STALİN’İN MİLLİYETLER POLİTİKASININ BEDELİ OLARAK AHISKA SÜRGÜNÜ VE AHISKALILAR’IN SÜRGÜNDEKİ YAŞAMLARI

İnsanları evleri ve vatanlarından uzaklaştırarak onları boşlukta bırakmayı amaç edinen sürgün, zorunlu göç hareketlerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nde (SSCB) Stalin döneminde gerçekleşen sürgünler de Sovyet devletinin farklı gördüğü Türk ve Müslüman halkları yaşadıkları yerleri terk etmeleri için uyguladıkları politikanın bir parçası ve SSCB’nin milliyetler politikasının 1930’larda yön değiştirmesi ve Ruslaştırmaya dönüş kapsamında uygulanan bir stratejidir. Sovyet yönetimi, 1944 yılında Türk ve Müslüman halkların bazılarını sürgüne göndermiştir. Bu halklar arasında Gürcistan’ın Türkiye sınırında yaşayan Ahıska Türkleri de bulunmaktadır. Ahıska sürgününü Stalin döneminde değişen milliyetler politikası çerçevesinde inceleyen bu çalışmada, Ahıskalıların sürgünde yaşadıklarına yer verilmektedir. Ahıskalıların anlatıları, Ahıska Türkleri ile Bulgaristan Türklerinin Türkiye’ye göçlerini konu edinen, 2010-14 yılları arasında gerçekleştirilen nitel araştırma kapsamında Ahıskalıların yoğun olarak yaşadıkları İstanbul, Bursa ve Kocaeli’de yapılan derinlemesine görüşmelere dayanmaktadır. Anlatılardan da görüldüğü gibi, Ahıskalılar 1956’ya dek sürgüne gönderildikleri bölgelerde kamp hayatı yaşamak zorunda bırakılmışlar ve asimilasyona maruz kalmışlardır. Ama kamp hayatı boyunca asimile olmak bir yana Türk kimliklerini pekiştirmiş ve zorluklarla mücadele etmişlerdir.

AHISKA EXILE AS THE PRICE OF STALIN’S NATIONALITIES POLICY AND AHISKA TURKS’ LIVES IN EXILE

forcing them out of their homes and homelands, is a type of forced migration. Some of the Turkish and Muslim communities living in the Union of Soviet Socialist Republics were unwanted by Stalin and sent to exile as part of the Soviet state’s policy followed to force people out of their homes. At the same time, it was a strategy implemented as a result of the changing Soviet nationalities policy in the 1930s and return to the Russification process. The Soviet administration sent some of the Turkish and Muslim peoples to exile in 1944. Ahıska Turks (Meskethian Turks) living on the Georgian-Turkish border, were among the exiled peoples. This article is about the Ahıska Turks’ exile. Their narratives are based on in-depth interviews conducted with the ones living in Istanbul, Bursa and Kocaeli provinces as a part of a qualitative research carried out in 2010-14 period about the Turkish forced migration from Bulgaria in 1989 and the Ahıska Turks’ migration from the ex-Soviet republics. As seen in the narratives, the Ahıska Turks were forced to live a camp life in the Soviet regions to which they were exiled and were subject to assimilation. But they were not assimilated, instead they strengthened their Turkish identity and struggled against hardships they faced.

PDF

___

Appleby, I. ‘Uninvited Guest In The Communal Apartment: Nation-Formation Processes Among Unrecognized Soviet Nationalities’, Nationalities Papers, 38 (6), 2010, pp.847-864.
Avşar, B. Z. Z. S. Tunçalp. Sürgünde 50. Yıl: Ahıska Türkleri, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No. 73, Ankara, 1994.
Aydıngün, A. İ. Aydıngün Ahıska Türkleri: Ulusötesi Bir Topluluk, Ulusötesi Aileler, Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Ankara, 2014.
Bayraktar, R. “Sovyetlerin Milliyetler Politikası ve Ahıskalı Türkler”, DEÜİFD, XXXV, 2012, s.223-248
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Dünya Mültecilerinin Durumu, BMMYK Türkiye Temsilciliği, Ankara, 1997
Britannica Academic Edition, “Exile and Banishment (law)”, http://www.britannica.com/ EBchecked/topic/198072/exile-and-banishment/, Erişim: 24/05/2018.
Buntürk, S. Türk-Rus Mücadelesi’nde Ahıska Türkleri, Berikan, Ankara, 2007.
Chikadze, E. “A Troubled Home: Seeking Security, Stability and Community in Uzbekistan”, (Ed. T. Trier, A. Khanzhin), The Meskhetian Turks at a Crossroads: Integration, Repatriation or Resettlement?, Lit Verlag, Berlin, 2007, pp.116-171.
Conquest, R. Soviet Nationalities Policy in Practice, The Bodley Head, Great Britain, 1967.
Council of Europe, Parliamentary Assembly, “Additional protocol on the rights of minorities to the European Convention on Human Rights”, Recommendation 1201 (1993), http://assembly.coe.int/nw/xml/XRef/Xref-XML2HTML-en.asp?fileid=15235, Erişim: 31/05/2019.
Encyclopaedia Britannica, “Assimilation”, https://www.britannica.com/topic/assimilationsociety, Erişim: 31/05/2019.
Encyclopaedia Britannica, “Federalism”, May 2, 2019, https://www.britannica.com/topic/ federalism, Erişim: 31/05/2019.
Encyclopaedia Britannica, “Chauvinism”, https://www.britannica.com/topic/chauvinism, Erişim: 31/05/2019.
Globalsecurity.org, “Nationalities Policy Under Stalin” https://www.globalsecurity.org/ military/world/russia/cccp-nationalities-stalin.htm, Erişim: 11/11/2018.
Halliday, F. “Three Concepts of Internationalism”, International Affairs, 64 (2), Fall 1988, pp.187-198.
Hasanoğlu, İ. “Homo Sovieticus: SSCB’de Sovyet Halkı İnşası Çabaları”, Turkish Studies: International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10/1 Winter, 2015, s.311-340.
İzzetgil, E. “Stalin Sürgünlerinin Jeopolitiği”, 3. Türkistan Kurultayı - Kafkasya ve Türkistan’da 1938 Sovyet Katliamı ve Etkileri: Göç, Sürgün ve Kimlik, Kastamonu Üniversitesi Yayını, Kastamonu, 3-5 Ekim 2018, s.105-119.
Kutluay, H. “Özerkliğin Anlamı ve Kapsamı”, 16 Kasım 2016, https://www.makaleler.com/ ozerklik-nedir, Erişim: 31/05/2019.
Mursül, D. Türkiye’ye Yerleşme Amacıyla Gelen Ahıska Türklerine Yönelik Göç Yönetimi Stratejisi, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara, 2018.
Sağır, A. Zorunlu Göçler, Sürgünler ve Yol Hikayeleri – Ulupamir Kırgızları Örneği -, Nobel: Ankara, 2012.
Sander, O. Siyasi Tarih: 1918-1994, Ankara: İmge, 5. Baskı, Ankara, 1996.
Sezgin, M.N., K. Ağacan. Dünden Bugüne Ahıska Türkleri Sorunu, Ankara Çalışmaları, ASAM, Ankara, 2003.
Taşdemir, T. Türkiye’nin Kafkasya Politikasında Ahıska ve Sürgün Halk Ahıskalılar, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2005.
Terrell, R. “Soviet Nationality Policy and National Identity in the Transcaucasian Republics: Drawing Together or Tearing Apart?”, REEI MA Paper, 1993.
Trier, T., G. Tarkhan-Mouravi, F. Kilimnik. Meskhetians: Homeward Bound…, European Centre for Minority Issues-Caucasus, Georgia, 2011.
Trier, T., A. Khanzhin, “Introduction”, (Ed. T. Trier , A. Khanzhin), The Meskhetian Turks at a Crossroads: Integration, Repatriation or Resettlement?, Lit Verlag, Berlin, 2007, pp.1-39.
Turan, M. “SSCB’de Toprak Mülkiyeti”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66 (3), 2011, s.307-332.
Üren, M. Kimlik, Çıkar ve Jeopolitik Ekseninde Ahıska Türkleri Sorunu, Nobel Bilimsel Eserler, İstanbul, 2016.
Wierzbicki, A. “Ethnicity and Power in the Soviet Union”, Post-Soviet Issues, 4(3) 2017, pp. 240-255.
Zeyrek, Y. Dünden Bugüne Ahıska Türklüğü, Türk Federasyon Yayınları – 2, Frankfurt, 1995.
Zeyrek, Y. Ahıska Bölgesi ve Ahıska Türkleri, Pozitif Matbaacılık, Ankara, 2001.
Zhemukov S. ve Ş. Aktürk, “The Movement Toward a Monolingual Nation in Russia: The Language Policy in the Circassian Republics of the Northern Caucasus”, Journal of Caucasian Studies, September 2015, Vol. 1, No. 1: 33-68.