Ekim Devrimi Sonrası Yerel Müslümanların Bolşeviklerle İş Birliği Yapmasının Nedenleri ve Sonuçları

Çarlık Rusya’sında farklı dillerde konuşan, farklı kültür ve dinlere sahip çeşitli uluslar yaşıyorlardı. Kafkasya ve Orta Asya’da yaşayan yerel Müslümanlar farklı dönemlerde Çarlık Rusya’sına ilhak edilmişlerdi. Bu dönemde Müslümanların bazı hakları görmezden gelinmiş ve sosyo-ekonomik anlamda Rusya’nın diğer bölgelerinden geri kalmışlardır. Çarlık döneminde Hristiyanlığı kabul eden Müslümanlar iktidara daha yakın hale gelir ve sosyo-ekonomik açıdan ilerleme fırsatı elde ediyorlardı. Bu tür Müslümanlara genellikle Tatarlar arasında daha çok rast geliniyordu. Bu yüzden Çarlık Rusya’sı döneminde Tatarlar Rusya iktidarına daha çok yakınlardı ve ilk Müslüman müftülüğü de II. Katerinın fermanıyla 1788 yılında Ufa şehrinde kurulmuştur. İlk müftülük vazifesine ise Muhammed Can Hüseyinov atanmıştır (Alp 3). Bazı olumlu gelişmelere rağmen Çarlık Rusya’sında yaşayan Müslümanlar kendi hayat koşullarından razı değillerdir ve zaman zaman bağımsızlık, şeriat kanunlarının kendi toplumunun içinde tatbik edilmesi, ekonomik gelişme ve diğer taleplerde bulunuyorlardı. 1917 yılının şubat ayında baş vermiş devrim sonucu Çarlık idare sistemi çökmüş ve Geçici hükümet iktidarı ele geçirmiştir. Aynı yılda meydana gelen Ekim Devrimi’nin ardından ise Geçici hükümet iktidarı bırakmış ve Bolşevikler Rusya’da iktidara gelmişlerdi. Bunun ardından Rusya’da iç savaş başlamış ve 1922 yılında iç savaşın bitmesiyle Bolşevikler SSCB adlı devlet kurmuşlardı. Kafkasya ve Orta Asya’da yaşayan yerel Müslümanlar Bolşeviklerin iç savaşta kazanmasına yardımcı olmuş ve Sosyalizmin Müslüman toplumu yaşayan bölgelerde yayılmasını sağlamışlardı. Bu makalede Çarlık Rusya’sında yaşayan Müslümanların 1917 Ekim Devrimi sonrası Bolşeviklerle iş birliği yapmasının, kendi toplumu arasında sosyalizm idealarının yayılması ve iktidarı ele geçirmek için askeri alanda Bolşeviklere yardım ettiklerinin nedenlerini ve sonuçlarını inceleceğiz.

Anahtar Kelimeler:

Lenin, Sosyalizm, Orta Asya Müslümanları, Kafkasya Müslümanları, Beyaz Ordu

The Reasons and Consequences of Collaboration of Local Muslims with tthe Bolsheviks after the October Revolution

Various nations with different cultures and religions, speaking in different languages lived in Tsarist Russia. Local Muslims living in the Caucasus and Central Asia were annexed to Tsarist Russia at different times. During this period, some of the rights of Muslims were ignored by centrla government and they were left behind from other regions of Russia in socio-economic terms. During the Tsarist period, Muslims who accepted Christianity became closer to central government and had the opportunity to progress in socio-economic terms. Such Muslims were generally more common among Tatars. Therefore, in the period of Tsarist Russia, Tatars were closer to the Russian government and the first Muslim mufti was founded in 1788 by the decree of II. Catherine in the city of Ufa. Muhammed Jan Hüseyinov was appointed as the first mufti. Despite some positive developments, Muslims living in Tsarist Russia were not satisfied with their living conditions and from time to time made demands for independence, freedom in civil law within their own society, economic development and other demands. As a result of the revolution that broke out in February 1917, the Tsarist administrative system collapsed and the Provisional government seized power. After the October Revolution that took place in the same year, the Provisional government left power and the Bolsheviks came to power in Russia. After that, the civil war started in Russia and with the end of the civil war in 1922, the Bolsheviks established a state called the USSR. Local Muslims living in the Caucasus and Central Asia helped the Bolsheviks to win in the civil war and ensured the spread of Socialism in regions with Muslim communities. In this article, we will reserch of the reasons and consequenses of cooperation of local Muslims with the Bolsheviks after the October Revolution, whose helped the Bolsheviks in the military field to spread the ideas of socialism among their own society and to seize power.

Keywords:

Bolsheviks, Caucasian and Central Asian Muslims Lenin, Socialism, Mirsaid Sultanqaliev, White Army, Civil War,

PDF

___

V.I. Lenin, ‘’Polnoye sobraniye sochineniy’’, (Tüm eserlerin külliyatı) 5. baskı., Moskva, Izdatel’stvo politicheskoy literatury, 1964, cilt 17, s. 418
Hayit BAYMIRZA, ‘’Sovyet Rusya Emperyalizmi ve Türk Dünyası’’, Çağdaş Basımevi, 1. Baskı, Ankara 1975, s. 141
I.N.Makarov, ‘’So Stalinym i bez nego’’, (Stalinle ve Onsuz) Moskva, OOO Firma "Elist", 2009
R. Karryeva, ‘’Ot bespraviya k ravenstvu’’, (Eşitsizlikten Eşitliğe) Tashkent, 1989, s. 35.
A. Park, ‘’Bolshevism in Turkestan 1917 – 1927’’, New York, 1957, p 214 – 229
P. K. Aminova, “Iz istorii raskreposnenija zhenshchin Srednej Azii”, (Orta Asya’da Kadınların Özgürleşmesinin Tarihinden), 1962, Moscow, s. 114
Edvard KARR, “Istoriya Sovetskoy Rossii”, (Rusya Sovyet devletinin tarihi) Moskva, 1990, cilt 1, s. 260
Aleksandr Benigsen, ‘’Musulmane v SSSR’’, (SSCB’de Müslümanlar), Kazan’, “Iman” yayın evi, 1999, s. 91
Zeki Velidi Tugan, "Giyame Basmachiyan", (Basmachi isyanı) Tehran, majmueye magalate boland az daireye maarefe İslami, s 15
Dzheffi Khosking, “Istoriya Sovetskogo Soyuza 1917 - 1991”, (Sovyetler Birliğinin Tarihi 1917 – 1991), Moskva, Vaqrius yayınları, 1994, s. 62
D. T. Northrop, ‘’Hujum: Unveiling Campaigns and Local Responses in Uzbekistan’’, Pittsburg, 2001, p 78
Alper Alp, ‘’Rus Çarlığında Müftülüklerin Kuruluşu ve Gelişimi’’ s. 3
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/73843
Dzhabagi Vasan-Girey, ‘’Sovetskiy Soyuz i islam’’, (Sovyetler Birliği ve İslam) Akhul’go dergisi no 7, 2008, http://www.gazavat.ru/history3.php?rub=14&art=112
Aleksandr Stepanchenko, ‘’Bolshevistskaya natsionalnaya politika i musulmanskiye narody v period revolyutsii i grazhdanskoy voyny 1917 – 1920 gg’’ (Bolşeviklerin milli politikası ve devrim ve iç savaş döneminde Müslüman halkları 1917 – 1920 yıllarında). İslam v Ukraine dergisi, s 2.
https://islam.in.ua/ru/istoriya/bolshevistskaya-nacionalnaya-politika-i-musulmanskie-narody-v-period-revolyucii-i
A. Vishnevskiy, ‘’Kak eto delalos’ v Sredney Azii?’’, (Bu Orta Asyada nasıl yapılıyordu), “Nauka i Religiya” dergisi, 1990
Aysel Erdoğan, “Sovyet Rusya Rejiminin Türkistan Halklarına Yönelik Asimile Politikası”. s 9
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/607323
Pavel Gusterin, ‘’Musulmanskiye narody vo vnutrenney politike sovetskogo gosudarstva v 1917- 1921 gg’’, (1917-1921 Sovyet Devletinin İç Politikasında Müslüman Halklar)
Ahmet Raşit, ‘’Lenin ve Sultanqaliev’’: devrim sırasında İslam için mücadele, 2 Kasım 2017
https://www.bbc.com/russian/blogs-42053883
Ildar Mukhamedzhanov, “Islam v SSSR”, (SSCB’de İslam) 12 Mart 2014, www.islam.ru
Mustafo Bazarov, ‘’Sovetskaya religioznaya politika v Sredney Azii 1918 – 1930’’ (Orta Asya’da Sovyet dinî politikası 1918-1930 yıllar)
https://www.vub.be/sites/vub/files/nieuws/users/bcoppiet/150sovetskaya_religioznaya.pdf
İsmet KONAK, ‘’Rus Sosyalizmi ve Müslümanlar üzerine bir tahlil’’, 2018
file:///C:/Users/KSL8/Downloads/Rus_Sosyalizmi_ve_Muslumanlar_Uzerine_Bi.pdf
‘’Mezhdunarodnaya deyatelnost V. I. Lenina. Zashchita zavoyevaniy sotsialisticheskoy revolyutsii 1919-1920 gg’’. (Lenini uluslararası faaliyeti. Sosyalist kazanımların korunması 1919 – 1920 yılları) https: //leninism.su
Dave Crouch, ‘’The Bolsheviks and İslam’’, 2006
https://www.marxists.org/history/etol/newspape/isj2/2006/isj2-110/crouch.html
Naima Neflyashaeva, ‘’Novaya zhizn' shariata na Kavkaze: ot 1920-kh k novoy Rossii’’, (Kafkasya'da şeriatın yeni hayatı: 1920'lerden yeni Rusya'ya), 2011
https://m.kavkaz-uzel.eu/blogs/1927/posts/8266
İldar Mukhamedzhanov, “Islam v SSSR”, (SSCB’de İslam), 12 marta 2014,
Ildar Mukhamedzhanov, ‘’Izgiby politiki Sovetskoy vlasti na Kavkaze v 20’ ye gody proshlogo veka”, (Geçen yüzyılın 20’li yıllarında Sovyet devletinin Kafkasya politikasındaki değişiklikleri) www.islam – today.ru, 2014
V.Bobrovnikov, ‘’Bezbozhniki risuyut islam: sovet·skaya antireligioznaya propaganda v kommentariyakh vostokoveda", (“Ateistler İslam'ı çiziyor: Bir oryantalistin yorumlarında Sovyet din karşıtı propaganda”) 2009, s.10 https://polit.ru/article/2009/05/07/bobrovnikov/
Okan Yeşilot, Burcu Özdemir ‘’Sovyet Arşiv Belgeleri Işığında Basmacı Harekâtı’’
https://belleten.gov.tr/tam-metin/3649/tur