ÖZETAraştırma topraklarında, toplam, organik, inorganik (kalsiyum,demir, aluminyum ve hapsedilmiş fasfatlar) fosformiktarları ile toprakların çeşitli kimyasal ekstraksiyon metodlarıve Neil.bauer metoduna göre ihtiva ettikleri fosfor gözönüne alınarak aşağıda gösterilen sonuçlara varılmıştır.1) Bayburt ve Rize bölgesi toprakları toplam fosfor yönünden«orta)}, Erzincan ovası toprakları ise «orta-zayıf" sınıfma girmektedir. Bayburt ve Erzincan ovası topraklarındahakim olan inorganik fosfor fraksiyonu kalsiyum fosfatlar(Ca-P), Rize bölgesi topraklarınlJa ise hapsedilmiş fosfatlarla,demir fosfatlardır. Rize bölgesi topraklarının Bayburt ve Erzincanovası topraklarmdan daha ileri bir ayrışma ve parçalan.ma seviyesinde oldukları anlaşılmıştır.2) Her üç bölge topraklarında ·da elverişli fosfor frak·siyonlarını aluminyum fosfatlar (Al·P) ile kalsiyum fosfatlar(Ca.P) temsil etmektedir. Hapsedilmiş fosfatlar, demir fosfatlar(Fe-P) ve organik fosforun deneme şartlarında bitkininkaldırıldığı fosfora katkıları istatistiki bakımdan olumlu vefakat önemsiz bulunmuştur.3) Araştırma topraklarında bitkiy'e elverişli toprak fos·forunu belirleyebilmek için asi!-flörürZü" kimyasal ekstraksi·yon metodlarının (bu topraklara 13ray-l, Bray-2 ve Kaoar metodlarıuygulanmıştır) tavsiye edilebileçeği, bunların yanındaBayburt ve Rize bölgesi topraklarına Olsen metodunun da uygulanabileceğitesbit edilmiştir.4) Rize böglesi topraklarının fosfor fi'ksas)ıon kapasitelerininBayburt ve Er:zincan ovaları topraklarının fosfor fik..sasyon kapasitelerinden, daha yüks,ek olduğu saptanmıştır.5) Bayburt ve Erzincan ovaSı topraklarında organik fosforunkolayca mineralize olabileceği anlaşılmaktadır. Rize bölgesitopraklarının yaklaşık % 50 sindeorganikfosforun kolay·ca mineralize olacağı bulunmuş'tur.SUMMARYSTUDIES ON SOIL PHOSPHORUS OF BAYBURT, ERZINCAN AND RIZE SOILSThe object of this 'study wasto seperate total, organic andavailable phos-phorus of thE:! soilgroups developeci under differentelimatic condÜions and differentparent'materials. Each of the threelocalities were represented with16, 18 and 17 surface (~30 cm.depth) soil samples respectively.Total phosphorus was deter"mined by digestion with % 72HCI04 according to Sheman(1942) method, organic phosphoruswas determined by the methodof Legg and Blaok (1955) 'andrea'dily available phosphorus ofthe so.ils was determined accordingto Neubauer (1923) methodby using oat as an indicator plant.On the other hand, we appliedseven different ehemical' extractionmetlıods (Bray-I, Bray-2, OLsen,Kacar, Bingham, Chumaehenkoand Weltch). For inorganicphosphorus fractions the soilswere extracted . with 1 N NaCı,0.5 N NH4F, 0.1 N NaOH, Nacitr:He-dithionite and 0.5 N HıS04to seperate loosely bound·P, aluminumphosphate, iron phosphate,occluded phosphateand calciumphosphate respectively (Ghangand Jackson 1957. Peterson andCorey 1966). Phosphorus in allextraots (except total) were determinedcolorimetrical1y by usingmölybdenum blue color methodand ascorbic acid as areducingageııt.Bayburt and Erzincan soilswere alkaline in soil reactioriwhile Rize soils were acide. Rizesoils did not contain carbonatesand They contained much moreorganic matter than Bayburt andErzincan soils.Total phosphorus of Baybıırıt,Erzincan and Rize soilswere (median) 641, 529 and 606ppm respectively. In Bayburt andErzincan soils dominant inorganicphosphorus fraotion was CaPwihil:e occluded and iron phosphatewere dominant in Rize acidsoils. W-e can conclude that Rizesoils were highly weathered soilsthan Bayburt and Erzincan soils,In aU the soil groups, Al-Pand Ca-P fractions were signifi.cantly correlated with P uptakeby oat. So these inorganic phosphorusfractions represent plantavailaıble phosphorus in theseareas. Wc obtained possitive andsigoificant relationships betweeııP uptake and acid-noride extrac·tions methods (whioh were Bray.1, Bray-2 and Kacar in the study),On the other hand, Al~P fractionwas highly oorrelated with re·sults obtained by acid-Rotide eK'traction methods in all soils. Wı;;couid not faund any good cortelationbetween Ca-P fr<j;ctionandacid~floride extractfon methodsin Erzincan soils.The resu1t's 'İndicated that,acid"fJoride ıexıtraction method'S(Bray-I, Bray-2, Kacar) were recommendedto detennine .plantavailable phosphorus status ofthese alkaline and acid soils.