ve İlhan V. (2014). Ethnobotanical aspects of some geophytes from Ergan Mountain, Turkey. Bangladesh Journal of Botany 43 (3):315–21.
  • Korkmaz, M. ve Karakuş, S.(2015). Traditional uses of medicinal plants of Uzumlu district, Erzincan, Turkey. Pakistan Journal of Botany 47(1):125–34
  • Ötnü, H. ve Akan. H. (2020). Şanlıurfa’daki eczanelerde ve aktarlarda fitoterapi amaçlı satılan bitkiler. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi 23(4): 947-965.
  • Özgen, U., Kaya, Y. ve Coşkun, M. (2004). Ethnobotancal studies in the villages of the district of Ilica (province Erzurum), Turkey. Economic Botany 58 (4):691–6.
  • Özgen, U., Kaya, Y. ve Houghton, P. (2012). Folk medicines in the villages of Ilıca district (Erzurum, Turkey). Turkish Journal of Biology 36:93–146.
  • Öztürk, F. ve Ölçücü, C. (2011). Ethnobotanical features of some plants in the district of Semdinli (Hakkari–Turkey). International Journal of Academic Research 3(1):117–21.
  • Özgökçe, F. ve Özçelik, H. (2004). Ethnobotanical aspects of some taxa in east Anatolia, Turkey. Economic Botany 58(4):697–704.
  • Özgökçe, F. ve Yılmaz İ (2003). Dye plants of east Anatolia region (Turkey). Economic Botany 57(4):454–60.
  • Öztürk, M., Uysal, I., Gücel, S., Altundağ, E., Doğan Y. ve Başlar, S. (2013). Medicinal uses of natural dye-yielding plants in Turkey. Research Journal of Textile and Apparel 17(2):69–80.
  • Polat, R. ve Çakılcıoğlu, U. ve Satıl, F. (2013). Traditional uses of medicinal plants in Solhan (Bingöl—Turkey). Journal of Ethnopharmacology 148(3):951–63.
  • Polat, R. ve Satıl, F. (2012). An ethnobotanical survey of medicinal plants in Edremit gulf (Balıkesir–Turkey). Journal of Ethnopharmacology 139(2):626–41.
  • Sadıkoğlu, N. (1998). Cumhuriyet dönemi Türk etnobotanik araştırmalar arşivi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
  • Sezik, E., Yeşilda, E., Tabata, M., Honda, G., Takaishi, Y., Fujita, T., Tanaka T. ve Takeda, Y. (1997). Traditional medicine in Turkey VIII. Folk medicine in East Anatolia; Erzurum, Erzincan, Aǧri, Kars, Iǧdir Provinces. Economic Botany 51(3):195–211.
  • Sigva, H.O. ve Seçmen, Ö (2009). Ethnobotanic survey of Işıklı (Çarpın), Dağdancık and Tokdemir in Gaziantep, Turkey. European Journal of Biology 68 (1):19–26.
  • Şahin Fidan, E. ve Akan, H. (2019). Tek Tek dağları milli parkı (Şanlıurfa-Türkiye) eteklerindeki bazı köylerde etnobotanik bir çalışma. Bağbahçe Bilim Dergisi 6(2):64-94.
  • Tetik F., Civelek, S. ve Cakılcıoğlu, U. (2013). Traditional uses of some medicinal plants in Malatya (Turkey). Journal of Ethnopharmacology 146(1):331–46.
  • Türkoğlu İ. (2000). Elâzığ ilindeki etnobotanik değeri olan taksonların araştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elâzığ.
  • Uğulu, İ. (2011). Traditional ethnobotanical knowledge about medicinal plants used for external therapies in Alasehir. International Journal of Medicinal and Aromatic Plants 1(2):101–6.
  • Yapıcı, İ.Ü., Hoşgören, H. ve Saya, Ö. (2009). Kurtalan (Siirt) ilçesinin etnobotanik özellikleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 12:191-196.
  • Yeşil, Y. ve İnal, İ. (2019). Traditiona lknowledge of wild edible plants in Hasankeyf (Batman Province, Turkey). Acta Societatis Botanicorum Poloniae 88(3):3633.
  • Yeşil, Y. Çelik, M. ve Yılmaz, B. (2019). Wild edible plants in Yeşilli (Mardin-Turkey), a multicultural area. Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 15(1): 1-19.
  • Yıldırımlı, Ş. (2004). Etnobotanik ve Türk Etnobotaniği. Kebikeç 17: 175-193, Alp Matbaası, Ankara.