ŞARLMAN VE PİRENNE TEZİ

Roma İmparatorluğu’nun 5. yüzyılın son çeyreğinde yıkılmasının ardından Avrupa tarihi sayfaları tartışmalı birçok konuya sahip olmuştur. Şüphesiz Roma’nın Avrupa’daki uzun süreli etkisinin ardından ekonomik, dini ve sosyo-politik eksenlerdeki bu tartışmaları doğal kabul etmek gerekmektedir. Feodalizmin yükselişi, Kilisenin Roma sonrası güç boşluğunu doldurması, iç tehditler ve bir “öteki” olarak İslam’ın yükselişi gibi gelişmeleri bu bağlamda değerlendirmek mümkündür. Böylesi bir dönemde Karolenj İmparatoru Şarlman’ın Avrupa tarihindeki rolü/konumu önemli bir dönüm noktası olarak görülmektedir. Çünkü bu dönem, bir yandan Müslüman fetih süreçlerini kapsarken diğer yandan da Şarlman’ın reformlarını içerisinde barındırmaktadır. Ayrıca Şarlman, attığı adımlar bağlamında Avrupa’da “birlik” düşüncesinin temellerini inşa eden önemli bir isim olarak görülmektedir. Bu döneme dair en tartışmalı tezin sahibi olarak ise Belçikalı tarihçi Henri Pirenne ile karşılaşılmaktadır. Pirenne’in “Hz. Muhammed olmasaydı, Şarlman olmazdı” söylemi üzerine kurgulanan tezi gündeme geldiği günden itibaren literatürde sıkça tartışılan hususlardan birisi olmuştur. Ancak bu görüşün detayları dikkate alındığında, teze karşı çıkan görüşlerle/çalışmalarla karşılaşılmaktadır. Bu çalışma, özellikle Pirenne tezine yönelik olarak Türkçe literatürde müşahede edilen boşluğa bir katkı sunma amacını taşımaktadır. İlgili amaca yönelik olarak da çalışma, öncelikle Şarlman’ın Avrupa tarihindeki önemli rolüne/konumuna dikkat çekerken, sonrasında Pirenne’in tezine ve teze karşı çıkan görüşlere yer vermektedir. Çalışmanın temel hipotezi ise bütün bu tartışmaların aslında Avrupa karşısında “Doğu”nun konumlandırılması sorununun bir yansıması olduğudur.

___

  • Cardini, Franco. 2004. Avrupa ve İslam. Çev. Gürol Koca. İstanbul: Literatür Yayınları.
  • Classen, Albrecht. 2021. Charlemagne in Medieval German and Dutch Literature Cambridge: D. S. Brewer.