ESKİ MEZOPOTAMYA TIBBI ve GÜNÜMÜZ ANADOLU’SU GELENEKSEL HALK TIBBI: BENZER YÖNTEMLER ve BU YÖNTEMLERİN İNANÇLARLA BAĞLANTILARI

Şu anki bilgilere göre tıp tarihindeki en erken yazılı kayıtların bulunduğu Mezopotamya’da ele geçmiş çivi yazılı tabletler incelendiğinde, çağlar boyunca yaşanan teknolojik gelişimlere rağmen insanların hastalıklarhakkındaki düşüncelerinde köklü değişimler olmadığı görülmektedir. İnsanların hastalıkların sebeplerini hâlâ dini inançlarla ya da doğaüstü varlıklarlabağdaştırması, tıbbi uygulamalar konusunda onları, günümüzde bilimsel çevrelerce çağdışı olarak nitelendirilen bazı yöntem ve kişilere yönlendirmiştir.Bu çalışmada, Mezopotamya toplumlarından bilinen ve günümüzde Türkiye’nin kırsal kesimlerinde hâlâ uygulanan benzer tıbbi yöntemler ve bu yöntemlerin inançlarla bağlantıları, alınan örnekler doğrultusunda anlatılmayaçalışılacaktır.

Medicine of Ancient Mesopotamia and Traditional Folk Medicine of Modern Anatolia: The Similar Applications and These Applications’ Connections with Beliefs

According to current information, when the cuneiform tablets found in Mesopotamia, the earliest written records in the history of medicine, are examined, it is seen that there are no fundamental changes in people's thoughts about the diseases despite technological advances. The fact that people still associate the causes of illnesses with religious beliefs or supernatural beings has led them to some methods and people who are now regarded as outdated by the scientific community. In this study medical applications known from Ancient Mesopotamia will be compared with similar applications still in use in rural areas of modern Turkey.

PDF

___

Acar, Volkan H. (2017). “Türk Halk Hekimliğindeki Ocak Çeşitleri”. Lokman Hekim Dergisi, Vol: 7/2, ss. 54-72.
Adamson, Patrick B. (2008). “Eski Mezopotamya’da Cerrahi”. Gökhan Kağnıcı (Çev.). Tarih Okulu Dergisi, Sayı: I, ss. 93-104. (Orijinali 1991’de yayınlanmıştır).
“Asḫar”. (2004). Civil, Miguel, Gelb, Ignace J., Landsberger, Benno, Oppenheim, A. Leo & Reiner Erica (Eds.). The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago. (4. baskı). Vol: 1/AII, (p. 330). Chicago: The Oriental Institute.
Atabek, Emine M.; Görkey, Şefik. (1998). Başlangıcından Rönesans’a Kadar Tıp Tarihi. İstanbul: Dilek Ofset Matbaacılık.
Böck, Barbara. (2014). The Healing Goddess Gula - Towards an Understanding of Babylonian Medicine,Boston: Brill.
Çığ, Muazzez İ. (2012). Ortadoğu Uygarlık Mirası 2 (6. baskı). İstanbul: Kaynak Yayınları.
Fincke, Jeanette C. (2003-2004). “The Babylonian Texts of Niniveh: Report on the British Museum’s “Ashurbanipal Library Project” ”. Archiv für Orientforschung, Bd: 50, pp. 111-149.
Fincke, Jeanette C. (2009). “Cuneiform Tablets On Eye Diseases: Babylonian Sources in Relation to the Series DIŠ NA IGIII -ŠÚ GIG”. Annie Attia, Gilles Buisson & Markham J. Geller (Eds.). Advences in Mesopotamian Medicine from Hammurabi to Hippocrates. Vol: 37. (pp.79-104). Boston: Koninklijke Brill NV.
Finkel, Irving (2018). “Ashurbanipal’s Library: Contents and Significance”. Gareth Brereton (Ed.). The BP Exhibition I am Ashurbanipal: King of the World, King of Assyria. (pp. 80-87). London: The Trustees of the British Museum/Thames & Hudson Ltd.
Duymuş Florioti, H. Hande. (2014). “Eski Kültürlerde Köpeğin Algılanışı: Eski Mezopotamya Örneği”. Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: 33/55, ss. 45-70.
Geller, Markham J. (2010). Ancient Babylonian Medicine Theory and Practice. Chichester: Wiley-Blackwell.
George, Andrew R. (1993). “Ninurta-Pāqidāt’s Dog Bite, and Notes on Other Comic Tales”. Iraq, Vol: 55, pp. 63-75.
Heeβel, Nils P. (2009). “The Babylonian Physician Rabâ-ša-Marduk”. Annie Attia, Gilles Buisson & Markham J. Geller (Eds.). Advances in Mesopotamian Medicine from Hammurabi to Hippocrates. Vol: 37. (pp. 13-28). Boston: Koninklijke Brill NV.
İnan, Abdülkadir. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm; Materyaller ve Araştırmalar. (3. baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
“Inninnu”. (2004). Gelb, Ignace J., Landsberger, Benno & Oppenheim A. Leo (Eds.). The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago. (5. baskı). Vol: 7/I-J, (p. 151). Chicago: The Oriental Institute.
Kaplan, Meltem. (2008). Geleneksel Tıbbın Yeniden Üretim Sürecinde KadınAnkara Kent Örneğinde Kuşaklar Arası Çatışma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Kramer, Samuel N. (2014). Tarih Sümer’de Başlar, Yazılı Tarihteki Otuzdokuz İlk. (2. baskı). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
Kramer, Samuel N. (1963). The Sumerians: Their History, Culture, and Character. Chicago & London: The University of Chicago Press.
Mogliazza, Silvia. (2009). “An Example of Cranial Trepanation Dating to the Middle Bronze Age from Ebla, Syria”. Journal of Antropological Sciences, Vol: 87, pp. 187-192.
Öngel, Gülnur. (1997). Denizli Halk Hekimliğinde Ocaklar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
Perrin, Michel. (2003). Şamanizm. Bülent Arıbaş (Çev.). (2.baskı). İstanbul: İletişim Yayıncılık. (Orijinali 1995’de yayımlanmıştır).
“Rapādu”. (1999). Biggs, Robert D., Brinkman, John A., Civil, Miguel, Farber, Walter, Gelb, Ignace J., Oppenheim, A. Leo, et al. (Eds.). The Assyrian Dictionary of the Oriental Institute of the University of Chicago. Vol: 14/R, (p. 147). Chicago: The Oriental Institute.
Sayılı, Aydın. (1991). Mısırlılarda ve Mezopotamyalılarda Matematik, Astronomi ve Tıp. (3. baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Tekin, Halil. (2017). Tarihöncesinde Mezopotamya: Yeni Yaklaşımlar, Yeni Yorumlar ve Yeni Kronoloji. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
Thompson, R. Campbell. (1930). “Assyrian Prescriptions for Treating Bruises or Swellings”. The American Journal of Semitic Languages and Literatures, Vol: 47/1, pp. 1-25.
Tosun, Mebrure ve Yalvaç, Kadriye. (1975). Sümer, Babil, Assur Kanunları ve Ammi-Şaduqa Fermanı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Yeşil, Yılmaz. (2015). “Muskanın Tarihsel ve İşlevsel Açıdan Değerlendirilmesi ve Bu Bağlamda Zeyneddin Baba Örneklemi”. Türkbilig Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Sayı:30, ss. 49-58.
Elektronik Kaynakça
Anne Öpücüğü ile Gelen Mucize. (Temmuz 2012). Haber Türk Gazetesi. 20 Aralık 2018 tarihinde https://www.haberturk.com/dunya/haber/760822-anneopucugu-ile-gelen-mucize adresinden erişildi.
Drog Nedir?. 09 Aralık 2017 tarihinde https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=3979 adresinden erişildi.
Library of Ashurbanipal. 02 Kasım 2017 tarihinde https://gir.im/https://en.wikipedia.org/wiki/Library_of_Ashurbanipal adresinden erişildi. Eski Mezopotamya Tıbbı ve Günümüz Anadolu’su Geleneksel Halk Tıbbı AÜEDFD 62 61
The Āšipu – Healer and Diviner?. 10 Haziran 2018 tarihinde https://www.academia.edu/591778/The_Ashipu_-_Healer_and_Diviner adresinden erişildi.
Türk Dil Kurumu. (Eylül 2006).Ocak-ğı.12 Aralık 2018 tarihinde http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK. GTS.5c1a9a3cb66134.31329663 adresinden erişildi. University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthroplogy.
Medical Tablet. 10 Kasım 2017 tarihinde https://www.penn.museum/collections/object/218008 adresinden erişildi.
Kaynak Kişiler
Arslantürk, S. (Uşak/Ulubey)
Bozkurt, D. (Uşak/Ulubey)
Türkkan, G. (Uşak/Merkez)
Resim Listesi ve Kaynakçası
Resim 1: Mezopotamya ve Anadolu haritası (Hansen, Donald P. (2003).
“Art of the Akkadian Dynasty”. Joan Aruz & Ronald Wallenfels (Eds.). Art of the First Cities: The Third Millennium B.C. from the Mediterranean to the Indus. (2. baskı). (pp. 189-209). New York: The Metropolitan Museum of Art, figur 51.)
Resim 2: B14221 numaralı tıbbi tabletin ön ve arka yüzü (University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthroplogy. Images for object B14221. 10 Kasım 2017 tarihinde https://www.penn.museum/collections/object_images.php?irn=218008 adresinden erişildi.)
Resim 3: Urlugaledinna’ya ait mühür baskısı çizimi (Geller, Markham J. (2010). Ancient Babylonian Medicine Theory and Practice. Chichester: WileyBlackwell, figüre 3.2.) Resim 4: Assurbanipal Kütüphanesi (Fincke, J. C. (2003-2004). “The Babylonian Texts of Niniveh: Report on the British Museum’s “Ashurbanipal Library Project” ”. Archiv für Orientforschung, Bd: 50, pp. 111-149, figure 1.)
Resim 5: Yeni Assur Dönemi’ne ait silindir mühür baskısında Gula ve köpeği (Collon, Dominique. (1988). First Impressions Cylinder Seals in the Ancient Near East. Chicago: The University of Chicago Press, figur 793.)
Resim 6: Jennifer Lawson kızı Alice’i öperken (Anne Öpücüğü ile Gelen Mucize. (Temmuz 2012). Haber Türk Gazetesi. 20 Aralık 2018 tarihinde https://www.haberturk.com/dunya/haber/760822-anne-opucugu-ile-gelen-mucize adresinden erişildi.)
Resim 7: BM 54641+54826 numaralı tabletin ön ve arka yüzleri (Fincke, Jeanette. C. (2009). “Cuneiform Tablets On Eye Diseases: Babylonian Sources in Relation to the Series DIŠ NA IGIII -ŠÚ GIG”. Annie Attia, Gilles Buisson & Markham J. Geller (Eds.), Advances in Mesopotamian Medicine from Hammurabi to Hippocrates. Vol: 37. (pp. 79-104). Boston: Koninklijke Brill NV, figures 4 and 5.)
Teşekkürler
BM 54641+54826 numaralı tablette yer alan göz reçetesi çevirisinde soru işaretleri bırakmamak adına e-mail yoluyla kendisine başvurduğumuz Jeanette C. Fincke’e yardımlarından dolayı teşekkür ederiz. Ayrıca, şifacı olmadıkları halde ailelerinden öğrendikleri ve gerektiğinde hâlâ uyguladıkları tedavi yöntemlerini paylaşan Döndü Bozkurt, Gülay Türkkan ve Semra Arslantürk’e teşekkürler.