ÇARLIK RUSYASI YÖNETİMİNDE KARS'TA EĞİTİM VE EĞİTİM KURUMLARI

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan sonra imzalanan Berlin AntlaşmasıylaKars, Rus yönetimine girdi. Kırk yıl Rus yönetiminde kalan Kars, 3 Mart1918'de imzalanan Brest Litowsk Antlaşmasıyla tekrar Osmanlı Devletinebağlandı.Kars, Rus yönetiminde kaldığı dönemde her bakımdan büyük bir değişimgeçirdi. Burada siyasi, idari, dinî ve eğitim alanında Ruslaştırma politikasıizlendi. Bölgede açılan eğitim kurumlarında genelde Rusça eğitim verilmekteydi.Türkçe eğitim yalnızca birkaç okulda verilmekteydi. Türkçe eğitimin verildiğiokullarda, ders programlarının ve müfredatın Rus öğretmenler tarafındanyapılması şart koşulmuştu. Rusça eğitimin yaygınlaşmasıyla birlikte Türk halkı,çocuklarının Rusça eğitim alması yerine Anadolu'nun iç kısımlarına göç etmekzorunda kalmıştır. Bu durum Rusların başlattığı göç ettirme siyasetinin başarılıolduğunun bir kanıtıdır.Çalışmada, Rusların bölgeye hakim olduğu kırk yıl boyunca eğitimin durumuve bu kurumların tespiti yapılmaya çalışılmıştır. Araştırma esnasında okullar dörtkategori şeklinde belirlenmiştir. Bunlar temel eğitim okulları, sanat okulları,normal okullar ve kilise okullarıdır. Kategorilerin tespitinde konuyla ilgili Türkve Rus kaynakları esas alınmıştır.

EDUCATION INSTITUTIONS AND EDUCATION IN KARS UNDER THE RULE OF CZARIST RUSSIA

With the Treaty of Berlin signed in the aftermath of The Russo-Turkish Warof 1877-78, Kars began to be ruled by Russia. The city remained under theRussian rule for 40 years until the Ottoman Empire regained the control of thecity with the Treaty of Brest-Litovsk signed on 3 March 1918.The city of Kars underwent a dramatic change in every aspect during the timeit remained under the Russian rule. Here, a policy of Russianization (orRussification) was followed in politics, administration, religion and education. Inthe education institutions opened in the area, education was generally provided inRussian whereas Turkish education was given at only a few schools. It was madeobligatory that Russian teachers prepared the lesson programs and curriculums in the schools where education was being provided in Turkish. With thedissemination of Russian education in the area, the Turkish population notwanting their children to get education in Russian had to immigrate to the interiorparts of Anatolia. This situation proves that the forced migration policy adoptedby the Russian became successful.In the study, it is aimed to determine the situation of education and educationinstitutions during the 40 years when the Russian kept the control of the area inhand. Within the scope of the study, the schools were divided into 4 categorieswhich are basic education schools, art schools, normal schools and parochialschools. The identification of these categories was based on Turkish and Russianresources.

___

Akdoğan Yasin, "Çarlık Rusyası'nın Kars İlinde Güttüğü Temsil Siyasetinden Uyuşturma", Doğuş Dergisi, Sayı:7(48),(Aralık 1936), 26.
Arslanoğlu Cem Ender, Cenûb-i Garbi Kafkas Hükümeti Muvakkata-i Milliyesi, Azerbaycan Kültür Derneği Yayınları, Ankara 1986.
Aleybeyli Naci, "Rus İşgal Döneminde ( 1878-1918) Kars", (Haz: Filiz Özdem), Kars Beyaz Uykusuz Uzakta, YKY, İstanbul 2006.
Badem Candan, Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars Vilayeti, Birzamanlar Yayıncılık, İstanbul 2010.
Dayı Esin, Elviye-i Selase de Millî Teşkilatlanma, Kültür Eğitim Vakfı Yayınları, Erzurum 1997.
Doğru Mehmet, Ardahan'ın Ölçek köyü Tarihi, Atak Matbaası, Ankara 1972.
Erdoğan Fahrettin, Türk Ellerinde Hatıralarım, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1998, 17.
Haşimoğlu Yasin, Oltu Şura Hükümeti Mebusu Yasin Haşimoğlu'nun Hatıraları, (Haz. Erdal Aydoğan), Salkımsöğüt Yayınları, Erzurum 2005.
Köylerimiz, İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Ankara 1968.
Kırzıoğlu Fahrettin, Edebiyatımızda Kars II, Işıl Matbaası, İstanbul 1958.
Kırzıoğlu Fahrettin, Kars Tarihi, Işıl Matbaası, İstanbul 1953.
Kırzıoğlu Fahrettin, "Karslı Kahramanlar" Karseli Dergisi, Sayı:16,(Kasım 1965), 5.
Ortaylı İlber, "Çarlık Rusyası Yönetiminde Kars", İstanbul İÜEF Tarih Enstitüsü Dergisi, Sayı: IX, 1978, ss.343-363.
Osmanlı Arşiv Belgelerinde Ardahan, Ardahan Valiliği Yayını, İstanbul 2009.
Toker Tarhan, Kars (Coğrafya, Tarih, Ekonomi), Kars Basımevi, Kars 1939.
Ural Selçuk, "Atatürk Dönemi'nde Kars'ın Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Durumu", (Haz. Filiz Özdem), Kars Beyaz Uykusuz Uzakta, YKY, İstanbul 2006, 125