Dim Çayı Havzası’nda (Alanya) Lapya Çeşitliliği

Öz Bu çalışmada, Akdeniz Bölgesi’nde Alanya ilçesi sınırlarında yer alan Dim Çayı Havzası’ndaki karstik aşınım şekillerinden, lapyaların çeşitliliği ele alınmıştır. Lapyalar, karstik şekiller içerisinde çözünme ile oluşmuş mikrotopoğrafya birimleridir. Lapyaların oluşumunda litolojik yapı, zayıf direnç hatları, arazinin eğim durumu, yağış koşulları (yüzeysel akış, sızma suları, damla erozyonu), bitki örtüsü vb. faktörler belirleyici rol oynamaktadır. Dolayısıyla, sahada meydana gelmiş lapya türleri o bölgedeki karstik gelişim hakkında bilgi vermektedir. Bu nedenle, araştırmada lapya çeşitliliği incelenmiş olup bunların özellikleri belirlenmiştir. Çalışmada arazi gözlemleri ve alınan numunelerin kayaç analizlerinin (XRF ile minerolojik-petrografik analiz) yanı sıra CBS ile bunların haritalanması ile lapyaların, topoğrafya eğimi ve kayaç arasındaki ilişkisi kurularak yorumlanmaya çalışılmıştır. Tespit edilen lapya türleri, Bögli’nin (1960) sınıflandırma sistemine göre isimlendirilmiştir.Sahada çözünebilen karbonatlı kayaçlardan kireçtaşı, kristalize kireçtaşı, dolomit, dolomitik kireçtaşı ve mermerler yaygın olarak yer almaktadır. Topoğrafyanın da arızalı olması ve eğim değerlerinin sık sık değişmesi nedeniyle lapya çeşitliliği de artmıştır. Dolayısıyla, sahada hemen hemen bütün lapya çeşitleri yer almaktadır. Eğim değerlerinin fazla olduğu yamaçlarda serbest lapyalardan özellikle de kanalcıklı lapyalar ve çözünme dalgacıkları yaygın olarak gelişim göstermiştir. Bunun yanısıra, kanalcıklı lapyalar, çatlak lapyalar, tabakalaşma düzlemi lapyaları ve duvar lapyaları yamaçlar boyunca yer yer gözlenen diğer lapya türleridir. Yarı serbest lapyalardan kamenitsalar, oyuk lapyaları, korrozyon çentikleri ile örtülü lapyalardan delikli ve kovuklu lapyalar eğimin az olduğu yamaçlarda gelişmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Alanya, karstlaşma

PDF

___

Atalay, İ. (2010). Uygulamalı Klimatoloji. İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.

Atalay, İ. (2011). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği. İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.

Atalay, İ. (2011). Türkiye İklim Atlası. İstanbul: İnkılap Kitabevi Baskı Tesisleri.

Atalay, İ. (2017). Türkiye Jeomorfolojisi. İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.

Bögli, A. (1960). Kalklösung und Karrenbildung. İntern. Beitrage zur Karstmorphologie. Zeitsher F. Geomorphologie. Supplement Band 2.

Doğan, U. (2004). Dolin Sınıflamasında Yeni Yaklaşımlar. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24 (1), 249-269.

Eren, M. (2008). Küçük Ölçekli Karstik Yüzey Yapıları (Karen). Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 32 (1), 1-8.

Erten, N. (1996). Alanya Dolayının Jeolojisi ve Tektonik Özellikleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.

Graf, İ. K., Bozcu, A. (2006). Yapısal özelliklerin lapya gelişimindeki rolü: Kızılörü Dağı doğusu (Korkuteli-Antalya). Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 30, 9-16.

Ford, D. ve Williams, P. (2007). Karst Hydrogeology and Geomorphology. John Wiley & Sons Ltd., England.

Erinç, S. (2001). Jeomorfoloji II (Güncelleştirilmiş 3. Basım). İstanbul: Der Yayınları: 294.

Güneysu, A. C. (1993). Kovada Gölü Doğusunun (Isparta) Karst Jeomorfolojisi. (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü, İstanbul.

Güneysu, A. C. (1993). Batı Toroslar’da Neotektonik Hareketlerin Karstlaşma Üzerindeki Etkileri ve Karstlaşmanın Evrimi (Eğirdir- Beyşehir-Antalya Karst Alanı). Türk Coğrafya Dergisi, 28, 329-336, Ankara.

İnandık, H. (1962). Karst Morfolojisi. İstanbul: Baha Matbaası.

Koçak, İ. (2003). Döşemealtı Platosunda Karst-Orman Tahribatı İlişkisi. Süleyman Demirel Üniv. Burdur eğitim Fak. Dergisi, 4 (5), 129-146.

Nazik, L. (1985). Beyşehir Gölü (Konya) Yakın Güneyinin Karst Jeomorfolojisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.

Özgül, N. (1983). Alanya Bölgesinin Jeolojisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.

Özgül, N. (1976). Torosların Bazı Temel Özellikleri. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 19 (1), 65-78, Ankara.

Sezer, L.İ. (1990). “Türkiye’de Sıcaklık Farkının Dağılışı ve Kontinentalite Derecesi Üzerine Yeni Bir Formül”, Ege Coğrafya Dergisi, 5, 110-159.

Sür, A. (1977). Alanya’nın İklimi. Ankara: Ankara Ünv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fak. Yayınları No: 270.

Şengün, M. (1986). Alanya Masifinin Jeolojisi. MTA Derleme Rap. No: 8000, Ankara (Yayınlanmamıştır).

Pekcan, N.(1999). Karst Jeomorfolojisi. İstanbul: Filiz Kitabevi.