Modern Dönemde Kafkaslarda İşbirliği Modelleri
Günümüzde Kafkasya, toplumlar/devletlerarasında kanlı çatışma ve çeşitli “dondurulmuş” sorunların yaşandığı bir bölge olarak algılanmaktadır. Bununla beraber, söz konusu bölgedeki tarihi sürece bakıldığında, istikrar ve işbirliği girişimlerinin yoğun yaşandığı dönemler gözlemlenebilir. Hatta bölge elitlerinin bir zamanlar konfedere bir devlet oluşturmaya çalıştıkları görülmektedir. Bu makale esasen Kafkasya’da 20. yüzyılın başlarındaki işbirliği eğilimlerini, konfederasyon girişimlerini (Seym), 1918-1920 yılları arasındaki bağımsızlık döneminde bölgesel işbirliği çabalarını, Avrupa’daki Kafkasyalı muhacirlerin konfederasyon özlemlerini ve 1920-30’lardaki Sovyet modelini (Zakfederatsiya) söz konusu etmekte; akabinde ise 1991 sonrası yeniden bağımsızlık döneminde bölge devletlerinin çeşitli işbirliği önerilerini özetlemektedir. Yazı, mevzubahis tarihi tecrübenin ve işbirliği kalıplarının, mevcut sorunların çözümünde göz ardı edilmemesi gereken zengin bir arka plan oluşturduğunu ileri sürmektedir.
Partnership Models in the Caucasus in the Modern Times
Nowadays the Caucasus is perceived as a region where bloody conflicts and various “frozen” disputes are going on among societies/states. However, in the historical process of this region, periods of intensive regional attempts for stability and partnership can be observed. Even elites in the region had made several attempts to live under the confederative state. This article mainly focuses on partnership tendencies in the Caucasus at the beginning of the 20th century, attempts for the confederative state (Seim), regional conference initiatives in the independent years of 1918-1920, confederation aspirations of the Caucasian emigrants in Europe, and Soviet experience (Zakfederatsia) in the 1920-1930s. Then it briefly examines various partnership proposals of the regional states in the second independent period after 1991. The article argues that this rich historical experience and previous partnership patterns should not be ignored in finding solutions to the current problems
Keywords:
Caucasian Confederation, Caucasian Seim, Zakfederatsiya Caucasian Stability and Partnership Platform,
___
- ALTSTADT Audrey L., The Azerbaijani Turks: Power and Identity Under Russian Rule, Stanford 1992, s. 119-125.
- AŞIRLI Akif, 31 Mart Soykırımı: 1918-1920 İller Metbuatında, Bakü 2011.
- Azerbaycan Tarihi: XIX Asır, c. IV, (ed. Mahmud İsmayılov), Bakü 2007.
- BAL Halil, “Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Kuruluş Mücadelesi: 1914-1918”, İstanbul Üniversitesi Sos. Bil. Enst. Tarih ABD Doktora Tezi, İstanbul 1996.
- BALAYEV A., Fevralskaia Revoliutsiia i Natsional’nye Okrainy: Martovskie Sobytiia 1918 goda v Azerbaidjane, [Şubat Devrimi ve Milli Bölgeler: Azerbaycan’da 1918 Mart Hadiseleri], Bakü 2008.
- BLANK Stephen, "Bolshevik Organizational Development in Early Soviet Transacaucasia: Authnomy vs. Centralization: 1918-1924", Essays on the History of Armenia, Azerbaijan and Georgia, (haz. Ronald Grigor Suny), Ann Arbor 1996, s. 307-340.
- BLANK Stephen, "The Formation of the Soviet North Caucasus: 1918-1924", Central Asian Survey, vol. XII/1 (1993), s. 13-32.
- BLANK Stephen, "The Transcaucasian Federation and the Origins of the Soviet Union: 1921-1922", Central Asian Survey, vol. IX/4 (1990) s. 29-58.
- CAFERSOY Nazim, "Tarihten Günümüze 'Kafkas Evi' Girişimleri ve Türkiye", Stratejik Analiz, c. I/7 (Kasım 2000), s. 26- 34.
- CARRÉRE Héléne d'Encausse, The Great Challenge: Nationalities and the Bolshevik State: 1917-1930, (çev. Nancy Festinger), New York 1992, s. 111-137.
- CELAC Sergiu, Michael Emerson ve Nathalie Tocci, Kafkasya İçin Bir İstikrar Paktı, Brüksel 2000.
- Claims of the Peace Delegation of the Republic of Caucasian Azerbaidjan Presented to the Peace Conference in Paris, Paris 1919.
- "Demirel Offers Stability Pact for Caucasus", Turkish Daily News, 16 Ocak 2000.
- GAMMER Moshe, "Unity, Diversity and Conflict in the Northern Caucasus", Muslim Eurasia: Conflicting Legacies, (haz. Yaacov Roi), Londra 1995, s. 143-186.
- HESENOV Cemil, Azerbaycan Beynelhalk Münasibeteler Sisteminde: 1918-1920, Bakü 1993.
- HOSKING Geoffrey, Rusya ve Ruslar: Erken Dönmeden 21.Yüzyıla, (çev. Kezban Acar), İstanbul 2011.
- "Kafkaslar'da İstikrar Paktı", Milliyet, 15 Ocak 2000.
- Kafkasya Konfederasyonu: Vesikalar ve Materyaller, y.y. 1937.
- Kafkazskaia Konfederatsiia v Ofitsial’nykh Deklaratsiiakh, Tainoi Perepiske i Sekretnykh Dokumentakh Dvizheniia Prometei, (haz. G. Mamulia), Moskova 2012.
- KANBOLAT Hasan ve Gökçen EKİCİ, "21. Yüzyıl Başında Kafkasya'da İşbirliği Arayışları ve Ekonomik Boyutları", Jeo Ekonomi, c. II/2-3 (Yaz/Sonbahar 2000), s. 31-37.
- KAZEMZADEH Firuz, The Struggle for Transaucasus: 1917-1921, New York 1951.
- KHALİLOV Aslan, Genotsid Protiv Musul’manskogo Naseleniia Zakavkaz’ia v Istoricheskhikh Istochnikakh, Bakü 2000.
- İBRAHİMLİ Khaleddin, Azerbaycan Siyasi Mühacireti: 1920-1991, Bakü 1996.
- KRİÇİNSKİ O. Nayman Mirza, "Kafkasya Konfederasyonu İdesi Tarihine Dair", Kurtuluş (Berlin), s. 5 (Mart 1935), s. 138-140.
- KURAT Akdes Nimet, Türkiye ve Rusya, Ankara 1990.
- KURAT Akdes Nimet, Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Ankara 1993.
- Mart 1918 g. Baku: Azerbaidjanskie Pogromy v Dokmentakh, (haz. S. Rüstemova-Tohidi), Bakü 2009.
- SÜLEYMANOV Mehman, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin Harp Tarihi, I.Cilt, Tahran 2014.
- NESİBZADE Nesib, Azerbaycan Harici Siyaseti: 1918-1920, Bakü 1996.
- OĞUZ Cem, "The Unity of the North Caucasian Peoples: The Case of the Confederation of the Peoples of the Caucasus", Perceptions, vol. IV (June-August 1999), s.126-148.
- QULİYEV Vilayet, "Elimerdan Topçubaşov", Halk Gazetesi (Bakü), 2 Mart 1997.
- RIASANOVSKY Nicolas V. ve Mark D. Steinberg, Rusya Tarihi: Başlangıçtan Günümüze, (çev. Figen Dereli), İstanbul 2011.
- SAFAROV Rafik, Izmenenie Etnicheskogo Sostava Naseleniia Erivanskoi Gubernii v XIX – XX vekakh: Etnodemograficheskoe i Etnogeorgaficheckoe Issledovanie, Bakü 2009.
- SWIETOCHOWSKI Tadeusz, Müslüman Cemaatten Ulusal Kimliğe Rus Azerbaycan'ı: 1905-1920, (çev. Nuray Mert), İstanbul 1988.
- ŞAHİN Enis, Trabzon ve Batum Konferansları ve Anlaşmaları (1917-1918), Ankara 2002.
- Eski Sovyet Ülkelerinde Etnik İlişkiler ve Sorunlar: Kuzey Kafkasya (haz. V.A. Tişkov ve E.İ. Filippova), Ankara 2001.
- [TOPÇUBAŞI] M.[erdan] A.[li], Azerbaycan'ın Teşekkülü, İstanbul 1918.
- VEKİLOV R. E., Azerbaycan Respublikasının Yaranma Tarihi, Bakü 1998.
- VERNADSKY George, Rusya Tarihi, (çev. Doğukan Mızrak ve Egemen Ç. Mızrak), İstanbul 2009.
- 29 Mayıs 1919 il: Azerbaycan Cumhuriyeti İstiklalinin Birinci Sene-i Devriyesi Günü, Bakü 1919.
- Zaqafqaziya Seyminin Müselman Fraksiyası ve Azerbaycan Milli Şurası İclaslarının Protokolları 1918, Bakü 2006.
- "Zaqafqaziya Sovet Federatif Sosialist Respublikası (ZSFSR)", Azerbaycan Sovet Ensiklopediyası, c. IV, Bakü 1980, s. 285.
- http://guam-organization.org/ (erişim tarihi: Kasım 2016).
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2012
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Modern Dönemde Kafkaslarda İşbirliği Modelleri
Geçiş Dönemi Karadağ’ında Siyaset