MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİNDE FRANSA'NIN ÇUKUROVA STRATEJİSİ

18. Yüzyılın ikinci yarısından sonra İngiltere, Rusya ve Avusturya gibi devletlerin Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki emperyalist politikaları, Fransa’nın da Kuzey Afrika ve Doğu Akdeniz stratejisi üzerinde önemli değişimlere neden olmuştur. Yüzyılın sonuna kadar Osmanlı İmparatorluğu denge politikalarıyla dış siyasetini yürütmeye çalışsa da topraklarında ticari faaliyetler adı altında batılı devletlerin koloni oluşturmak maksadıyla nüfus sevkiyatının önüne geçememiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nda kanunlaşma hareketleri olarak bilinen 1839 Tanzimat Fermanı ve 1856 Islahat fermanları ile kapitülasyonların verdiği ayrıcalıkları, Osmanlı topraklarında “Levanten (doğulu)” adı altında ticaretle uğraşan yeni bir batılı yerleşimci nüfusunun artmasına, ayrıca bu nüfusla birlikte bölgede açılan misyoner okulları ile de Suriye, Lübnan ve Ürdün bölgelerinde ayrılıkçı Arap nüfusu teşkilatlandırarak desteklemiştir. Osmanlı İmparatoru’nun Rusya karşısında 1878’de aldığı büyük yenilgi ve devamında Berlin Kongresi ile Fransa, Kuzey Afrika topraklarına (Cezayir, Fas, Tunus ve Mısır) göz dikmiş ve birer birer işgal etmişse de, İngiltere’nin doğu ticaret yolu üzerinde bulunan Mısır’dan üç yıl sonra çekilmek zorunda kalmıştır. Birinci Dünya Savaşı ile Fransa’nın doğu stratejisi diğer iki müttefiki İngiltere ve Rusya arasında imzaladıkları Sykes-Picot Anlaşmasıyla belirginleşmiş; Fransa, Suriye ve Lübnan ile birlikte 1860’dan beri Fransız Levantenler için cazibe merkezi haline gelen, birçok sanayi ürününün hammadde deposu olan Çukurova üzerinde de kontrolü sağlama fırsatını ele geçirmişti. Batı ve Afrika sömürgelerinin çoğunu İngiltere’ye kaptıran Fransa endüstrisi için hayati öneme haiz bu bölgenin işgal edilmesi çok değerli bir kazanım olacaktı. Çalışmanın konusu; Fransa`nın doğu stratejisinin temelini oluşturan ve Birinci Dünya Savaşı sonrası İngiltere ile yapmış olduğu Suriye İttifaknamesi ile işgal ettiği Çukurova Bölgesi ile ilgili stratejisini analiz etmektir.

ÇUKUROVA STRATEGY OF FRANCE IN THE NATIONAL STRUGGLE PERİOD

After the second half of the 18th century; the imperialist policies of the states such as England, Russia and Austria on the Ottoman Empire, caused significant changes in France's strategy in North Africa and the Eastern Mediterranean. Although the Ottoman Empire tried to carry out its foreign policy with its balance policies until the end of the century, it couldn’t prevent the transfer of population to the western states in order to establish colonies under the name of commercial activities in its territory. The privileges granted by the capitulations with the 1839 Tanzimat and 1856 Islahat edicts, known as the enactment movements in the Ottoman Empire, increased the population of a new western settler dealing with trade under the name of "Levantine (eastern)" in the Ottoman lands. As well as the missionary schools opened in the region with this population, organized and supported by the separatist Arab population in Lebanon and Jordan. Despite the great defeat of the Ottoman Emperor against Russia in 1878 and the subsequent Berlin Congress, France set its sights on the North African lands (Algeria, Morocco, Tunisia and Egypt) and occupied them one by one. Although this occupation, France had to withdraw from Egypt, three years later, which was on the eastern trade route of England. By the First World War, France's eastern strategy became clear with the Sykes-Picot Agreement signed between two other allies, England and Russia. Along with Syria and Lebanon, France seized the opportunity to gain control over Çukurova, which has become a center of attraction for the French Levantines since 1860 and also the raw material warehouse of many industrial products. The occupation of this region, which was of vital importance for the French industry, which lost most of its Western and African colonies to England, would be a very valuable gain. The aim of this study is to analyze the strategy of the Çukurova Region, which was the basis of France's eastern strategy and also was occupied by the Syria Alliance with Britain after the First World War.

PDF

___

Adamof, Evgenii Alexandrovich. Rusların Emelleri, Anadolu’nun Taksimi. Trans. Babaeskili Huseyin Rahmi. Istanbul, 1969.
Akıncı, Hasan. “Kurtuluş Savaşı Hatıraları”, Kuvayi Milliye Magazine. 57 (1965).
Akyüz, Yahya. Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu 1919-1922. Ankara: Türk Tarih Kurumu Press, 1988.
Arıkoğlu, Damar. Hatıralarım. İstanbul: Tan Newspaper and Printing House, 1961.
Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri IV (1917-1938). Ankara: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Ankara Üniversitesi Press, 1964.
Ayhan, Yusuf. Mustafa Kemal’in Pozantı Kongresi ve Adana’nın Kurtuluşu. Adana: İpek Printing House, 1963.
Bıyıklıoğlu, Tevfik. Türk İstiklal Harbi Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı. Ankara: Genelkurmay Press, 1962.
Bildirici, Yusuf Ziya. "Çukurova'da Fransız-Ermeni İlişkileri ve 1919 Yılı Katliamları", Journal of Atatürk Araştırma Merkezi. 36 (November 1996), 755-764.
Bozkurt, Ibrahim. “İşgal Yıllarında Mersin (1918-1922)”, Journal of Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. 1 (March 2018), 407- 435.
Bremond, Edouard. La Cilicie Best 1919-1920. Paris, 1921.
Çelik, Kemal. “Çukurova’nın İşgali Döneminde, Fransız Propaganda ve Casusluk Faaliyetleri ile Millî Kuvvetlerin Buna Karşı Yayımladığı 1920 Tarihli Yeni Bir Belge”, Gazi Akademik Bakış. 3 (Winter 2008), 103-124.
Çıplak, Mustafa Necati. İçel Tarihi. Ankara: Güzel Sanatlar Press, 1968.
Ener, Kasım. Çukurova Kurtuluş Savaşında Adana Cephesi. Ankara: Türkiye Kuvayı Milliye Mücahit ve Gazileri Cemiyeti Publications, San Printing House, 1970.
Erikan, Celal. Komutan Atatürk. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Publications, Second Edition, 1972.
Evans, Laurence. Türkiye’nin Paylaşılması (1914-1924). Trans. Tevfik Alanay. Istanbul, 1972.
Genç, Şeref. “Fransızların Hububat İşlerindeki Rolleri”, Yeni Mersin. February 17, 1946.
Genç, Şeref. “Kilikya Pazarı”, Yeni Mersin. April 13, 1946.
Gürün, Kamuran. Ermeni Dosyası. Ankara: Türk Tarih Kurumu Press, 1985.
Hatipoglu, Süleyman. “Çukurova'da Fransız-Ermeni İşbirliği”, Belleten. 247 (December 2002), 943-966.
Hatipoglu, Süleyman. Fransa’nın Çukurova’yı İşgali ve Pozantı Kongresi. Ankara: Kültür Bakanlığı Publications: 1023, 1989.
Hatipoglu, Süleyman. Türk-Fransız Mücadelesi (Orta Toros Geçitleri, 1915-1921). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu (AKD-TYK) Atatürk Araştırma Merkezi, Yücel Ofset, 2001.
İlter, Erdal. "Milli Mücadele’de Doğu Lejyonu (Legıon D Orıent)’nun Fransız İşgal Bölgesindeki Fonksiyonu", Atatürk Yolu Magazine. 03 (March 1989), 419-436.
İslam, İbrahim. Milli Mücadele’de Yeni Adana Gazetesi. Unpublished PhD Thesis, Atatürk University Institute of Social Sciences, Department of History, 1995.
Jaeschke, Gotthard. Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri. Translated by Cemal Köprülü. Ankara: Türk Tarih Kurumu Publications, 1971.
Kocatürk, Utkan. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi, 1918-1938. Ankara: Türk Tarih Kurumu Press, 1983.
Kodaman, Bayram. “Ermeni Meselesinin Doğuş Sebepleri”, Türk Kültür Magazine. 219 (1981).
Kurdakul, Necdet. Osmanlı İmparatorluğu’ndan Ortadoğu’ya “Belgelerle Şark Meselesi”. Istanbul: Dergâh Publications, 1976.
Özcelik, Ismail. Ermeni Sorunu ve Gerçekler. Ankara: Gündüz Education and Publishing, 2005.
Özoğuz, Esat. Adana’nın Kurtuluş Mücadelesi Hatıraları. Istanbul: Ülkü Printing House, 1935.
Saral Ahmet, Hulki. Türk İstiklal Harbi, Güney Cephesi IV. Cilt. Ankara: Official Publications of the Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi, Serial No: 1, 1966.
Saral, Hulki, Tosun Saral. Vatan Nasıl Kurtarıldı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Publications, 1970.
Sonyel, Salâhi R. "Yeni Belgelerin Işığı Altında Ermeni Tehcirleri", Belleten. 141 (January 1972).
Sonyel, Salahi R. "Tehcir ve Kırımlar Konusunda Ermeni Propagandası, Hıristiyanlık Dünyasını Nasıl Aldattı", Belleten. 161 (January 1977).
Tekelioglu, Sinan. “Adana Cephesi Hatıratımdan”, Dirlik newspaper. 655 (August 14, 1965).
Toynbee, Arnold Joseph. The Western Question in Greece and Turkey: A Study in The Contact Of Civilizations. London, 1922.
Tuncer, Huner. 19. Yüzyılda Osmanlı-Avrupa İlişkileri. Ankara: Ümit Publishing, 2000.
Turan, Serafettin. Türk Devrim Tarihi. Ankara: Bilgi Publishing House, 1991.
Véou, Paul Du, La Passion de la Cilicie 1919-1922. Trans. Resat Gogen. Unpublished typewritten text under the name of Kilikya Fâciaları, Paris, 1937, General Staff Presidency ATASE Archive Library.
Yavuz, Bige. Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri Fransız Arşiv Belgeleri Açısından 1919-1922. Ankara: Türk Tarih Kurumu Press, 1994.
Yavuz, Bige. “1921 Tarihli Türk Fransız Anlaşması'nın Hazırlık Aşamaları”, Journal of Atatürk Araştırma Merkezi. 23 (1992), 273-308.
Yüregir, Ahmet Remzi. “Millî Mücadelede Çukurova”, Yeni Adana Newspaper. 8515, 18 June 1953.