Discovery of Oil and Oil Based Environmental Pollution in Ottoman Iraq: The Incident of Mohammarah (1913-1914)
AbstractOil was first discovered at Masjed-i Suleiman (Iran) in 1908 and subsequently pipelines were constructed to transfer oil from Masjed-i Suleiman to the Persian Gulf. Additionally, an oil refinery was built at Abadan Island (Iran), which is located the opposite side of Basra. Such developments were a sign of the impending danger. Few years after the discovery of oil, Iraq met her first oil-based water pollution. The pollution arose in Braim village, on the Abadan Island, by sinking of a pontoon, which was loaded 60.000 gallons of oil. The pontoon belonged to Anglo-Persian Oil Company and caused a serious pollution affecting both Dawasir estates, which was one of the most important cultivating lands in Basra, and drinking waters of Shatt al-Arab River. In this context, this paper discusses oil-based water pollution around Basra and Shatt al-Arab in the aftermath of the discovery of oil, dimensions of the risk caused by the pollution and its effects on the local people. Keywords: Ottoman Iraq, Basra, Shatt al-Arab, Anglo-Persian Oil Company, environmental pollution.
Osmanlı Irak’ında Petrolün Keşfi ve Petrole Bağlı Kirliliğin Ortaya Çıkışı: Muhammara Örneği (1913-1914)
ÖzPetrol Ortadoğu’da ilk defa 1908 senesinde Mescid-i Süleyman’da (İran) bulunmuş ve hemen akabinde boru hatları inşa edilerek Mescid-i Süleyman’dan Basra Körfezi’ne ulaştırılmıştır. Bu gelişmelere paralel olarak Basra şehrinin karşısında yer alan Abadan adasında da bir petrol rafinerisi inşa edilmiştir. Bütün bu faaliyetler yaklaşan tehlikenin habercisi olmuş ve petrolün bulunmasından bir kaç sene sonra Irak ilk defa petrole dayalı çevre kirliliği ile yüz yüze gelmiştir. Petrol sızıntısı Abadan adasında yer alan Braim bölgesinde, Anglo-Persian petrol şirketine ait 60.000 galon petrol yüklü bir dubanın batmasıyla meydana gelmiştir. Petrol sızıntısı bölgede çevre kirliliğine yol açarak hem bölge açısından ekonomik anlamda hayati olan tarımsal üretimini hem de en büyük su kaynağını tehlikeye sokmuştur. Bu makale bölgede petrolün keşfi akabinde Basra ve civarında yaşanan petrol kirliliği ve bunun bölgeye yansımaları konu alınacaktır.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Irak’ı, Basra, Şattü’l-Arap, İngiliz-İran Petrol Şirketi, çevre kirliliği.
___
- Dahiliye Nezareti İdâre-i Umûmiye (DH. İD)
- Dahiliye Nezareti Kalem-i Mahsus (DH.KMS)
- Hariciye Nezareti Siyasi Evrakı (HR.SYS)
- Ticaret ve Nafia İdaresi (T.NFİ)
- Ali Bey, Dicle’de Kelek ile Bir Yolculuk Seyahat Jurnali: İstanbul’dan Bağdad’a ve Hindistan’a, Büke Yayıncılık, İstanbul 2003.
- BAGLEY, F.R.C., “A Bright Future After Oil: Dams and Agro-Industry in Khuzistan", The Middle East Journal, vol. XXX/1, 1979, pp.25-53.
- BATATU, Hanna, The Old Social Classes and the Revolutionary Movements of Iraq: A Study of Iraq’s Old Landed and Commercial Classes and of its Communists, Ba’thists, and Free Officers, Princeton University, Princeton 1978.
- Bahriye Nezareti, Şattü’l-Arab, Matba'a-ı Bahriye, Dersaadet 1327.
- BEYOĞLU, Süleyman, İki Devir Bir İnsan: Ahmet Faik Günday ve Hatıratı, Bengi Yayınları, İstanbul 2011.
- Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi: Irak-İran Cephesi (1914-1918), c. III/1, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, Ankara 1979.
- BREWER, William D., “Yesterday and Tomorrow in The Persian Gulf”, The Middle East Journal, vol. XXXIII/2, 1969, pp.149-158.
- ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi 1900-1960: Yirminci Yüzyıl Türkiye İktisat Tarihi, İmge Kitabevi, Ankara 2003.
- ÇETİNSAYA, Gökhan, “The Ottoman View of British Presence in Iraq and the Gulf: The Era of Abdulhamid II”, Middle Eastern Studies, vol. XXXIX/2, p.194-203.
- Derviş Paşa, Tahdid-i Hudud-ı İraniye, Dersaadet: Matbaa-i Amire, 1286.
- EDIGER, Volkan Ş., Osmanlı’da Neft ve Petrol, Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık, 2005.
- FRASER, David, The Short Cut to India: The Record of a Journey Along the Route of the Baghdad Railway, W. Blackwood and Sons, Edinburgh and London 1909.
- HAIDER, P., “Land Problems of Iraq”, The London School of Economics Unpublished PhD Thesis, Cambridge 1942.
- HAJ, Samira, The Making of Iraq, 1900-1963: Capital, Power, and Ideology, State University of New York, Albany 1997.
- Hala Fattah, The Politics of Regional Trade in Iraq Arabia and the Gulf 1745-1900, State University of New York, Albany 1997.
- Hala Fattah, “The Politics of the Grain Trade in Iraq (1840-1917), New Perspectives on Turkey, v. V-VI, (1991), p. 159-165.
- HEWETT, John P., Some Impressions of Mesopotamia in 1919, His Majesty's Stationery Office, London 1920.
- Hurşid Paşa, Seyahatname-i Hudûd, Simurg, İstanbul 1997.
- HUT, Davut, “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Basra Gümrüğü”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, v. III (2000), p. 115-140.
- ISSAWI, Charles, Muhammed Yeganeh, The Economics of Middle Eastern Oil, Faber and Faber, London 1962.
- KEMP, Norman, Abadan: A First-hand Account of the Persian Oil Crisis, Allan Wingate, London 1953.
- KURT, Burcu, “Ortadoğu’da Bir İstikrarsızlık Unsuru: Şattü'l-Arap Sorunu”, Marmara Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Siyasi Tarih ve Uluslararası İlişkiler ABD, Unpublished Masters Thesis, Istanbul 2006.
- LONGHURST, Henry, Adventure in Oil: The Story of British Petroleum, Sidgwick and Jackson, London 1959.
- LONGRIGG, Stephen Hemsley, Four Centuries of Modern Iraq, The Clarendon Press, Oxford 1925.
- LONGRIGG, Stephen Hemsley, Oil in the Middle East: Its Discovery and Development, Oxford University, London 1954.
- Mohammad Salman Hasan, “Foreign Trade in the Economic Development of Modern Iraq: 1869-1939”, University of Oxford St. Antony’s College Unpublished PhD Thesis, Oxford 1958
- MELAMID, Alexander, “The Shatt Al-Arab Boundary Dispute", The Middle East Journal, vol. XXII/3, 1968, pp. 351-357.
- OWEN, Roger, The Middle East in the World Economy 1800-1914, I. B. Tauris, London 1993.
- POIDEBARD, Antoin, İran Yolları Mültekasında Seyahat, Matbaa-i Osmaniye, Dersaadet 1341.
- QUATAERT, Donald, “19. Yüzyıla Genel Bakış: Islahatlar Devri, 1812-1914”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, c. II, Eren Yayınları, İstanbul 2004, p. 885-1041.
- Sâlnâme-i Vilâyet-i Basra, Basra Vilayeti Matbaası, Basra 1318, def‘a 4.
- SERT, Selda, “Bir Toprak Rejimi Olarak Emlâk-ı Hümâyûn: Basra Örneği (1876-1909)”, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yakınçağ Tarihi ABD Unpublished Masters Thesis, İstanbul 2006.
- Seyahat: İstanbul, Samsun, Diyarbekir tarikiyle Bağdad ve Basra’ya ve Oradan Haleb ve İskenderun tarikiyle İstanbul’a Kadar Seyahati Mutazammın Mektuplardan Müteşekkildir, Şirket-i Mürettibiye Matbaası (A. Asaduryan), İstanbul 1311.
- Sulayman Faydi, Muallafat mukhtarah, Dar al-Saqi, Beirut 1998.
- Süleyman Nutki, Basra Körfezi Rehberi, Matbaa-ı Bahriye, Dersaadet 1317.
- The Persian Golf Pilot: The Persian Gulf, The Gulf of Umman and Makran Coast, 6. Edition, Archive Edition, London 1989.
- X de Planhol, "Abadan”, Encyclopaedia Iranica, Routledge and Kegan Paul, London 1985, V. I, pp. 51-57.
- VAN ESS, Dorothy, Pioneers in the Arab World, W.B. Eerdmans Pub. Co., Michigan 1974.
- Yakub Serkis, Mebahisü’l-Irakiyye, vol. II, Sharika al-Ticara, Bagdad 1955.
- Zaki Saleh, Britain and Iraq: A Study in British Foreign Affairs, Books And Books, London 1995
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2012
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
Modern Dönemde Kafkaslarda İşbirliği Modelleri
Geçiş Dönemi Karadağ’ında Siyaset