TÜRKİYE’DE ALEVİLİK- BEKTAŞİLİKLE İLGİLİ HAZIRLANAN SÖZLÜKLERİ ELEŞTİREL OKUMA DENEMESİ

Öz Türkiye’de Alevîlik ve Bektaşîlikle ilgili son yıllarda pek çok çalışma ortaya konulmuştur. Alevî-Bektaşî kültürünün farklı yönleri ile ilgili yapılan alan araştırmaları sayesinde pek çok yeni terim akademik alanlarda tanınmaya başlamıştır. Farklı yörelerdeki Alevî- Bektaşî sahalarından derlenen yeni terimlerin toplu olarak araştırmacıların hizmetine sunulacağı sözlüklere ihtiyaç olmasına rağmen bu konuda hazırlanan sözlük çalışmaları ne yazık ki arzu edilen seviyede değildir. Esat Korkmaz’ın 1993 yılında yayımladığı sözlük 2014 yılına kadar bu alandaki tek sözlük olarak kalmıştır. 2014’te Alper Çağlayan, küçük bir sözlük yayımlamıştır ve 2019 yılında Yılmaz Soyyer ve Ahmet Gökbel art arda Alevîlik ve Bektaşîlik terimleri sözlüğü yayımlamışlardır. Bu çalışmada, bu dört sözlük, kaynak kullanımları, Alevîlik ve Bektaşîliği nasıl tanımladıkları, bu alanda çalışma yapmanın zorlukları ve bu zorlukların sözlüklere nasıl yansıdığı bakımından ele alınmıştır. Sözlüklerin madde özellikleri ve kaynak kullanımları tablo biçiminde karşılaştırılmıştır. Yazarların, bazı terimlere getirdikleri açıklamalar eleştirel bir gözle karşılaştırılarak Alevîlik konusunda nasıl bir bakış açısı sergiledikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Sözlüklerde ele alınan terimler değerlendirilerek, yazarların özellikle ağırlık verdiği alanların olup olmadığı incelenmiştir. Alevîlik-Bektaşilik gibi inançla ilgili bir alanda, Alevîlerin kendilerini nasıl algıladıkları ve Alevî- Bektâşî terminolojisini açıklama görevini üstlenmiş sözlük yazarlarının bazı terimleri açıklarken Alevîlerin anlam dünyasına göre mi kendi anlam dünyalarına göre mi açıklama yaptıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Son olarak da Alevîlik ve Bektaşîliğe dair hazırlanabilecek yeni bir sözlük önerisinde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Alevîlik ve Bektaşîlik, , sözlükler, , Esat Korkmaz,

PDF

___

AKIN, Bülent, (2017) “Alevilikte ‘Ocak’: Kavramsal Çerçeveye ve Tarihî Arka Plana Yeni Bir Bakış”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies, S: 17/2, s. 239-264.
AKIN, Bülent, (2020). Kızılbaş Oğuzlar ve Şah İsmail'in Anayurdu Diyarbakır, İstanbul: Kitabevi.
AYDOĞDU, Betül, (2011). Türk Edebiyatında Seyrânî Olgusu:Develili Seyrâni ve Eserleri(İnceleme-Metin), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı ABD Türk Edebiyatı Bilim Dalı (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
ÇAĞLAYAN, Alper, (2014), Alevî Terim ve Deyimleri Sözlüğü, Ankara: Fabulinus.
ÇAPRAZ, Erhan, (2015), Sosyo-Kültürel Bağlamda Kayserili Rûzî ve Şiirleri (İnceleme-Tenkitli Metin), Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı ABD Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
DEDEBABA, Bedri Noyan, (2007), Kur'an-ı Kerîm (Manzum Meal), (Hazırlayanlar: Ş. KEÇELİ ve Ö. SAVAŞÇI, ) Feryal Matbaası.
ERSAL, Mehmet, (2016), “Alevilik Çalışmalarında Uygulanacak Metodoloji Üzerine Tespitler ve Öneriler”, 2. Uluslararası Hacı Bektaş Veli Hoşgörü ve Barış Sempozyumu (08-10 Ekim 2015)Sempozyum Bildirileri, Nevşehir: Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, s. 260- 276.
GÖKBEL, Ahmet ,(2019), Ansiklopedik Alevi Bektaşi Terimleri Sözlüğü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı.
GÖRKEM, İsmail, (1993), “Türk Folklor Tarihinde Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti ve Baha Said Bey'in Yeri”, Doğumunun 50.ve Hizmetinin 10.yılında Prof. Dr. Bayram Kodaman'a Armağan, Samsun: Eser Yayınevi, s. 73-88.
GÖRKEM, İsmail, (2006), Baha Said Bey Türkiye’de Alevî Bektaşî, Ahî ve Nusayrî Zümreler, İstanbul: Kitabevi.
KORKMAZ, Esat, (1993), Ansiklopedik Alevilik Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Ant Yayınları.
KORKMAZ, Esat, (2004), Eski Türk İnançları ve Şamanizm Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
KORKMAZ, Esat, (2004), Zerdüştlük Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitapları.
KORKMAZ, Esat, (2016), Alevilik ve Bektâşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitaplar.
NAHYA, Z. N. ve R. HARMANŞAH, (2016), “Kendini ve Ötekini Yazmak”, Etnografik Hikayeler Türkiye'de Alan Araştırması Deneyimleri, İstanbul: Metis Yayınları, s, 17- 34.
SİMMEL, Georg, (2019), Gizliliğin ve Gizli Toplumların Sosyolojisi,( Çeviren: İ. DÜNDAR) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
SOYYER, Ahmet Yılmaz, (2019), Hünkâr Ansiklopedik Bektâşîlik Sözlüğü, İstanbul: Post Yayın Dağıtım.
TAŞĞIN, Ahmet, (2010), “Alevilik Bektaşilik Konulu Yayınların Genel Çerçevesi: Süreklilik ve Zorunluluk”, Alevilik ve Bektaşilik Yayınlarının Temel Sorunları Çözüm Önerileri(26-28 Şubat 2010 Ilgaz), Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, s, 23-32.
TAŞĞIN, Ahmet, (2015), “Akademik Nazarın Darlığı ve Alevi Kaynakların Genişliği: Alevilik Araştırmalarının Seyrine Dair Tefekkür”, Hasan Nedim Şahhüseyinoğlu'na Armağan,Ankara: Ürün Yayınları, s. 171-186.
Üçü Birarada Ku'ân-ı Kerîm Arapça- Meal- Türkçe Okunuş, (Hazırlayan: Fatih Ara, (tarih yok). (Çeviren: Elmalılı Hamdi YAZIR) İstanbul: Kâbe Basın.
YÖRÜKAN, Yusuf Ziya, (2015), Anadolu'da Alevîler ve Tahtacılar, (Hazırlayan: Turhan Yörükan), İstanbul: Ötüken Neşriyat.