Bir Eleştirel Söylem Biçembilim Uygulaması: Adalet Ağaoğlu’nun “Karanfilsiz” Adlı Hikâyesi

Bu çalışma kendine özgü biçemiyle Türk Edebiyatı’nın önde gelen isimlerinden biri olmayı başaran Adalet Ağaoğlu’nun “Karanfilsiz” adlı hikâyesini Eleştirel Söylem Biçembilim açısından çözümlemeyi hedefler. Eleştirel Söylem Biçembilim edebî ya da edebî olmayan, yazılı ve aynı zamanda da sözlü metinleri inceleyen, bir metnin algılanmasını etkileyen dilsel özellikleri, biçimleri ve yapıları belirlemeyi amaçlayan, metnin yüzeysel yapısında ya da yazarların seçtikleri dil kullanımlarında saklı ideolojileri inceleme yöntemleri sunan ve bu yöntemler aracılığıyla metinlere içkin ideolojilere, tutumlara, değerlere ve dünya görüşlerine yoğunlaşan bir yaklaşım olarak tanımlanabilir. İlk olarak M.A.K. Halliday’in ileri sürdüğü bu yöntem John Haynes tarafından geliştirilmiştir. Haynes’ın Eleştirel Söylem Biçembilim modeli 11 alt başlıktan oluşmaktadır. Çalışmada “Karanfilsiz” bu 11 alt başlığa göre incelenmiş ve yazarın kamyon kasalarını süsleyen bir bireyin yaşamından yola çıkarak toplumun içinde bulunduğu durumu ya da atmosferi yansıtmayı amaçladığı bu hikâyesinde, bu durum ya da birey hakkındaki kendi duygu ve düşüncelerini nasıl sunduğu ve hangi biçemsel seçeneklerden yararlandığı açığa çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Eleştirel Söylem Biçembilim, Haynes, Ağaoğlu, biçem, hikâye

This study aims to analyze the short story “Karanfilsiz” by Adalet Ağaoğlu who manages to be one of the leading figures of Turkish Literature with her distinctive style in terms of Critical Discourse Stylistics. CDS can be defined as an approach that analyzes literary or non-literary, written as well as spoken texts, aims at identifying linguistic features, forms and structures which affect the perception of a particular text, presents methods for analyzing the ideologies hidden in the surface structure of the texts or in writers’ particular choices of language use and through these methods focuses on ideologies, attitudes, values and worldviews implicit in the texts. Firstly developed by M.A.K. Halliday this method was advanced by John Haynes. Haynes’ model is composed of 11 subtitles. In the study “Karanfilsiz” was analyzed according to these 11 subtitles and in the short story in which the writer aims at reflecting the social atmosphere or condition based on the life of an individual who decorates truck haulages, how the writer presents her own emotions and ideas about this condition or the individual and which stylistic choices she makes use of are attempted to be revealed.

Keywords:

Critical Discourse Stylistics, Haynes, Ağaoğlu, style, short story,

PDF

___

Akkıyal, B. (2005). Adalet Ağaoğlu’nun Dar Zamanlar Üçlemesinde “Kimlik” Sorunsalı. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Bilkent Üniversitesi.
Alagözlü, N. (2005). “Yılmaz Erdoğan’ın “Keşke” Öyküsü ve Söylem Biçembilimi: Bir Yöntem ve Uygulama”. Journal of Language and Linguistic Studies, Vol. 1, No. 1, ss. 67-80.
Carter, R., Simpson, P. and contributors, (1989). Language, Discourse and Literature, An Introductory Reader in Discourse Stylistics, (Ed.) Unwin Hyman Ltd, London.
Cuddon, J. A. (1998). The Penguin Dictionary of Literary Terms and Literary Theory. Revised by C. E. Preston, Penguin Books, England.
Duğancı, N. (2006). Adalet Ağaoğlu’nun Romanları ve Romancılığı. (Yüksek Lisans Tezi) Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
Erden, A. (1998). “Öyküde Bütüncül Düzeni (Scberna) Oluşturan Olgulara ve Düşünsel Akımlara Dilbilimsel Yaklaşım: Yöntem ve Uygulama”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 15(2), 18.
Erden, A. (2002). Kısa Öykü ve Dilbilimsel Eleştiri. İstanbul: Gendaş A. Ş.
Erkul, R. (2007). Cümle Metin Bilgisi (2. Baskı). Anı Yayıncılık.
Eronat, K. (2010). Adalet Ağaoğlu, İnsan ve Eser. Ankara: Maya Akademi.
Fowler, R. (1986). Linguistic Criticism. Oxford: University Press.
Gümüş, S. (2000). Adalet Ağaoğlu’nun Romancılığı. İstanbul: Adam Yayınları.
Hasan, R. (1989). Linguistics, language, and verbal art. Oxford: University Press.
Haynes, J. (1989). Introducing Stylistics. Routledge, London and New York.
Haynes, J. (1995). Style. Routledge, London and New York.
Kabacalı, A. (2009). Adalet Ağaoğlu, “An”ların Uzun soluklu Yazarı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
Kirkby, M. (2011). The Language of Flowers, A Miscellany. Macmillan.
Korkmaz, Z. (2003). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi). Ankara.
Leech, G. N., Short, M. H. (1981). Style in Fiction, A Linguistic Introduction to English Fictional Prose, Longman, London and New York.
Özünlü, Ü. (2001). Edebiyatta Dil Kullanımları. İstanbul: Multilingual Yayınları.
Parlatır, İ., Enginün, İ., Okay, O., Kerman, Z., Yetiş, K., Birinci, N. (2008). Güzel Yazılar, Hikâyeler 2, “Karanfilsiz”. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, ss. 105- 111.
Simpson, P. (1993). Language, Ideology and Point of View. Routledge London and New York.
Sunat, H. (2010). Hayal, Hakikat, Yaratı, Adalet Ağaoğlu ve Roman Dünyasına Psikanalitik Duyarlıklı Bir Bakış (2. Basım). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Şahin, U. (2012). Malcolm Bradbury’nin To the Hermitage Adlı Romanının Eleştirel Söylem Biçembilimsel Yöntem Işığında İncelenmesi. (Doktora Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Weber, J. J. (1992). Critical Analysis of Fiction, Essays in Discourse Stylistics. Amsterdam-Atlanta.
Yıldız, A. D. (2012). Hikâye İncelemeleri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
İnternet Kaynakları
www.tudor-tyhme.com, www.santagatacattedrale.com
http://www.tlumaczenia-angielski.info/linguistics/stylistics.htm.
www.cangungen.com/2011
www.santagatacattedrale.com