Osmanlı sultanlarının Gelibolu ve Çanakkale gezileri

Bu çalışmada, I. Ahmed, IV. Mehmed, II.Mahmud, Abdülmecid ve Abdülaziz’in Geliboluve Çanakkale şehirlerine yaptıkları geziler elealınmıştır. Çanakkale boğazı stratejik önemesahip uluslar arası bir suyoludur. Bu yüzdenÇanakkale boğazı üzerinde Fatih’ten itibarenkaleler inşa edilmeye başlanmıştır. Dahasonraki yıllarda kale ve tabyaların sayısıartırılmıştır. Osmanlı padişahlarından beşiÇanakkale boğazı üzerindeki kale ve tabyalarıziyaret etmiştir. I. Ahmed Edirne’ye yaptığıgezi sonrası Gelibolu ve Çanakkale’ye gelmiştir.IV. Mehmed iki kere Çanakkale boğazınıziyaret etmiştir. Sultanın birinci gezisineValide Hatice Sultan da eşlik etmiştir. Bu ikipadişahın av merakı olduğundan ziyaretlerindeav da yapmışlardır. 19. yüzyılda memleketgezileri yapan diğer üç padişahın ziyaretamaçları daha farklıdır. Özellikle II. Mahmudve Abdülmecid tebaanın durumunu yakındangörmek, şikâyetlerini dinlemek ve ihtiyaçlarınıkarşılamak için geziler yapmıştır. Bu gezilerindiğer bir amacı da idarî, malî ve sosyalalanlarda yapılan yeniliklerin yansımalarınıgörmektir. Sultan Abdülaziz ise Mısır gezisidönüşü ve Avrupa gezisine giderken Geliboluve Çanakkale şehirlerine uğramıştır. Sultanlar,Gelibolu’da Gazi Süleyman Paşa veYazıcızâde’nin türbelerini, Çanakkale’de isekale ve tabyaları ziyaret etmişlerdir. GezilerdeMüslim ve Gayrimüslim fakirlere yardımedilmiştir. İdarî, askerî memurlarla dinadamlarına hediyeler verilmiştir.

Excursions of the Ottoman Sultans to Gelibolu and Çanakkale

In this study, the excursions of Ahmed I, Mehmed IV, Mahmud II, Abdulmecid and Abdulaziz to Gelibolu and Çanakkale have been dealt with. Due to its strategic situation fortresses and bastions were built in Çanakkale from Mehmed the Conqueror's period onwards. Five of the Ottoman Sultans visited those military buildings in Çanakkale. Ahmed I came to Gelibolu and Çanakkale in 1613. Mehmed IV visited the Dardanel strait two times in 1659 and 1665. In his first visit, his mother Hatice Sultan also accompanied him. Both Sultans who were interested in hunting engaged in hunting activities in their visits. The other three Sultans, who did country tours in 19th century, visited Gelibolu and Çanakkale for different aims. Particularly, Mahmud II (in 1831) and Abdulmecid (in 1844) made visits in order to inspect closely the conditions of people, receive their complaints and meet their needs. Other aims of these visits were to observe the reflections of the new reforms carried out in the fields of administration, finance and social. The Sultan Abdulaziz came to Gelibolu and Çanakkale two times, while returning from Egypt (in 1863), and going to Europe (in 1867). The Sultans visited the graves of Süleyman Pasha and Yazıcızade, and the fortresses and the bastions in Çanakkale as well. Poor people both from the Muslims and the Christians were also helped during the visits. In addition, some gifts were given to administrative, military and religious officials.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
A.MKT, Sadâret Mektubî Kalemi, 12/19.
Cevdet, Askeriye 958/ 41652.
Hatt-ı Hümâyun, 22647, 19801-D
İrade Dâhiliye 4385.
İrade Mesâil-i Mühimme, 2493.
Takvîm-i Vekâyi’, Def’a, 1, (25 Cemaziye’l-Evvel 1247); Def’a, 271, (6 Cemaziye’l-Ahir 1260); Def’a 693,(8 Zi’l-ka’de 1279); Def’a, 694 (15 Zi’l-ka’de 1279)
Tercümân-ı Ahvâl, Numara, 327(8 Zi’l-ka’de 1279); Numara, 328 (10 Zi’l-ka’de 1279); Numara, 329 (12 Zi’l-ka’de 1279).
Rûznâme-i Cerîde-i Havâdis, Numara 617 (7 Zi’l-ka’de 1279); Numara, 618(9 Zi’l-ka’de 1279) ; Numara 622 (17 Zi’l-ka’de 1279) ; Numara 621(12 Zi’l-ka’de 1279); Numara, 680(21 Safer 1284); Numara, 682(23 Safer 1284)
Ahmed Cevdet Paşa. Ma’rûzât. (Haz. Yusuf Halaçoğlu), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1980.
Ahmed Lütfi Efendi. Vak’a-nüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi. Cilt, X,(Haz. M. Münir Aktepe) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1988.
________, Vak’a-nüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi. Cilt, XI ,(Haz. M. Münir Aktepe) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989.,
________, Vak’a-nüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi. Cilt,2-3, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.
BAĞÇEÇİ, Yahya. Sultan Abdülaziz’in Mısır Seyahati. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih ABD, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2003.
DAVİSON, Roderic H. Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform 1856-1876 Cilt 2 (Çev. Osman Akınhay).İstanbul: Papirüs Yayınları, 1997.
KARAER, Nihat. Paris, Londra, Viyana; Abdülaziz’in Avrupa Seyahati . Ankara: Phoenix Yayınları, 2003.
PİERCE, Leslie P. Harem-i Hümayun. (Çev.Ayşe Berktay). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
Mehmed Bin Mehmed(Edirneli, Er-Rumî). Nuhbetü’t-Tevârîh Ve’l-Ahbâr. İstanbul: Takvim-hâne-i Amire, 1276.
Mehmed Raşid. Tarih-i Raşid. Cilt 1. İstanbul: Matbaa-ı Amire, 1282.
Mustafa Naima. Tarih-i Naima. Cilt 2. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1281.
________, Tarih-i Naima. Cilt 6. İstanbul: Matbaa-i Amire, 1283.
MUTLU, Şamil. Yeniçeri Ocağının Kaldırılışı ve II. Mahmud’un Edirne Seyahati, Mehmed Daniş Bey ve Eserleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1994.
ONGUNSU A. H. “Abdülaziz”. İslam Ansiklopedisi, Cilt, 1. Eskişehir: Milli Eğitim Yayınları, 1997.
ÖZCAN, Abdülkadir. “II. Mahmud’un Memleket Geziler”. Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırmaları Merkezi, İstanbul, 1991:361-379.
________, “II. Mahmud’un Yurt İçi Gezileri”. XI. Türk Tarih Kongresi, (Ankara 5-9 Eylül 1990), IV. Cilt.1994:1599-1605.