Milli Mücadele Yıllarında Ayrıkçılık Kürt Girişimlerine Karşı Doğu Vilayetlerinden Meclis-Mebusan'a ve TBMM'ne Gönderilen Protesto Telgrafları

XIX. Yiizyil boyunca "§ark Meselesi" adi altinda Osmanli Devleti'ni parcalamaya caligan Avrupa'mn biiyiik devletleri, bu amaca ulajmak icin Osmanli Devleti biinyesindeki Rum, Bulgar, Sirp, Ermeni ve diger kiiciik Hristiyan gruplari ile Arap ve Kiirt unsurlarini kullanmi^lardir. Avrupa Devletlerinin bu politikalari sonucunda XIX. Yuzyilda ve XX. Yuzyilin ba^inda Dogu Trakya haric Osmanli Devleti'nin Balkan topraklan tamamen elden cikmij, Asya kesiminde Araplann bagimliligi kagit iizerinde kalmis, Ermeni meselesi Avrupa kamuoyunun onemli bir konusu haline gelmij ve aynlikci Kiirtciiler yaratilmasi bagarilmijti. Yalniz Kiittler bu aynlikcilarin pesine gitmediginden Maf Devletleri, gerek I. Diinya Sava^i ve gerekse milli miicadele yillannda Tiirkiye topraklannin da onemK bir kismini icine alan bir bolgede bir Kiirt devleti kurmayi bajaramami^lardir. Zira yuzyillardir Tiirklerle birlikte hareket eden Kiirtler, iizerlerindeki yogun aynlikci propagandaya ragmen Mustafa Kemal Paja liderligindeki milli hareket icersinde yer almi^lar, Maf Devletleriyle birlikte hareket eden sozde Kiirt aydinlanna sert tepki gostermijlerdir. Dogu ve Giineydogu halkinin ortaya koydugu tepkilerden biri de, aynlik^i Kurtfii giri^imlere karji gerek son Osmanli Mebusan Meclisi'ne, gerekse Tiirkiye Biiyiik Millet Meclisi'ne gonderdiMeri protesto telgraflaridir.

The Protest Telegraphs Sending to Ottoman Deputs Assembly and Turkish Great National Assembly from Eastern Provinces Against to Seperatist Kurd Attempts

Great states of Europe trying to break into pieces the Ottoman State under the name of "East Problem" during XIX th century, abused Greeks, Bulgarians, Serbs, Armenians and other small Cristian people and Arabs and Kurds in Ottoman Empire to obtain this aim. At the end of this politics, Ottoman Empire losed the Balcans except for East thrace in XIX th century and at the begining of XX th century. In the other side, the dependence of Arabs to Ottoman Empire remained on paper, Armenian problem came to order in European public opinion and appeared seperatist Kurds. But, European states failed to establish the Kurd state on Ottoman lands because the Kurds didn't adopt this seperatist opinions. The Kurds behaving with the Turks joined nationalist struggle under the leadership of Mustafa Kemal in spite of the seperatist propaganda, The Kurds reacted against the so-called Kurd entellectuals acting with Entente Powers. One of these reactions were protest telegraphs sending to Ottoman Deputs Assembly and Turkish Great National Assembly against of to seperatist Kurdish attempts.

___

Akbıyık, Yaşar, Milli Mücadelede Güney Cephesi (Maraş), Kültür Bakanlığı Yayınları,Ankara, 1990.
Baytok, Taner, İngiliz Kaynaklarında Türk Kurtuluş Savaşı, Ankara, 1970.
Bilsel, M. Cemil Lozan I, Sosyal Yayınları, İstanbul, 1998.
British Documents On Foreign Affairs, Series B, Part Ü, Volume I, Doc.99,163681, No: 2271.
Erer, Tekin, Kürtçülük Meselesi, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1994.
Helmreich, Paul G Sevr Entrikaları, Büyük Güçler, Maşalar, Gizli Antlaşmalar ve Türkiye'nin Taksimi (Çev: Şerif Erol), Sabah Kitapları, İstanbul, 1996
S. Kaya Seferoğlu - Kemal Türközü, 101 Soruda Kürtlerin Türk Boyu, Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü, Ankara, 1982.
Kansu, M. Müfit, Erzurum'dan Ölümüne Kadar Atatürk'le Beraber, T.T.K Yayınları, Ankara, 1997.
M. Kemal Öke, ingiliz Ajanı Binbaşı E.W.G Noel'in "Kürdistan Misyonu" (1919), Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1992.
Meclis-i Mebusan Zabit Geridesi, Devre IV, Cilt: 1, Ankara, 1992.
Mesut, Ahmet, ingiliz Belgelerinde Kürdistan, Doz Basım ve Yayıncılık, İstanbul, 1992.
Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk III, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1970
Öke, M. Kemal Belgelerle Türk - ingiliz ilişkilerinde Musul ve Kürdistan Sorunu 1918- 1926, Türk Külturünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1992.
Ömer Kürkcüoğlu, Türk-ingiliz ilişkileri (1919-1926), Ankara, 1978.
Perinçek, Doğu, Kurtuluş Savaşı'nda Kürt Politikası, Kaynak Yayınları, İstanbul, 1999
Sonyel, Salahi R, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika I, T.T.K Yayınları, Ankara, 1995.
Şimşir, Bilal N., İngiliz Belgelerinde Atatürk I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1992.
Şimjir, Bilal N., İngiliz Belgelerinde Atatürk Ü, T.T.K Yayınları, Ankara, 1975.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabit Ceridesi, Devre I, Cilt: 9, Ankara.
Ulubelen, Erol, İngiliz Gizli Belegerinde Türkiye, İstanbul, 1967. Yayınları, İstanbul, 2001.