TÜRK SİVİL HAVACILIK TARİHİNDE UNUTULMUŞ BİR GİRİŞİM: AERO KULÜP VE TÜRK BASININDAKİ YANKISI

Dünyada havacılığın başlamasından sonra birçok sivil havacılık derneği ve kulübü kurulmuş olmasına karşılık Türkiye’de sivil havacılığın kuruluşu ve gelişimi benzerlerine nazaran çok uzun zaman almıştır. 16 Şubat 1925 tarihinde kurulan Türk Tayyare Cemiyeti her ne kadar sivil bir kuruluş olarak değerlendirilse de yarı resmi bir statüde olduğu inkâr edilemez.İlk olarak Mütareke Döneminde yabancılar tarafından bir sivil havacılık kulübü kurulmaya çalışılmışsa da başarılı olamamıştır. Emekli askeri pilotlar tarafından 1926 yılında kurulan diğer bir kulüp de kısa sürede çalışmalarını durdurmak zorunda kalmıştır. 1931 yılında kuruluş çalışmalarına başlanan “Türk Aero Kulüp” faaliyet yürütebilen ilk kulüp özelliğini taşıması nedeniyle önem arz etmektedir. Bu çalışmada Kulübe Türk sivil hayatından neden ihtiyaç duyulduğu, hangi amaçlarla kurulmak istendiği tespit edilmeye çalışılacaktır. Kulübü faaliyet süresindeki tüm çalışma ve etkinlikleri incelenerek değerlendirilecektir. Son olarak da kulübün kapanış neden ve gerekçeleri değerlendirilmiştir.

A FORGOTTEN INITIATIVE IN TURKISH CIVIL AVIATION HISTORY: AERO CLUB AND ITS REPERCUSSION IN TURKISH MEDIA

Although many civil aviation associations and clubs were established after the start of aviation in the world, the establishment and development of civil aviation in Turkey has taken a very long time compared the progress in other countries. Although the Turkish Aviation Association, which was founded on February 16, 1925, is considered a civil organization, it cannot be denied that it has a semi-official status. Although a civil aviation club was tried to be established by foreigners during the Armistice Period, it was not successful. Another club founded in 1926 by retired military pilots had to stop its activities in a short time. The "Turkish Aero Club", which started its activities in 1931, is important because it is the first club to operate. In this study, it will be explained why the club is necessary in Turkish civil life. This paper will inquire about the activies of the club. Finally, the reasons and justifications of the club's shutdown were evaluated.

PDF

___

Arşivler Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
Kitaplar Adıgüzel, Bahattin, Hayallerini Uçuran Adam Nuri Demirağ, İstanbul Ticaret Odası Ekonomik Ve Sosyal Tarih Yayınları, Yayın No: 2013-4, İstanbul, 2013.
Banoğlu, Ahmet; Niyazi, Unutulmaz Havacı Kahraman Savmi Uçan Hayatı- Hizmetleri-Başarıları, Toker Matbaası, İstanbul, 1965.
Çalapverdi, İhsan, Divriği’li Mühürdarzade Nuri Demirağ, Divriği Defterleri, Yayın No: 10, İstanbul, 2009.
Deliorman, Mehmet Nuri, Nuri Demirağ’ın Hayat ve Mücadeleleri; Nu.D. Matbaası; İstanbul, 1957.
Dervişoğlu, Fatih M., Nuri Demirağ, Türkiye'nin Havacılık Efsanesi, Üçüncü Basım, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2010.
Görgülü, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu, 1912-1922, Balkan-Birinci Dünya ve İstiklal Harbi, Türk Tarih Kurumu yayınları, Ankara, 1993.
Hürkuş, Vecihi, Bir Tayyarecinin Anıları, Yaşantı, Yapı Kredi Bankası Yayınları, İstanbul, 2000.
Kansu, Yavuz, Sermet Şenöz, Yılmaz Öztuna, Havacılık Tarihinde Türkler, Cilt:1, Hv.Bas. ve Neş.Md.lüğü, Ankara, 1971.
Kurter, Ajun, Türk Hava Kuvvetleri Tarihi (1918), c.IV, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Ankara, 2009.
__________, Türk Hava Kuvvetleri Tarihi (1919-1920), c.V, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Ankara, 2009.
Şakir, Ziya, Nuri Demirağ Kimdir?, Kenan Matbaası, İstanbul, 1947.
Toker, Hülya, Nurcan Aslan (Haz.); Birinci Dünya Savaşı’na Katılan Alay Ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyografileri, c.I, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2009.
Türk Tayyare Cemiyeti Nizamname-i Esasisi, İktisad Matbaası, Ankara, 1341.
Makaleler Adiloğlu, Leyla, Akansel Yalçınkaya, “Nuri Demirağ’ın Girişimci Olarak Ortaya Çıkışı, Yükselişi Ve Düşüşü: Makrokurumsal Ve Tarihsel Yaklaşım Bağlamında Bir İnceleme”, 23. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi, 14-16 Mayıs 2015, Muğla, s.138-143.
Aydoğan, Abdullah, “Atatürk Dönemi Türk Havacılık Faaliyetleri Ve Havacılık Faaliyetlerinin Gelişim Süreci”, Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi (UTAD), 2020 4(2), s.69-81.
Erel, Can, “Türkiye’de, Endüstrinin Gelişiminde İz Bırakanlar: Mühürdarzade Mehmet Nuri Demirağ”, MSI Dergisi, Sayı: 88, Aralık 2012, s.60-68;
Kurt, Emin, “Türk Havacılarının Millî Mücadeleye Katılma Girişimi: Maltepe Firarı (7 Haziran 1920)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 60, Bahar 2017, s. 119-142.
Mithat Nuri, “Bize Aero Kulüp Nasıl Çalışalı?”, Son Posta, No: 0536, 20 Kanun-i Sani 1932, s.6.
Mithat Nuri, “Kulüpçülüğe Alışmaya Mecburuz”, Son Posta, No: 0483, 28 Teşrin-i Sani 1931, s.6.
Nebioğlu, Osman, “Dirimtekin (Dukakinoğlu), Feridun”, Türkiye’de Kim Kimdir Ansiklopedisi, İstanbul 1961-62, s. 222-223.
Necip Dürrü, “Motorsuz Tayyareler”, Cumhuriyet, No: 2759, 10 Kanun-i Sani 1932, s.6.
Şahin, Meltem, “Nuri Demirağ, Millî Kalkınma Partisi ve İlk Muhalif Parti Gazeteleri: Yurdda Kalkınma, Tez Kalkınma ve Öz Kalkınma”, İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Sayı: 40, Bahar 2015, s.32-47;
Şeker, Kadir, “Tek Parti Dönemi Ekonomik Politikaları ve Özel Teşebbüs Yatırımlarına Bir Örnek: Nuri Demirağ Tayyare Atölyesi”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2011, Sayı:23, ss.129-143;
Türkmen, Nalan, “Nemlizâde Tütün Deposu”, Uluslararası Üsküdar Sempozyumu VI, 6-9 Kasım 2008, c.I, Coşkun Yılmaz (Ed.), Seçil Ofset, İstanbul, 2009, s.167-176.
Yalçın, Osman, “Mühürdarzade Nuri Bey’in (Demirağ) Hayatı ve Çalışmaları (1886-1957)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 44, Güz 2009, s. 743-769;
Yavuz, İsmail, “Nuri Demirağ Tayyare Fabrikası”, TAI’nin Sesi, Eylül 2011, s.43-49;
Süreli Yayınlar Akşam Gazetesi
Cumhuriyet Gazetesi
İkdam Gazetesi
Milliyet Gazetesi
Son Posta Gazetesi
Son Saat Gazetesi
Vakit Gazetesi
Tezler Ender Tuna, Türkiye İktisadi Kalkınma Sürecinde Girişimci Örneği: Nuri Demirağ, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı Kalkınma İktisadı Ve İktisadi Büyüme Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010.
İnternet Siteleri http://buenosaires.be.mfa.gov.tr, Erişim Tarihi: 21.10.2020.
www.wikipedia.org, Erişim Tarihi: 24.10.2020.