II. MEŞRUTİYET DÖNEMİNDE BATILILAŞMA ETKİSİNDE YAPILAN FEMİNİZM TARTIŞMALARI

Sanayi devriminden sonra, Batı’da kadın, üzerindeki toz bulutunu kaldırmaya azmetmiş, erkeğin mutlak egemenliği karşısında gözle görülür, somut, gelişmeler yaşanmıştı. Feminist teori üzerine kurulan hak temelli kadın örgütlerinin kazanımları, evrensel olmaya başlamıştı. Batı’da kadının mülk edinmesi, miras hakkı ve Parlamentoda temsil edilme talebi ön plana çıkan istekler olmuştur. Bunlar sonradan, daha değişik biçimde, Osmanlı’ya da tevarüs edecektir. Farklı coğrafyalardaki kadınlar, 19. yy’dan itibaren Batıdaki gelişmeleri yakından izlemeye koyulmuştu. Osmanlı’da Tanzimat ile başlayan modernleşme hamlesi ile kadınların yaşadıkları sorunlar, basın ve edebiyat aracılığıyla daimi surette gündeme gelmişti. II. Meşrutiyet, bu birikimi miras almış, tartışmaların daha da çeşitlenmesine ve çözüm endeksli olmasına imkan vermişti. Bu dönemde çok sayıda dergi ve gazete bizzat kadınlar tarafından çıkarılmış, aynı zamanda, kurulan kimi derneklerde aktif rol üstlenmişlerdi. Kadınların kamusal alanda görünür olmaya başlaması bile başlı başına bir kazanımdı. Bu kazanımlar, kadınların yaşadığı sorunların evrensel tema ve gelişmeler ışığında tartışılmasına zemin hazırlamıştır. Feminizm konusu, bunların başında gelmişti. Feminizmin, Osmanlı’da bilinmeye başlanması ve tartışılması II. Meşrutiyetle beraberdir. Bunda çevirilerin payı yadsınamaz. Osmanlı aydını Batıda ortaya çıkan ve tartışılan teorilerle ilgili, çeviriler yapmıştı. Çevirilerin, Osmanlı zihniyet dünyasının şekillenmesinde payı büyük olmuştur şüphesiz.

DISCUSSIONS ON FEMINISM IN THE EFFECT OF WESTERNİZATİON DURİND THE SECOND CONSTİTİONAL PERİOD

After the industrial revolution, women in the West, determined to remove the dust on the men. In the framework of the sovereignty, visible, tangible developments have occurred. Acquisition of rights-based women's organization founded on feminist theory began to be universal. Acquiring the woman's property, inheritance rights and the demand for representation in Parliament has been the main requests. They will also be inherited to the Ottomans afterwards. Women around the world, have started monitoring developments closely in the West. With the modernizing efforts beginning through Tanzimat in the Ottoman, women's problems were raised through literature and the press permanently. Constitutional Monarchy II has inherited this experience and gave the possibility to diversify further the discussion and to have solutions indexed. During this period, numerous magazines and newspapers were issued by the women themselves, but also they played an active role in some societies established. Women’s beginning to be visible in the public sphere was even a gain on its own. These gains have led the women's issues be discussed in the light of universal themes and developments. Feminism subject has been the forefront. Feminism’s beginning to be known and discussed in the Ottoman Empire is associated with Constitutional Monarchy II. The importance of translations are undeniable in this respect. Ottoman intellectuals have done translations about the emerging and controversial theories in the West, for instance feminism. Without doubt, translations share in shaping the mentality.

PDF

___

http://www.diyanetislamansiklopedisi.com/celal-nuri-ileri/. (E.T. 19.06.2017.)
http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423873219.pdf.(E.T. 19.06.2017.)
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/13/1160/13667.pdf. (E.T. 19.06.2017.)
http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/KURNAZ-%C5%9EefikaOSMANLI-KADIN-HAREKET%C4%B0%E2%80%99N%C4%B0N%C3%96NC%C3%9C-%C4%B0S%C4%B0MLER%C4%B0NDENEM%C4%B0NE-SEM%C4%B0YE%E2%80%99N%C4%B0NS%C4%B0YASAL-PORTRES%C4%B0.pdf. (E.T. 19.06.2017.)
www.td.gov.tr/index.php? (E.T. 9.1.2017.)
Yeni Mecmua
Terakki Muhadderat
Sebilürreşad
Kadınlar Dünyası
Kadın
International Journal of Middle East Studies
İçtihad
Hanımlara Mahsus Gazete
Doğudan
Derin Tarih
Büyük Mecmua
Ziya Gökalp, “Şövalye Aşkı ve Feminizm”, Yeni Mecmua, No.19, Teşrin-i Sani 1333, s.216.
Sabiha Zekeriya, “Kadınlığa Dair: Türk Kadınlığının Terakkisi”, Büyük Mecmua, Sayı 1, 6 Mart 1919, s.12.
Sabiha Zekeriya, “Kadınlığa Dair: Türk Feminizmi”, Büyük Mecmua, Sayı 4, 20 Mart 1919, s.12.
Sabiha Zekeriya, “Kadınlığa Dair: Kadınlığın Hukuku Bahsi”, Büyük Mecmua, Sayı 2, 13 Mart 1919, s.29.
Sabiha Zekeriya, “Kadınlığa Dair: Hilal-i Ahmer Kadınlar Cemiyeti”, Büyük Mecmua, Sayı 3, 27 Mart 1919, s.12.
Pakize Sadri, “Feminizm”, Kadınlar Dünyası, No:71, 13 Haziran 1329, 3-4.
Musa Kazım, “Hürriyet Müsavat”, Sebilürreşad, No:2, Birinci Sene, Şubat 1327, s.20-22.
Mehmed Fahreddin, “İslamiyet’te Feminizm Meselesi I: Bizde Nasiyyun Nasıl Türedi?” , Sebilürreşad, No:195, Mayıs, 1321, s.236.
Mehmed Fahreddin, “İçtimaiyat: Feminizm Meselesi Münasebetiyle; Ahlak ve Adabı Milliye Yok İmiş V”, Sebilürreşad, No:200, 17 Haziran 1328, s.338.
Mehmed Fahreddin, “İçtimaiyat: Feminizm Meselesi II”, Sebilürreşad, No: 196,Mayıs, 1327, s.261.
Madam Gülnar, (Olga de Lebedof), çev: A. Ulvi, “İslam Kadınlarında Hürriyet (2)” Kadın, no. 13, 5 Kanunisani 1324(18 Ocak 1909), s.6.
Madam Gülnar, (Olga de Lebedof), çev. A. Ulvi, “İslam Kadınlarında Hürriyet (1)” Kadın, no.12, (Kanunievvel 1324) 1 Ocak 1909, s.2.
Karaca, Şahika, “Fatma Aliye Hanım’ın Türk Kadın Haklarının Düşünsel Temellerine Katkıları”, Karadeniz Araştırmaları, Güz 2011, Sayı:31, s.9394.
“Hukuk-u Nisvan”, Kadınlar Dünyası, 4 Nisan 1329, no, 1, s.1.
Hanioğlu, M. Şükrü, “Nizamnamedeki Sanal Kadınlardan İttihad ve Terakki Kadın Şubesine Jön Türklük ve Kadın”, Derin Tarih, Sayı 48, Mart 2016, s.77.
“Kadınlar ve Amerika Müessesat Nisvaniyesi”, Hanımlara Mahsus Gazete, Sayı 1, 1324, s.2.
“Feminizm”, İçtihad, Üçüncü Sene, no:26, 1 Temmuz 1327, s.775.
Bein, Amit, A “Young Turk” Islamic Intellectual: Filibeli Ahmed Hilmi and the Diverse Intellectual Legacies of the Late Ottoman Empire”, International Journal of Middle East Studies, Vol.39, No.4 (November,2007), s.615.
Akşit, Elif Ekin, “Osmanlı Feminizmi, Uluslararası Feminizm ve Doğu Kadınları”, Doğudan, No. 7, Eylül 2008, s.85.
Abdullah Cevdet, “İcmal-i Muhadderat- ı Nisvan”, Kadın, no, 26, 26 Kanunisani 1324, (8 Şubat 1909), s.2.
“Belkıs Hanım İmzasıyla Gelen Varakadır”, Terakki Muhaderat, No:3, 28 Haziran 1285,s.3.
“Adile Hanım İmzasıyla Gelen Varakadır”, Terakki Muhaderat, No:3, 28 Haziran 1285, s.3.
Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul,2007.
Ziya Gökalp, Türkçülüğün Esasları, İstanbul, 1995.
Tunaya, Tarık Zafer, İslamcılık Akımı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2007.
Toprak, Zafer, Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm 1908-1935, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2016.
Topçuoğlu, Hamide, Kadınların Çalışma Saikleri ve Kadın Kazancının Aile Bütçesindeki Rolü, Kültür Matbaası, Ankara, 1957.
Taşkıran, Tezer, Cumhuriyetin 50. Yılında Türk Kadın Hakları, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Yayınları: 5, Ankara, 1973.
Sertel, Sabiha, Roman Gibi 1919-1950, Cem Yayınevi, İstanbul, 1969.
Selahattin Asım, Osmanlı’da Kadınlığın Durumu, Arba Yayınları, İstanbul,1989.
Savaş, Rıza, Hz. Muhammed Devrinde Kadın, Gelenek Yayıncılık, İstanbul,2004.
Sancar, Serpil, Türk Modernleşmesinin Cinsiyeti, İletişim Yayınları, İstanbul, 2012.
Said Halim Paşa, Buhranlarımız, Ertuğrul Düzdağ, Tercüman Yayınları, yyyy.
Muslihiddin Adil, İktisad Dersleri, Birinci Kitab, Selanik, Zaman Matbaası,1328.
Michel, Andree, Feminizm, İletişim yayınları, Çev. Şirin Tekeli, İstanbul, 1993.
Mehmet Ferid Vecdi, Müslüman Kadını, çev: Mehmed Akif, Sırat-ı Müstakim Kütüphanesi, İstanbul, 1325.
Madam Küri (Radyom Kaşifi), Kanaat Kütüphanesi, İstanbul, 1950.
Laguerre, Odette Feminizm Alem-i Nisvan, Çev: Baha Tevfik, Dersaadet Kütüphanesi Sahibi Arsen, Müşterekü’l Menfaa Osmanlı Şirketi Matbaası, İstanbul, 1911.
Kasım Amin, Hürriyet-i Nisvan, Mütercim: Zeki Magamez, Dersaadet (İstanbul), Kitabhane-i İslam ve Askeri Sahibi İbrahim Hilmi, (Matbaa-i Hayriyye ve Şürekası), 1913.
Kara, İsmail, Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi Metinler Kişiler 1, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2011.
Kaplan, Leyla, Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1998.
İnan, Affet, Atatürk ve Türk Kadın Haklarının Kazanılması Tarih Boyunca Türk Kadının Hak ve Görevleri, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1968.
Halil Hamid, İslam’da Feminizm Fakir Bir Hürriyet Zengin Bir Esaretten Evladır, Okumuş Adam, İstanbul, 2001.
Halil Hamid, Dünkü, Bugünkü Yarınki Kadın, Hukuku Nisvan Kütüphanesi İstikbal Matbaası, 1334.
Gündüz, Mustafa, Bardak, Musa, Eğitimci Bir Jön Türk Lider Ahmet Rıza Bey ve “Vazife ve Mesuliyet” Eserleri, Divan Kitap, Ankara, 2011.
Georgeon, Françoıs, Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930), YKY, çev. Ali Berktay, İstanbul, 2006.
Durakbaşa, Ayşe, Halide Edip Türk Modernleşmesi ve Feminizm, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007.
Dinçer, Evinç, Türk Toplumunda Kadın Sorunu, Toplum Yayınevi, Ankara, 1966.
dela Grasserie, Roul, Usuli İntihab, Mütercim: Islahat-ı Maliye Komisyonu azasından Mehmed Ata, Kanaat Kütüphane ve Matbaası, İstanbul, 1329.
Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, İstanbul, 2010.
Çakır, Serpil, Feminizm: Ataerkil İktidarın Eleştirisi, H. Birsen Örs (Ed.), 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2012.
Caporal, Bernard, Kemalizmde ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını, İşbankası Kültür Yayınları, Ankara, 1982.
Berktay, Fatmagül, Tarihin Cinsiyeti, Metis Yayınları, İstanbul, 2012.
Bebel, August, Kadın ve Sosyalizm, C. I,Toplum Yayınları, Ankara, 1966.
Ansay, Sabri Şakir, Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, İstiklal Matbaacılık ve Gazetecilik Koll.Ort., Ankara, 1953.
Ahmet Rıza, Vazife ve Mesuliyet Üçüncü Cüz: Kadın, Osmanlı Terakki ve İttihad Cemiyeti Marifetiyle, 1324.
Ağaoğlu, Ahmet, İslamlıkta Kadın, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul, 1959.
Adıvar, Halide Edip, Yeni Turan, Atlas Kitabevi, İstanbul, 1967.