YAŞNÂMELERİ BAĞLAMINDA İKİ ÂMÂ ÂŞIĞIN SANAT YOLCULUĞU

Öz Bedenî arızaların veya bu arızaların sebebiyet verdiği eksikliklerin insan hayatında oluşturduğu olumsuzluklar bilinen bir gerçektir. Bu türden eksikliklerin, bu cümleden âmâlığın kimi zaman ve hallerde insanda bulunan sanat gücünün ortaya çıkmasında tetikleyici işlev üstlendiği de vakıadır. Bu incelemede Türkiye âşıklık geleneği içinde günümüz usta âşıklarından Âşık Mevlüt İhsanî ve Âşık Mustafa Ruhanî’nin ‚yaşnâme‛leri üzerinde durulmuştur. Âşık Mevlüt İhsanî ve Âşık Mustafa Ruhanî yaşadıkları çevre ve geçirdikleri çocukluk dönemleri yönünden benzer bir hayat sürdürmüştür. Bu benzerlik yaşnâmelerde somut bir biçimde görülmektedir. Her iki âşık sanatçının yaşadıklarındaki benzerliğin odağında ikisinin de âmâlığa duçar eden trajik bir olay söz konusudur. Yaşnâmelerde de anlatılan bu trajik olay iki âşığın sanat yolculuğunda mühim bir safhadır. Tek kalemden çıkmış gibi benzerlik gösteren her iki âşık/sanatçının ‚yaşnâme‛leri mukayese edilmiştir. Gerek yaşanan trajik olay gerek artzamanlı olarak yazılmasına rağmen eşzamanlı özellik arz eden yaşnâmeler ve gerekse sanat hayatlarındaki örtüşmeler göz önüne alındığında bu iki zirve sanatçının arasındaki paralelliğin tahmin edilenin ötesinde olduğu görülür.

Anahtar Kelimeler:

Âşıklık Geleneği, Yaşnâme, Âmâlık

PDF

___

ADLER, Alfred (2000), İnsan Tabiatını Tanıma, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

ALPTEKİN, AliBerat, (2002), Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ Yayınları.

BAKİLER, Yavuz Bülent (2005), Âşık Veysel, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.

BAŞGÖZ, İlhan, (1986), Folklor Yazıları, İstanbul: Adam Yayınları.

CEBECİ, Oğuz, (2004), Psikanalitik Edebiyat Kuramı, İstanbul: İthaki Yayınları 37-38.

CEMİLOĞLU, Mustafa, (2001), ‚Âşık Mevlüt İhsanî-Hayatı ve Hikâyeciliği‛, Millî Folklor, Sayı: 51, Güz 2001.

ÇELEBİOĞLU, Âmil, (1984), ‚Türk Edebiyatında Yaşnâmeler‛, Türklük Araştırmaları Dergisi, 1: 151-286.

ÇOBANOĞLU, Özkul, (1998), ‚Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Boşnak Âşık (Gusları) Tarzı Şiir Geleneği Arasında Ortaklıklar Üzerine Tespitler‛, Millî Folklor, 5, 39: 8-24.

_________, (1999), ‚Sözlü Kompozisyon Teorisi ve Günümüz Halkbilimi Çalışmalarındaki Yeri" Folkloristik: Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, [Haz. Metin Özarslan ve Özkul Çobanoğlu], Ankara: TDV Matbaası, s. 138-170.

_________, (2000), Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü, Ankara: Akçağ Yayınları.

DEMİRCİ, Mehmet Emin, (2005), Homeros’tan Âşık Veysel'e Tarihte ve Toplum Yaşamında Körler, Bilgelik mi Çaresizlik mi?, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.

DÜZGÜN, Dilaver, (1997a), Âşık Mevlüt İhsanî, Hayatı, Sanatı ve Şiirlerinden Seçmeler, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 851.

_________, (1997b), Âşık Mustafa Ruhanî, Hayatı, Sanatı ve Şiirlerinden Seçmeler, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 853.

EBERHARD, Wolfram, (2002), Güneydoğu Anadolu’dan Âşık Hikâyeleri, [Çev: Müfide Kocaoğlan Van Der Hoeven], Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

GÜNAY, Umay, (1986), Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu AKM Yayınları.

HOMEROS (1975), İlyada, [Türkçesi: Azra Erhat-A. Kadir], İstanbul: Sander Yayınları.

HOPKIN, Michael, (2004), ‚Tone Task Proves Blind Hear Better‛, http ://www. nature.Com/ news /2004/040712/full/news040712-9.html

İVGİN, Hayrettin, (1980), ‚Halk Şiirinde Yaş‛, Çağrı, 267: 16.

_________, (1981), ‚Halk Şiirinde Yaş Destanları‛, Meydan, 77: 62-64.

KAYA, Doğan (2004a), Yaşnâmeler, Ankara: Akçağ Yayınları.

_________, (2004b), Âşık Veysel, Sivas: Sivas Valiliği Yayınları.

KONONENKO, Natalie, (1976-1980), ‚Homer Milton, and Âşık Veysel: The Legend of Blid Bard‛, Harvard Ukrainian Studies, Vol. 3-4: 520-529.

ÖZARSLAN, Metin (2001), Erzurum Âşıklık Geleneği, Ankara: Akçağ Yayınları.

ÖZBEK, Mehmet (1998), Türk Halk Müziği El Kitabı I -Terimler Sözlüğü, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.

WELLEK, R. and A. Warren, (1949), Theory Literature, [Third Edition],New-York: Harcourt, Brace And Company.

http://www.ukraine.com/blog/rss/ Appendix - 1a