19. Yüzyıl Türk-Rus Savaşlarında Ermeni Faktörü

Osmanlı İmparatorluğu ve Rusya arasında ilk mücadeleler 16. yüzyılda başlamış ise de 18. yüzyılın başlarında kritik bir seviyeye ulaşmıştır. Bilhassa 19. yüzyıl, Osmanlı İmparatorluğu açısından oldukça zor geçmiş, önceki yüzyıllarda başlayan toprak kayıpları, bu dönemde artarak devam etmiştir. 19.yüzyılda yaşanan toprak kayıplarında en önemli faktör, tüm dünyada gittikçe güçlenen milliyetçilik akımı olmuş ve Osmanlı yönetimi; Romanya, Sırbistan, Karadağ ve Yunanistan’ın bağımsızlığını tanımak zorunda kalmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun reformlar vasıtasıyla kendini güçlendirmeye çabaladığı yıllarda Rusya ile yapılan savaşlar, tüm ağırlığıyla devletin üzerine çökmüştür. Nitekim bu yüzyılda en büyük mücadele; 1806-1812, 1828-1829, 1853-1856 ve 1877-1878 savaşları ile, Ruslara karşı verilmiştir. Rusya, Osmanlı İmparatorluğu’na karşı gerçekleştirdiği tüm bu savaşlarda Ermenilerden müttefik olarak istifade etme yoluna gitmiştir. Ermenilerin, Osmanlı İmparatorluğu’na karşı Rusların yanında yer almalarının nedenlerinden biri, dini bağlardı. Ermeniler, Rusları kendilerini Müslüman bir devletin hakimiyetinden kurtaracak olan bir kurtarıcı olarak gördüler. Bir diğer neden ise, Ermenilerin, “Büyük Ermeni Devleti” hayaliydi. Onlar, bu hayali Ruslar yardımıyla gerçekleştirebileceklerine inanmıştı. Ermeniler, bu gerekçelerle 19. yüzyıl boyunca Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya arasında yaşanan savaşlarda Rusların yanında savaşmış; doğrudan savaşlarda asker olarak yer almak veyahut Osmanlı topraklarında Ruslar için ajanlık yapmak suretiyle Rus kuvvetlerine hizmet etmiştir. Bu çalışma, 19.yüzyıl boyunca Osmanlı ve Rusya İmparatorluğu arasında yaşanan savaşları, bunların hangi sebeplerle meydana geldiklerini ve son olarak, Ermenilerin Osmanlı ve Rusya arasında yaşanan bu savaşlarda nasıl bir rol üstlendiklerini ortaya koymaya çalışmaktadır.

The Armenians in the 19th Turco-Russian Wars

A series of wars between Russia and the Ottoman Empire began in the sixteenth century but reached enormous levels in the early eighteenth century. Especially the 19th century was politically difficult for the Ottoman Empire. Its territory losses that began in previous centuries, continued to increase in this period as well. The most important factor in the territory losses experienced in the nineteenth century was the growing trend of nationalism throughout the world, and the Empire recognized the independence of Romania, Serbia, Montenegro and Greece. During the years when the Ottoman Empire tried to strengthen itself through reforms, the wars with Russia weighed heavily on the state. The greatest struggle in this century was fought against the Russians -with the wars of 1806-1812, 1828-1829, 1853-1856 and 1877-1878. In these wars against the Ottoman Empire, Russia benefited from the Armenians as allies. One reason the Armenians fought alongside the Russians against the Ottoman Empire was religion. The Armenians saw the Russians as a saviour who would liberate them from the domination of a Muslim state. Another reason was the Armenian dream of a Great Armenian State. They believed that they could achieve this dream with the help of the Russians. Therefore, the Armenians fought alongside the Russians in the wars between the Ottoman Empire and Russia during the nineteenth century, where they served the Russian forces by taking part in the wars as soldiers or agents for the Russians in the Ottoman Empire. In this study, the wars between the Ottoman and Russian Empires in the nineteenth century, the reasons for the wars and finally the role of the Armenians in the Ottoman-Russian wars of the 19th century will be discussed.

Keywords:

Turkish-Russian Wars, 19. Century Armenians,

PDF

___

AKBULUT, Uğur, “Rusların 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşında Doğu Anadolu’yu İşgali ve Bunun İngiltere’nin Hindistan Yolu Politikasına Etkisi”, Yeni Türkiye, 73, (2015), s.703-720.
AYKUN, İbrahim, “1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşından Sonra Erzurum’un Mahalle be Ova Köylerinden Rusya’ya Göçürülen Ermeniler”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (SUBAD), 14/1, (2019), s.409-421.
BABİLUNGA, Nikolay, “Russko-Turetskaya Voyna 1806-1812 gg.: Osvobojdeniye Bessarabii ot Osmanskogo İga”, Rusii 1, (2012), s.62-68.
BOY, Arzu, “1877-1878’den 1920’ye Kadar Kars ve Çevresinde Rus-Ermeni İş Birliği”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 10, (2018), s. 109-132.
ÇAPRAZ, Hayri, “19. Yüzyılda Rusya’nın Karabağ Politikası”, Belgi, 3, (2012), s.231-240.
DOĞAN, Orhan, “Ermeni Komiteleri Hınçak ve Taşnaksütun (Rus Adalet Bakanı Y. Muravyev’in Ermeni Komitelerine İlişkin Raporu)”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, (2008), s. 307-328.
HERSİSYAN, M.G., “Armyanskiye Volonterı v Russko-Turetskoy Voyne 1787-1791 Godov”, İstorikoiilologiçeskiy Jurnal (Պատմա-բանասիրական հանդես), 3, 1979, s. 105-111. KARA, Adem, “1828-29 Osmanlı-Rus Savaşı ve Anadolu’da Alınan Tedbirler”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, (2005), s. 115-131.
KURAT, Akdes Nimet, Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye Kadar, TTK Yayınları, Ankara 1999. NEDİM, İpek, “1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı”, Türkler, 13, (2004), s.9-27. ÖZŞAVLI, Halil, “Başlangıçtan I. Dünya Savaşına Kadar Rus-Ermeni İlişkileri”, The Journal of Academic Social Science Studies, 5/2, (2012), s. 243-268.
ÖZŞAVLI, Halil, “Ermeni Milliyetçilik Hareketlerinin Doğuşu Taşnak, İttihat ve Terakki İttifakı”, Ermeni Araştırmaları, 41, (2012), s.141-190.
VLADİMİROVNA, Oserskaya Emma, “Rol’ Armyanskih Politiçeskih Partiy v Evolyutsii Natsional’noOsvoboditel’nogo Dvijeniya Armyan v Osmanskoy İmperii (1878g.-naçalo XX. v.)”, İstoriçeskaya i Sotsial’no-Obrazovatel’naya Mısl’, 5(10), (2011), s.30-32.
AYDIN, Mahir, “Doksanüç Harbi” https://islamansiklopedisi.org.tr/doksanuc-harbi [Erişim Tarihi: 10.08.2019]
ÇETİNTAŞ, Erdal, “19. Yüzyıl Osmanlı-Rus Savaşlarında Ermeniler”, turkyurdu.com.tr/yazar-yazi.php?id=4002 [Erişim Tarihi: 15.08.2019]
HUT, Davut, “1877-1878 Osmanlı-Rus (Doksanüç) Harbinde Ermeniler”, http://turksandarmenians.marmara. edu.tr/tr/1877-1878-osmanli-rus-doksanuc-harbinde-ermeniler/ [Erişim Tarihi: 14.08.2019]
MERT, Özcan, “Osmanlı Türkleri İdaresinde Ermeniler”, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/9935 [Erişim Tarihi: 19.08.2019]
TAŞÇIOĞLU, Ömer Lütfi, “Rusya’nın Osmanlı Dönemindeki Ermeni Politikaları”, https://millidusunce.com/ misak/rusyanin-osmanli-donemindeki-ermeni-politikalari/ [Erişim Tarihi: 05.08.2019]
TOKMADJYAN, Vagram, “Russko-Turetskiye Voynı i Armyane” https://inosmi.ru/country_ russia/20151210/234746676.html [Erişim Tarihi: 17.08.2019]
TOKSOY, Ahmet, “XIX. Yüzyılda Rusya’nın Kafkas Politikası ve Ermeniler”, https://ekoavrasya.net/duyuru. aspx?did=136&Lang=TR [Erişim Tarihi: 20.08.2019]