EVHADÜDDÎN-İ MERÂGÎ’NİN GAZELLERİNDE TELMÎH

Hicri sekizinci yüzyılda yaşamış olan Evhadüddîn-i Merâgî Farsedebiyatının ünlü âlim, sûfî ve şairlerindendir. Hayatı hakkında yeterli bilgiyoktur. Kaynaklardan ve şiirlerinden anlaşıldığı üzere kendisi İsfahanlıdır. İlkeğitimini Merâga’da tamamladıktan sonra Kirman’dan başlayarak İsfahan,Irak, Bağdat, Hemedan, Dımaşk gibi birçok yere seyahatler yapmış; buralardan şiirlerinde sıkça bahsetmiştir. Seyahatlerinin ardından Merâga’ya dönmüş, burada inzivaya çekilip riyazetle meşgul olmuştur.Şiirlerinde Evhadî mahlasını kullanan şairin Dîvân, Mantıku‘luşşâk/Dehnâme ve Câm-ı Cem adlı eserleri vardır. Sade ve akıcı bir üslubasahip olan Evhadüddîn-i Merâgî tasavvuf, aşk, irfan ve naat konularını içerenfarklı nazım türleriyle yaklaşık on beş bin beyit şiir söylemiştir.Çalışma Evhadüddîn-i Merâgî ve Gazellerinin İncelenmesi adlı doktora tezinden faydalanılarak hazırlanmıştır. Evhadüddin-i Merâgî’nin Emir Ahmed-i Eşrefî tarafından Dîvân-i Kâmil-i Evhadî-i Merâgî (Tahran 1362hş.) adıyla neşredilen Dîvân’ı esas alınmış, Evhadüddîn-i Merâgî’nin hayatıhakkında kısa bir bilgi verildikten sonra telmîh konusu, adı geçen Dîvân’danen seçkin örnek beyitler getirilerek incelenmiş, beyitlerin sonuna sayfa vebeyit numarası verilmiştir.

Telmih in Evhaduddin-i Merâgi’s Ghazel

Evhaduddın Meragi who lived in the eighth century Hijri, is one of the famous scholars, mystic and poets of Persian literature. There is not enough information about his life. As understood from the sources and his poetry, he is from Isfahan. After completing his first education at Meraga, starting from Kirman, he has travelled to many places such as Isfahan, Irak, Baghdat, Hemedan, Dımashq; he often mentioned these places in his poems. After his travels, he returned to Merage, where he stays alone and engages in prayer. The poet who used the Evhadi nickname in his poems has written works such as Dîvân, Mantık al-usshak/Dehname ve Cam-ı Cem. Evhaduddin Meragı who has got a pure and fluent style, sang around fifteen thousand couplets by making use of different types of verse. The study was made by using the study named Evhaduddin Meragi and Analysis of His Ghazal’s (Phd Thesis). The Divan of Evhaduddin Meragi by Emir Ahmed Eşrefî was based on the Diwan, which was published under the name of Diwan Evhadî Meragi (Tehran 1362 hş.). After some information about Evhaduddin Meragi’s life was given, the art of telmîh has been analysed with his most outstanding examples of ghazel, page and couplet numbers have been given at the end of couplets.

PDF

___

Abâdî, Devlet Azîz. (1346 hş.). “Sohenverân-i Merâgî”. Dânişkede-i Edebiyyât ve Ulum-i İnsânî-yi Tebriz, Sayı: 8, s. 43-59.
Albayrak, Nurettin. (1995). “Ferhâd ve Şîrin”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, Cilt: 12, s. 388-389. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Âştiyânî, Abbâs İkbâl. (1387 hş.). Târîh-i Moğol. Tahran: İntişârât-i Nigâh.
Bolay, Süleyman Hayri. (1988). “Âdem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 1, s. 358-363. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Bilgin, Orhan. (2010). “Câm-ı Cem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 7, s. 42-43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Câmî, Nûreddîn Abdurrahmân. (1386 hş.). Nefâhâtu’l-uns. Tahran: Çâp-ı Golreng.
Cebecioğlu, Ethem. (2003). “Mansur b. Ammâr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 28, s. 8. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Değirmençay, Veyis. (2004). Karakoyunlu Hükümdarı Cihânşâh ve Farsça Şiirleri (Divan-ı Hakîkî). Erzurum: Fen- Edebiyat Fakültesi Yayınları.
Değirmençay, Veyis. (2014). Fünûn-i Belâgat ve Sınâât-ı Edebî. Ankara: Aktif Yayınevi.
Durmuş, İsmail. (2003). “Leylâ ve Mecnûn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 37, s. 159-160. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Harman, Ömer Faruk. (1995). “Eyyûb”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 12, s. 16-17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Harman, Ömer Faruk. (2006). “Mûsâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 31, s. 207-213. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Harman, Ömer Faruk.(2007). “Nûh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 33, s. 224-227. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Hidâyet, Rızâ Kulî Han. (1339 hş.). Mecmaʻu’l-fusahâ. Tahran: Çâphâne-i Emîr Kebîr.
Humayî, Celaluddîn. (1373 hş.). Funûn-i Belâgat ve Sınâât-i Edebî. Tahran: Neşr-i Homâ.
Köksal, M. Asım. (2013). Peygamberler Tarihi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Merâgî, Evhadüddîn. (1362 hş.). Dîvân-i Kâmil-i Evhadî-yi Merâgî (nşr. Emir Ahmed-i Eşrefî, mukaddeme Nasır-i Heyrî). Tahran: Çâphâne-i Mehâret.
Merâgî, Evhadüddîn. (1391 hş.). Kulliyât-i Eşʻâr-i Evhadî-yi İsfahânî (nşr. Saîd-i Nefîsî). Tahran: İntişârât-i Senâyî.
Mesrûr, Huseyn. (1307 hş.). “Şerh-i Hâl-i Evhadî-yi Merâgî”, Armağan, Sayı: 9/3, s. 125-134.
Nefîsî, Saîd. (1363 hş.). Tarih-i Nazm u Nesr Der İran u Der Zebân-i Fârsî. Cilt:1, Tahran: Çâphâne-i Mervî.
Pala, İskender. (2004). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
Rypka, Jan. (1968 hş.). History of Iranian Literature. Hollanda: D. Reidel Publishing Company.
Safâ, Zebîhullah. (1354 hş.). Genc-i Sohen. Tahran: Neşr-i Dânişgâh-i Tehran.
Safâ, Zebîhullah. (1386 hş.). Târîh-i Edebiyyât Der Îrân. Tahran: İntişârât-i Firdovs.
Semerkandî, Devletşâh. (1366 hş.). Tezkiretu’ş-şuʻarâ. Tahran: İntişârât-i Hâver.
Şemisâ, Sirûs. (1387 hş.). Ferheng-i Telmîhât. Tahran: İntişârât-i Firdovs.
Terbiyet, Muhammed Ali. (1377 hş.). Dânişmendân-i Azerbâycân. Tahran: İntişârât-i Vezâret-i Ferheng ve İrşâd-i İslâmî.
Tokmak, A. Naci. (1995). “Evhadüddin-i Merâgî”, Türkiye Diyanet Vakfı
İslam Ansiklopedisi, Cilt: 11, s. 520. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
İslam Ansiklopedisi, (2012). “Vâmık ve Azrâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 42, s. 503-504. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Tolasa, Harun. (2001). Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası. Ankara: Akçağ Yayınları.
Yazıcı, Tahsin. (2003). “Leylâ ve Mecnûn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 27, s. 160-161. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Yıldırım, Nimet. (2017). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayın