İNSAN DOĞASI VE AHLAKIN YAPAYLIĞI: ARILARIN MASALI

       Ahlak üzerine sıra dışı düşünceleriyle tanınan Bernard Mandeville, Hobbes’a bağlı kalarak insan doğasının bencil, çıkarcı, ikiyüzlü, sahtekâr ve aşırı tüketim odaklı yönüne dikkat çekmiştir. Tüm bu doğal insani yönlerinde ilerlemenin itici gücü olduğunu savunan görüşleriyle ahlak ve ekonomi arasındaki paradoksal ilişkiyi ortaya koymuştur. Bir ahlak, toplum ve ekonomi kuramı içeren The Fable of the Bees’de (Arıların Masalı-1705) bütün eylemlerin öz çıkardan kaynaklandığını iddia etmiştir. İnsanın her eyleminin altında sürekli doyurulma isteği içinde olan ben sevgisi, kibir ve kendini beğenme gibi duyguların olduğunu eserlerinde sıklıkla dile getirmiştir. Ahlakın temel esaslarının insanoğlunu itaatkâr ve birbirine faydalı hale getirmeye çalışan ‘hünerli siyasetçiler’ tarafından ortaya konduğunu söylemiştir. Mandeville’e göre özünde iyi eylemeye meyilli olmayan insan, kanun koyucuların çabaları ve uzun süreçlerin sonunda toplum yararına eylemeyi öğrenir. Doğasından vazgeçmesi mümkün olmayan insan bencilliklerini gizleyerek yine de bencil tutkularının peşinden gider. Bu çalışmada Mandeville’nin insan doğasına dair söylemlerine ve toplumun sunduğu ahlaki kavramların yapaylığına dikkat çekilecektir.

___

  • Akarsu, Bedia. (1998) Mutluluk Ahlakı. İstanbul: İnkılap Yayınevi.Arat, Necla. (2006) Etik ve Estetik Değerler. İstanbul: Say Yayınları.Buhr, M.; Schroeder, W.; Barck, K. (2006). Aydınlanma Felsefesi, (çev. Veysel Atayman).İstanbul: Yeni Hayat Kütüphanesi.Çeşmeli, Işıl. (2017). “Erdemin Kökeni: Bernard Mandeville’nin Hünerli Siyasetçileri” Beytulhikme Int Jour Phil 7 (I). Research Article. ss:85-105.Mandeville, Bernard. (1705) The Fable of the Bess or Private Vices, Public Benefits. (çev. N. Ekrem Düzen). SCRIBD olarak 16 Şubat 2011 tarihinde yayınlandı.Mandeville, Bernard. (1988) The Fable of the Bees: or Private Vices, Publick Benefits. Vol. I ve II. (Ed. F. B. Kaye). Indianapolis: Liberty Fund.Norman, Bary. (2005) “Piyasa, Ahlak, Din ve Devlet” Türkiye’de Din ve Vicdan Özgürlüğü-içinde- (Ed. Murat Yılmaz) Ankara: Liberal Düşünce Topluluğu.Olsthoorn, Peter. (2019) “Bernard Mandeville on Honor, Hypocrisy and War”. The Heythrop Journal. Pp: 205-218.Paulhan, Fr.(1993) Ahlakın Ahlaksızlığı,(çev. Mehmet Naci Ecer).Ankara: Remzi Kitabevi.Güçlü, Abdülbaki; Uzun, Serkan;.Yolsal, Hüsrev; Uzun, Erkan. (2008) Felsefe Sözlüğü, Ankara: Bilim Sanat Yayınları.