12 MART 1971 MUHTIRASI’NIN TÜRK SİYASETİNİ ŞEKİLLENDİRMESİ EKSENİNDE CUMHURİYET HALK PARTİSİ

Türk Silahlı Kuvvetleri 12 Mart 1971 tarihinde siyasal hayatı şekillendirmek üzere bir defa daha kontrolü ele almıştır. Demirel hükümetini istifaya zorlamıştır. Anayasa’nın öngördüğü reformları gerçekleştirecek partiler üstü bir hükümetin kurulmasını talep etmiştir. Yeni hükümeti kurma görevi CHP Kocaeli Milletvekili Nihat Erim’e verilmiştir. Bu gelişme CHP içinde lider değişimiyle sonuçlanacak büyük bir tartışmayı başlatmıştır. CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, Erim tarafından kurulacak hükümeti desteklemeye karar vermiştir. Muhtıranın Demirel hükümetinden daha çok CHP’nin ortanın solu olarak tanımlanan siyasal çizgisini hedef aldığını düşünen CHP Genel Sekreteri Bülent Ecevit, İnönü’nün bu kararını eleştirerek görevinden istifa etmiştir. İsmet İnönü ve ekibi parlamento grupları üzerinde hâkimiyet sağlarken Bülent Ecevit ve arkadaşları ise CHP parti meclisi ile Merkez Yönetim Kurulunun desteğini kazanmışlardır. Tarafların birbirlerine yönelik ağır suçlamaları altında toplanan CHP Beşinci Olağanüstü Kurultayı’nda İnönü, beklentisinin aksine bir neticeyle karşılaşması üzerine CHP Genel Başkanlığı görevinden istifa etmiştir. Bu durum karşısında 14 Mayıs 1972 tarihinde CHP Genel Başkanı’nı seçmek üzere toplanan özel Kurultay’ın sonunda Bülent Ecevit, partinin Atatürk ve İnönü’den sonraki genel başkanı olmuştur.

REPUBLICAN PEOPLE'S PARTY WITHIN THE SCOPE OF SHAPING OF TURKISH POLITICS BY THE MEMORANDUM OF MARCH 12th, 1971

The Turkish Armed Forces once again took control to shape the political life on March 12th, 1971 and forced the Demirel government to resign. They demanded the establishment of a nonpartisan government that would carry out the reforms stipulated by the Constitution. The mission to establish the new government was given to Nihat Erim, Deputy of Republican People’s Party (RPP) Kocaeli. This development caused a big quarrel that would end with a leader change within RPP. İsmet İnönü, the Chairman of RPP, decided to support the government to be established by Erim. Bülent Ecevit, the Secretary General of RPP, who thought that the memorandum targeted the RPP's political line, which is defined as the left of the middle, rather than the Demirel government, resigned from his position, criticizing İnönü's decision. While İsmet İnönü and his team gained control over the parliamentary groups, Bülent Ecevit and his friends gained the support of the RPP party assembly and the Central Administrative Board. To put an end to the crisis within the RPP, the RPP Fifth Extraordinary Congress was called for a meeting. The convention gathered under the heavy accusations of the parties against each other. İnönü resigned from the RPP Chairmanship when he encountered a result contrary to his expectations in the Congress. Faced with this situation, Bülent Ecevit became the leader of the party after Atatürk and İnönü at the end of the special Congress gathered on May 14th, 1972 to elect the Chairman of the RPP.

PDF

___

Resmi Yayınlar C.H.P. 25 YIL, Ulus Basımevi, Ankara 1948.
CHP Tüzüğü, Ulusal Basımevi, Ankara,1969.
Kitap ve Makaleler Ahmad, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Kaynak Yayınları, Ankara, 2009.
Ahmad, Foroz, “Türkiye’nin Cumhuriyet Dönemi Siyasal Gelişmeleri”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.7, İletişim Yayınları, İstanbul, 1984, s.1991-1998.
Bila, Hikmet, CHP 1919-1999, Doğan Kitap, İstanbul, 1999.
Çavdar, Tevfik, “Cumhuriyet Halk Partisi (1950-1980)”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.8, İletişim Yayınları, İstanbul, 1984, s.2025-2036
Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, 1950’den Günümüze, İmge Kitabevi, Ankara, 2013.
Ecevit, Bülent, Kurultaylar ve Sonrası, İleri Yayınları, Ankara, 1972.
Ecevit, Bülent, Perdeyi Kaldırıyorum, Ajans Matbaası, Ankara, 1972.
Erim, Nihat, 12 Mart Anıları, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2018.
Gevgili, Ali, Türkiye’de 1971 Rejimi, Tarım Toplumundan Sanayi Toplumuna Geçiş Aşaması, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1973.
Heper, Metin, Türkiye’nin Siyasal Hayatı, Tarihsel, Kuramsal ve Karşılaştırmalı Açıdan, Doğan Kitap, İstanbul, 2011.
Gevgili, Ali, Yükseliş ve Düşüş, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1987.
Hristidis, Şengül Kılıç, Ergüz Ersel, İsmail Hakkı Birler’in Anılarında CHP’li Yıllar, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2010.
İsmet İnönü, Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj ve Söyleşileri 1970-1973, (Haz: İlhan Turan), TBMM Kültür Sanat Vakfı Yayınları, Ankara 2004.
Kayalı, Kurtuluş, Ordu ve Siyaset 27 Mayıs-12 Mart 1971, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
Kayalı, Kurtuluş, Türk Kültür Dünyasından Portreler, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
Kili, Suna, 1960-1975 Döneminde Cumhuriyet Halk Partisi’nde Gelişmeler, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1976.
Öymen, Altan “Ecevit 12 Mart ve Sonrasını Anlatıyor”, Cumhuriyet, 12 Şubat 1975.
Satır, Kemal, CHP’de Bunalım, Nüve Matbaası, Ankara, 1972.
Toker, Metin, Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları, 1944-1973, İsmet Paşa’nın Son Yılları 1965-1973, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1993.
Topuz, Ali, Ali Topuz Anlatıyor-1 Değişimi Yaşamak 1932, 1972, (Haz: Hikmet Bila) Doğan Kitap, İstanbul, 2011.
Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler 1859-1952, İstanbul, 1952.
Turan, Şerafettin, İsmet İnönü, Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2003.
Uyar, Hakkı, Demokrat Parti İktidarında CHP 1950-1960, Doğan Kitap, İstanbul, 2017.
Uyar, Hakkı, İki Darbe Arasında CHP 1960-1971, Doğan Kitap, İstanbul, 2017.
Uyar, Hakkı, Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi, Boyut Yayınları, İstanbul, 2012.
Uzun, Hakan, “Tek Parti Döneminde Yapılan Cumhuriyet Halk Partisi Kongreleri Temelinde Değişmez Genel Başkanlık, Kemalizm, Milli Şef Kavramları” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.IX, Sayı: 20-21, (2010/ Bahar -Güz), s.233-271.
Süreli Yayınlar Cumhuriyet
Hürriyet
Milliyet
Toplum
Yankı
Tezler Öğütveren, Ümmü, Cumhuriyet Halk Partisi’nin Beşinci Olağanüstü Kurultayı ve Bülent Ecevit, Ankara Üniversitesi Türk Inkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2014.