ON YEDİNCİ YÜZYIL DİVAN ŞAİRLERİNDEN AHMEDÎ ve ESERLERİ

Ahmedî, 17. yüzyıl şairlerindendir. İshak Hocası Ahmed Efendi adıyla şöhret bulmuş, Acem Ahmed Efendi diye de anılmıştır. Ünlü mutasavvıflardan Niyazî-i Mısrî'ye intisap etmiş, onun halifelerinden olmuştur. Çeşitli medreselerde müderrislik yapmıştır. Felsefe, astronomi, mantık, tefsir gibi ilim dallarıyla ilgili Arapça, Farsça ve Türkçe eserler kaleme almıştır. Türkçe şiirlerinde Ahmedî, Farsça şiirlerinde Hace mahlasını kullanmıştır. Edebî alandaki kudretini Vahdetnâme adlı mesnevisiyle göstermiştir. Bu makalede şairin hayatı ve tespit edilebilen eserleri hakkında bilgi verilerek edebî kişiliği değerlendirilmiştir.

SEVENTEENTH CENTURY DIVAN POET AHMEDÎ AND HIS WORKS

Ahmedî is one of seventeenth century poets. He is known as İshak's Hodha Ahmed Efendi and appealed Ahmed Efendi. He initiated to famous mystic Niyazî-i Mısrî and became one of his caliphs. He teaches in different madrasa. He wrote many books in Arabic, Persian and Turkish about different science such as philosophy, astronomy, logic and hermeneutic. He used Ahmedî pseudonym in Turkish and Hace in Persian works. He showed his real ability in literature with his mesnevi Vahdetnâme. In this study we gave information about the poet's literary character and his works which can be confirmed by us.

PDF

___

Akbayar, Nuri, "Cizyedarzade Ahmed Baheddin Efendi", Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul 1977, II, 80.
Akkuş, Metin, Klasik Türk Şiirinin Anlam Dünyası, Edebî Türler ve Tarzlar, Erzurum 2006.
Altuntaş, İhramcızade İsmail Hakkı, Niyâzî-i Mısrî, Divan-ı İlâhiyyat ve Açıklaması, Yayın yeri yok, 2010.
Aras, Yasin, Ali Canip Yöntemin Eski Türk Edebiyatıyla İlgili Makaleleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), AÜ, SBE, Erzurum 1999.
Aşkar, Mustafa, Niyâzî-i Mısrî, Hayatı, Eserleri, Görüşleri, İstanbul 2004.
Atsız, Nihal, "İshak Hocası veya Ahmed Rızaî", Türk Ansiklopedisi, Ankara 1972, XX, 232- 233.
Aydüz, Salim, Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, I, 119-120.
Ayyıldız, Emeti, Vahdetnâme , (Yayımlanmamış Mezuniyet Tezi), CBÜ, FEF, Manisa 2001.
Bağdatlı İsmail Paşa, Hediyyetü'l-Arifîn, Esmâü'l-Müellifîn ve Âsârü'l-Musannifîn, İstanbul 1951.
Beki, Kamil, İbrahim Râkım Efendi, Vâkı'ât-ı Niyazî-i Mısrî, İnceleme-Metin, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), UÜ, SBE, Bursa 1997.
Bilkan, Ali Fuat, "XVII. Yüzyıl Türk Edebiyatı", Türk Edebiyatı Tarihine Bir Bakış", Editör: M. Kayahan Özgül, Kurgan Yay., Ankara 2013.
Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri, I-III ve Ahmed Remzi Akyürek, Miftâhu'l-Kütüb ve Esâmî-i Müellifîn Fihristi, Ankara 2009.
Canım, Rıdvan, Türk Edebiyatında Sakinameler ve İşretname, Ankara 1998.
Çapan, Pervin, Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî, Ankara 2005.
Çavuşoğlu, Semiramis, "Kadızadeliler", DİA, XXIV, 100-101.
Çaylak], Mehmed Tevfik, Kafile-i Şuarâ, İstanbul 1290.
Erdem, Sadık, Ramiz ve Âdâb-ı Zurafâsı, Ankara 1994.
Erdoğan, Kenan, Niyâzî-i Mısrî, Divânı, Ankara 2008.
Ergun, Sadeddin Nüzhet, Türk Şairleri, I, 294.
Habîb, Hatt u Hattâtân, İstanbul 1302.
Hasan Enûşe, Dânişnâme-i Edeb-i Fârisî (Edeb-i Fârisi der-Anatolı ve Balkan), Tahran 1383.
İhsanoğlu, Ekmeleddin, vd.Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi, İstanbul 1997.
İnce, Adnan, Tezkiretü'ş-şu'arâ, Salim Efendi, Ankara 2005.
İsmail Beliğ, Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefâyât-ı Dânişverân, Bursa 1302.
İsmail Beliğ, Nuhbetü'l-Âsâr Li-Zeyl-i Zübdetü'l-Eş'âr, (haz. Abdulkerim Abdulkadiroğlu), Ankara 1999.
Kara, Mustafa, Niyazi-i Mısri, Ankara 1994.
Karahan, Abdülkadir, İslâm-Türk Edebiyatında Kırk Hadis (Tercüme, Toplama ve Şerhleri), İstanbul 1954.
Karatay, Halit, Hattat Divan Şairleri, Ankara 2008.
Katip Çelebi, Mîzânü'l-Hakk fî İhtiyâri'l-Ehakk, Ter. Orhan Şaik Gökyay/Süleyman Uludağ, İstanbul 2008.
Kaş, Özcan, Osmanlı Döneminde Arapça Sözlük Çalışmaları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), MÜ, SBE, İstanbul 2007.
Külliyât-ı Dîvân-ı Câmî, Tahran 1385.
Mehmed Siraceddin, Mecma'üş-Şuarâ, İstanbul 1325.
Mehmed Süreyya, Sicill-i Osmânî, Osmanlı Ünlüleri, (haz. Nuri Akbayar), İstanbul 1996.
Mum, Cafer, "Sebk-i Hindî", Türk Edebiyatı Tarihi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., İstanbul 2006, C. II, s. 369-393.
Oğraş, Rıza, Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ endûzu,İnceleme-Metin, Burdur 2001.
Onay, Ahmet Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, (haz. Cemal Kurnaz), Ankara 1992.
Osmanzâde Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ, (haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz), İstanbul 2006.
Öngören, Reşat, "İshak Hocası", DİA, XXII, 533-534.
Özcan, Abdülkadir, "Köprülüzade Fazıl Mustafa Paşa", DİA, XXVI, 264-265.
Özfırat, Bayram, Tokatlı İshâk Efendi'nin Nazmu'l-ulûm, Nazmu'l-le'âlî ve Manzûme-i Keydânî adlı Mesnevileri, (İnceleme-metin), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), SÜ, SBE, Konya 2006.
Özyıldırım, Ali Emre, "Sebk-i Hindî'nin Türk Edebiyatındaki Seyri Üzerine Notlar", Sözde ve Anlamda Farklılaşma: Sebk-i Hindi (29 Nisan 2005 Bildiriler), (haz. Hatice Aynur vd.), İstanbul 2006, s. 142-154.
Rızaî, Manzûmetü'l-Le'âlî, İstanbul 1268.
Şeyhi Mehmed Efendi, Şakâyık-ı Numâniyye ve Zeylleri, Vakâyîü'l-Fuzalâ, haz. Abdulkadir Özcan, İstanbul 1989.
Tahirü'l-Mevlevi, Edebiyat Lugati, İstanbul 1994.
Tekeli, Hamdi, Ahmed Gazzi'nin Hayatı ve Tasavvufi Görüşleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi),UÜ, SBE, Bursa 1991.
Topal, Ahmet, Ahmedî (İshak Hocası), Vahdetnâme-i Âlem-engîz (İnceleme-Metin), AÜ, SBE, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum 2011.
Tuman, Mehmet Nail, Tuhfe-i Nâilî, Divan Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, (haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı), Ankara 2001.
Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul, 2001.
Uludağ, Süleyman, "Halvetiyye", DİA, XV, 394.
Uludağ, Süleyman, İslam Açısından Müzik ve Sema, İstanbul 2004.
Yanmaz, Eşref, Vecdî, Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanının Karşılaştırmalı Metni, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), AÜ, SBE, Erzurum 1995.
Yorulmaz, Hüseyin, Divan Edebiyatında Nabi Ekolü, Eski Şiirde Hikemiyat, İstanbul 1996.