Bu makalenin amacı, bir sürgün toplumu olan Çerkeslere farklı pencerelerden (tarih, kültür ve iktisat) bakmak ve görünenleri bellekte toplamaktır. Kafkasya, Çerkes halkının dâhil olduğu bir tür “etnik kazan”dır. Bu “kazan” aslında bir “kazanç”tır. Bu zengin coğrafya İpek Yolu’nda bir “kavimler kapısı”dır. Bu kapının önünde pek çok savaş çıkmıştır. Çerkeslerin tarihi İÖ 6.-3. yüzyıllarda başlar. Bu halk Kuzeybatı Kafkasya’da doğmuş, çoğalmış ve dağılmıştır. Kuzey Kafkasya’da “Maykop kültürü”nden gelen çok değişik kavim ve boylar genel olarak “Çerkes çatısı” altında toplanmaktadır. 1864 tarihi Çerkesler için bir kırılma noktasını ve büyük bir sürgün dramını anlatmaktadır. Çerkesler KafkasRus savaşları sonucunda Osmanlı topraklarına sürgün edilmişlerdir. Şu anda dünyada pek çok ülkede 3 milyon civarında bir “Çerkes diyasporası” oluşmuştur. “Nart destanları” ışığında Çerkeslerin mitolojik geçmişleri ve günümüze yansıyan dil, din, inanç ve gelenekleri hakkında kültürel bilgiler elde edilebilmektedir. Çerkeslerde yazısız kanunlar (“habze”) vardır. Aile terbiyesi, “kaşenlik” ve akraba dışı evlilik sonderece önemlidir. Demokratik bir yapıya sahip olan Çerkes toplumu, anavatan Rusya’da azgelişmiş bir ekonomi ile idare etmektedir. Türkiye Çerkesler için en yakın ve en büyük diyasporadır. Bu iki devletin benzeştirmebütünleştirme politikaları Çerkes halkını da etkilemektedir. Gelecekte anavatan Çerkesya’ya dönüp dönmemek bu halk için ciddi bir ikilemdir

The purpose of this article is to have a look from different points of view (history, culture, and economy) to the Circassians who are exposed to continuous exile throughout history and to note the combined emergents to the history. Caucasus is a kind of “ethnic cauldron” which includes Circassian people as well. This “cauldron” is actually a “gain”. This rich geography is a “gate of tribes” on the Silk Road. Many wars had broken out front of this gate. Circassians’ history begins b.c. 6th-3rd centuries. This community was born, multiplied and spread in the Northwest Caucasus. Many different tribes and clans originated from the “Maikop culture” in the North Caucasus were gathered under the “Circassian roof”. Date 1864 is a breaking point for Circassians and also describes a great drama of exile. Circassians were deported to the Ottoman lands, as a result of the Russo-Caucasian wars. Currently the “Circassian diaspora” reached up to 3 million people in many different countries. In the light of the „Nart sagas”, culturel information over Circassians’ mythological past, language, religion, traditions and beliefs can be obtained. There are unwritten rules (“xabze”) in the Circassian social life. Family discipline, “kashen” and unrelated marriage with non-relatives are extremely important. Democratically structured Circassian society is getting by an underdeveloped economy in their homeland, Russia. Turkey is the largest and closest diaspora for the Circassians. Assimilation and integration policies of these two states affect Circassian people as well. To return or not to return to the homeland Cherkessia in the future is a serious dilemma for this nation