Kuru Fasulyede (Phaseolus vulgaris L.) Bazı Tarımsal Özelliklerin ve Kalıtımlarının Çoklu Dizi Analiz Metoduyla Belirlenmesi

Araştırmada iki adet kuru fasulye (Great Northern 59 ve Alberto) çeşidi ve bir adet ateş fasulyesi (İspanyol, Bombay fasulyesi) (Phaseolus coccineus L.) baba ve 6 fasulye (PV04035, PV04086, PV04092, PV04145, PV05001 ve PV05023) hattı ise ana olarak kullanılarak 2017 yılında çoklu dizi analiz yöntemine göre melezlemeler (18 melez kombinasyonu) yapılmıştır. F1 generasyonu ve ebeveynler 2018 yılında Selçuk Üniversitesi Tam Kontrollü Bitki Islah Serasında yetiştirilmiştir. Çalışmada bitki boyu, bakla sayısı, baklada tane sayısı, bitki tane sayısı, yüz tane ağırlığı ve bitkide tane verimine ilişkin ölçüm, sayım, tartımlar yapılmıştır. İncelenen özellikler için ebeveyn ve F1 melezlerinde çoklu dizi analiz yöntemine göre genel ve özel kombinasyon yetenekleri, heterosis ve heterobeltiosis değerleri, geniş ve dar anlamda kalıtım dereceleri tespit edilmiştir. Çalışmada PV04145 ve Phaseolus coccineus L. hatlarının tane veriminde genel kombinasyon yeteneği yüksektir. “PV05023 x P. coccineus L” kombinasyonunun özel uyum yeteneği etkileri yüksek bulunmuştur. Tane veriminde heterosis değerleri %-11.97 (PV05001 x P. coccineus L.) ile %39.35 (PV04086 x Great Northern 59) olarak saptanmıştır. İncelenen materyal tane verimi yönüyle heterosis göstermesi ve ortalama verim değerlerinin yüksek olması, Orta Anadolu Bölgesi açısından en önemli ihtiyaç olan yüksek verimli çeşit adayı ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler:

Fasulye, Çoklu dizi analizi, Genel kombinasyon yeteneği, Kalıtım, Özel kombinasyon yeteneği

Determination of Some Agricultural Characters and Their Heredity Through Line X Tester Method in Dry Bean (Phaseolus vulgaris L.)

In this study, the crosses by line x tester (18 hybrid combination) between six bean lines (PV04035, PV04086, PV04092, PV04145, PV05001 and PV05023) and commercial dry bean cultivars (Great Northern 59 and Alberto) and one runner bean (Phaseolus coccineus L.) were made in 2017. The F1 hybrids together with the parents were evaluated in fully-automated plant breeding greenhouse of Selcuk University in 2018. Measurements, counts and weightings were determined plant height, number of pods per plant, number of seeds per pod, number of seeds per plant, hundred-seed weight and plant seed yields of the parents and hybrids. For investigated traits, line x tester analysis method was employed to determine general combining ability (GCA) and specific combining ability (SCA), heterosis and heterobeltiosis values, broad and narrow sense heritability among the investigated traits of the parents and hybrids.In the study, general combination ability of PV04145 and Phaseolus coccineus L. lines is high in seed yield. The specific combining abilitiesof the “PV05023 x P. coccineus L.” were found to be high. In the seed yield, heterosis values were determined as -11.97% (PV05001 x P. coccineus L.) and 39.35% (PV04086 x Great Northern 59). The fact that the analyzed material shows heterosis in terms of seed yield and the average yield values are high, it shows that this material can meet the needs of high yielding variety candidates in terms of the Central Anatolia Region.

Keywords:

Bean, Line x tester analysis, General combination ability, Heredity, Specific combiningability,

PDF

___

Al-Mukhtar, F.A., Coyne, D.P., 1981. Inheritance and association of flower ovule, seed, pod and maturity characters in dry edible beans (Phaseolus vulgaris L.). J. Amer. Soc. Hor. Sci., 106 (6): 713-719.
Barelli, M.A.A., Gonçalves-Vidigal, M.C., Amaral, J., Vidigal, F., Scapim, C.A., Sagrilo, E., 2000. Diallel analysis for grain yield and yield components in Phaseolus vulgaris L. Acta Scientiarum, 22 (4): 883-887.
Ceyhan, E., 2004a. Bezelye Ebeveyn ve Melezlerinde Bazı Tarımsal Özelliklerin ve Kalıtımlarının Çoklu Dizi Analiz Metoduyla Belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Konya, 103 s.
Ceyhan, E., 2004b. Effect of sowing dates on some yield components and yield of dry bean (Phaseolus vulgaris L.) cultivars. Turk. J. Field Crops, 9 (2): 87-95.
Ceyhan E, Avcı, M.A, Karadaş, S., 2008a. Line x tester analysis in pea (Pisum sativum L.): Identification of superior parents for seed yield and its components. Afr. J. Biotechnol., 7: 2810-2817.
Ceyhan, E., Harmankaya, M., Avcı, M.A., 2008b. Effects of sowing dates and cultivars on protein and mineral contents of bean (Phaseolus vulgaris L Asian J. Chem., 20 (7): 5601-5613.
Harmankaya, M., Karadaş, S., Palta, Ç., Ceyhan, E.,2009. Relationships between protein content and chemical compositions of local dry bean (Phaseolus vulgaris L.) genotypes grown in Central Anatolian Region of Turkey. Asian J. Chem., 21 (2): 1535-1540.
Ceyhan, E., Harmankaya, M., Kahraman, A., 2014a. Combining ability and heterosis for concentration of mineral elements and protein in common bean (Phaseolus vulgaris L.). Turk. J. Agric. For., 38 (5): 581-590.
Ceyhan, E., Kahraman, A., Avcı, M.A., Dalgıç, H., 2014b. Combining ability of bean genotypes estimated by line x tester analysis under highly-calcareous soils. J. Anim. Plant. Sci., 24 (29): 579-584.
Genchev, D., 1995. Assessment of tolerance to stress factors in breeding material of kidney beans (Phaseolus vulgaris L.). Bul. J. Agri. Sci., 1 (4): 415-422.
Kalloo, G., 1993. Runner bean: Phaseolus coccineus L. In: Kalloo G., Bergh B.O. (ed.) Genetic improvement of vegetable crops, Pergamon Press Ltd. New York., pp. 405-407.
Kempthorne, O., 1957. An Introduction to Genetic Statistics, Wiley and Sons, New York, p.158.
Kranup, H.A., 1995. Comparison of three methods of selection for yield in peas (Pisum sativum L.). Agrosur, 23: 39-44.
Niwas, R., Kumar, R., Dahiya, B.S., 1990. Comparison of selection methods in dwarf field peas (Pisum sativum L.) I. Effectiveness for earliness. Intern. J. Trop. Agric., 8 (2):136-140.
Oliveira Junior, A., Miranda, G.V., Cruz, C.D., 1997. Evaluation of the combining ability of dry bean cultivars based on unbalanced circulating and partial diallel crossing systems. Revista Ceres., 44 (252): 215-229.
Rodrigues, R., Leal, N.R., Pereira, M.G., 1998. Diallel analysis of six agronomic traits in Phaseolus vulgaris L. Bragantia, 57 (2): 241-250.
Sing, R.K., Chaudhary, B.D., 1979. Line x tester analysis. In: Biometrical methods in quantitative genetic analysis. Kalyani Publishers, New Delhi, pp. 205-214.
Singh, S.P., Urrea, C.A., 1994. Selection for seed yield and other traits among early generations of intra- and interracial populations of the common bean. Bras. de Gen., 17 (3): 299-303.
Tamüksek, Ş., Ceyhan, E., 2020. Determination of characteristics of dry bean lines hybridized by line x tester method and the effect of heredity. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7 (1): 157-164.
Ülker, M., Ceyhan, E., 2008. Orta Anadolu ekolojik şartlarında yetiştirilen fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Selçuk Üniv. Zir. Fak. Der., 22 (46): 77-89.
Varankaya, S., Ceyhan, E., 2012. Yozgat ekolojik şartlarında yetiştirilen fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Selçuk Tar. Gıda Bil. Derg., 26 (1): 27-33.
Zimmermann, M.J.O., Rosielle, A.A., Foster, K.W., Waines, J.G., 1985. Gene action for grain yield and harvest index of common bean grown as sole crop and in intercrop with maize. Field Crops Research, 12: 319-329.