BAHRİ EFENDİ'NİN LETÂİFNÂME'Sİ VE LETÂİFNÂME'SİNDEN MİZAH ÖRNEKLERİ

Letâifnâmeler, hikmet, mizah, yergi ve sosyal hadiselere dair yaşanmış veyarivayet edilmiş bazı kısa olayların ele alındığı bir türdür. Genellikle derlemehikâyelerden oluşturulurlar. Eserlerde birbirinden bağımsız çok sayıda kısa anlatıbulunur. Letâifnâmelerde bazı tiplerin gülmece üslubunda yergileri de yapılır. Butüre dair yazılan eserler manzum veya mensur bazen de manzum-mensur olarakyazılır. Bu türde yazılmış eserlerden biri de Bahrî Efendi'ye aittir. BahrîEfendi'nin Letâifnâme'si türe dair özellikleri ihtiva eder.Bahrî Efendi on altıncı asrın ikinci yarısında yaşamıştır. Onun Letâifnâme'sihakkında bugüne kadar herhangi bir çalışma yapılmamıştır. Eserden birkaççalışmada oldukça kısa bir şekilde bahsedilmiştir.Bahrî Efendi eserini dört bölüme ayırmıştır. Bu bölümlerden ikisi oldukçamüstehcendir. Latifelerden bazıları dinî, ahlakî ve hikmet içeriklidir. Tamamenmanzum olan hikâyelerde ise müstehcenlik mensur kısımlara göre çok dahaazdır.Eserde, sosyal hayatta karşılaşılan pek çok tipe dair mizahi hikâyeler vardır.Çoğu mutayebe başlığı taşıyan bu latifelerde derviş, köylü, cimri, dilenci, bencil,âlim, zen-pare, gulam-pare, mahbup-perest gibi tiplerle tarihte yaşamış bazı ünlüsultanlar ve tasavvuf büyükleriyle ilgili hikâyelere yer verilmiştir. Bu latifelerdeöne çıkan unsurlar hiciv, mizah ve sövgüdür.Bu çalışmada Bahrî Efendi'nin Letâifnâme'sinin tanıtılması, eserinletâifnâmeler içindeki yerinin belirlenmesi ve eserden manzum ve mensur latifeörnekleri sunulması amaçlanmaktadır.

BAHRÎ EFENDI'S LETÂIFNÂME AND SELECTED HUMORS FROM HIS LETÂIFNÂME

Letâifnâme is a genre which include some short stories related to experienced and narrated social events. It is written by wisdom, humor and satire. It usually consist of selected stories. Narratives in Letâifname are from each other. There are a large number of independent short narratives. In Letâifname there is also satire or some characteristic in humorous style. The Works which belong to this genre are written as verse or prose and sometimes as prose-vorse. There are lots of written boks on this genre an done of the Works belong to Bahrî Efendi. His Letâifnâme contains characterisrichs of the genre Bahrî Efendi lived in the second half of the sixteenth century. Any research hasn't been made so far about his Letâifnâme. In a few studies was mentioned about his work briefly. Bahrî Efendi divided his work into four chapters. Two of these chapters are quite obscene. Some of anectodes include religious, moral and wisdom values. In entirely verse stories, obscenity are so much less than prose. There are humorous stories about many characters that are encountered in the social life. In this letâifs whose title is mutayebe mostly, there were some characters such as dervish, peasants, stigny, beggars, selfish, scholar, lubricious, ghilman; some famous sultans and great mystics (sufis) who lived in the past in the story. Satires, humor and cursing are conspicuous features of these letâifes. The aim of the study to introduce Bahrî Efendi's Letâifnâme to the scholars, determine the importance of this work and present selected verse from this Letâifnâme.

PDF

___

Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1999), İsmail Beliğ Nuhbetü?l-Âsâr Li Zeyl-i Zübdetü?l-Eş?âr, Ankara, Atatük Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
Akkuş, Metin (1998), Nef?î ve Sihâm-ı Kazâ, Ankara, Akçağ Yayınları.
Aksoyak, İsmail Hakkı, "Bahrî Mehmed Paşa", www.turkedebiyatiisimlersozlugu.gov.tr
Altunel, İbrahim, "Latife", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, TDV Yayınları.
Bahri Efendi, Letâif-i Bahrî, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, yazma eser.
Canım, Rıdvan (2000), Latîfî Tezkiretü'ş-Şuârâ ve Tabsıratü'n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yayınları,
Coşkun, Ali Osman (1985), Seyrekzâde Mehmet Âsım, Zeyl-i Zübdetü?l-Eş?âr, Ankara, Gazi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi.
Çapan, Pervin (2005), Mustafa Safâyî Efendi, Tezkire-i Safâyî (Nuhbetü'l-Âsâr Min Fevâ'idi'lEş?âr) İnceleme Metin İndeks, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Çınar, Bekir (2014), Taşlıcalı Yahya Bey Gencîne-i Râz, İstanbul Kesit Yayınları.
Devellioğlu, Ferit (1995), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, İstanbul, Aydın Kitabevi.
Ekinci, Ramazan (2013), Tercüme-i Letâyif-i Kibâr-ı Kümmelîn, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/4 Spring 2013, p. 749-768, Ankara.
Ercüment Muhip, Abdulhalim Galip Mutayebat-I Turkiye, (İstanbul: Aydınlık Basımevi, 1943), S. 30.
Hengirmen, Mehmet (1983), Güvahî Pend-Nâme, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
İnce, Adnan, (2005), Tezkiretü?ş-Şu?ârâ Sâlim Efendi, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
İsen, Mustafa (1994), Künhü'l-Ahbâr'ın Tezkire Kısmı, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
Kavruk, Hasan (1998). Eski Türk Edebiyatında Mensur Hikâyeler, İstanbul, MEB yayınları.
Kortantamer, Tunca (2007). Temmuzda Kar Satmak Örnekleriyle Geçmişten Günümüze Türk Mizahı, Ankara, Phoenix Yayınları.
Lamiizade Abdullah Çelebi (1978), (Haz: Yaşar Çalışkan), "Latifeler", İstanbul, Tercüman 1001 Temel Eser.
Mehmed Süreyya (1996), Sicill-i Osmanî Osmanlı Ünlüleri, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Öztürk, Murat (2016), Klasik Türk Şiirinde Merkez ve Taşra. Ankara, Kadim Yayınları.
Pala, İskender-Akkuş, Metin, "Hiciv", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, TDV Yayınları.
Ünlü, Osman (2008), Cinânî'nin Bedâyi?ü'l-Âsâr'ı-İnceleme ve Metin, Doktora tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.