“Tehcir Olayı”nın Propaganda Sürecindeki Doruk Noktası: “Talat Paşa Davası”

Tarihe “Talat Paşa Duruşması” olarak geçen ve 2-3 Haziran 1921’de Berlin Üçüncü Eyalet Mahkemesi’nde görülen dava, bir cinayet duruşmasından çok, “Ermeni meselesi”ni ele alan ve cinayete kurban gitmiş Talat Paşayı yargılayan bir dava olmuştur. Dolayısıyla duruşma uluslar arası bir boyut kazanmış ve Talat Paşa şahsında Osmanlı Devleti’nin “Tehcir Olayı”dan dolayı yargılandığı ve dünya kamuoyunun ilgisinin yoğunlaştığı bir duruşma olmuştur. Duruşma sadece bir buçuk gün sürmüş, katil serbest bırakılıp maktul suçlu bulunmuş ve karar önce temyize götürülüp ardından hemen geri çekilmiştir. Ayrıca tanık seçimi ve sınırlı sayıda tanığın dinlenmesi, bu mahkemenin vermiş olduğu kararının adil olup olmadığı tartışmalarım da beraberinde getirmiştir. Mahkeme süreci boyunca, gerek dünya basınında gerekse duruşmalar esnasında, Talat Paşanın şahsını ve devlet adamlığını hedef alan birçok iddia ortaya atılmış ve çok sayıda belge ve bilgi mahkeme heyetine sunulmuştu. Bu bağlamda “Talat Paşa Duruşması” aynı zamanda “Ermeni meselesi” ile ilgili çok sayıda doğru ve tahrif edilmiş belge ve bilginin toplandığı bir dava olmuştur. Bu çalışmamn amacı, başta bu duruşmanın tutanakları olmak üzere, Alman arşiv belgeleri ve dönemin gazetelerine dayanarak, konuyla ilgili Türkçe yazılmış telif eserler de incelenerek bilimsel bir araştırma ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler:

Talat Paşa, Teilirian, Tehcir Olayı, Birinci Dünya Savaşı, Berlin

Summit Pointin the Propaganda Process of “The Event of Forced Emigration”: “Talat Pasha’s Lawsuit”

The lawsuit being pasted as Talat Pasha’s lawsuit in history and decided in the third provincial lawcourt of Berlin in 2-3 June 1921 has became a case dealing with "the Armenian Question” and judging Talat Pasha who became an innocent victim of erime more than a hearing in criminal lawsuit. Therefore, the hearing obtained an international aspect and the Otoman State was judged by “the event of forced emigration” in the personality of Talat Pasha, along with the intensive concem of th public opinion of World. The hearing lasted only one and half days an the killer was set free and the murdered was found guilty. Firstly, the decisıon was appealed to the court of appeal and then dew back. In addition, the choosing lawcourt to be discussed in point of justice. During the process of lawsuit,. in both the press of Wold and hearings of lawsuit, a lot of assertions related to the personality of Talat Pasha and his statesmansihp were put forward and a number of documents and information were presented to the board of the lawcourt. In this context, “the case of Talat Pasha” became also the lawsuit that many right or distorted documents regarding “the Armenian Question” were collected. The aim of this study is to produce a scientific article, being based on firstly the reports of lawsuit and the German archival documents and newspapers o the period, and examining Turkish original works related to the subject.

Keywords:

Talat Pasha, Teilirian, the Event of Forced Emigration, the First World War, Berlin,

PDF

___

Haşan Babacan, Mehmed Talât Paşa 1874-1921 (Siyasi Hayatı ve İcraatı), Basılmamış Doktora Tezi, İsparta 1999 PA-AA, R 13805, Türkei Nr.159 No. 2, Bd. 20, Deutsche Gesandtschaft an das Ausv/ârtiges Amt, Bern, den 29 Februar 1918
PA-AA, R 13805, Türkei Nr.159 No. 2, Bd. 20, Türkei und Bulgarien, 28 Dezember 1918
Berliner Tageblatt, “Mord atıf offener Strasse", Dienstag 15. Mârz 1921 (Akşam Baskısı). Krş. Dilek Zaptçıoğlu, "Talat Paşa Davası”, Cumhuriyet, 23 Nisan 1993
Berliner Tageblatt, "Die Ermordung Talaat Paschas i/ı Berlin", Mittwoch 16, Mıirz 1921
Berliner Tageblatt, "Das Verstaııdııis des Mörders Talaats Paschas" Mittwoch 16. Marz 1921 (Akşam Baskısı); Vossische Zeitung, "Die Ermordung Talaal Paschas"
Berliner Tageblatt, “Das Veıstüııdııis des Marders Talatıls Puschas", Mittwoch 16, Miirz 1921 (Akşam Baskısı); Vossische Zeîtung, “D ie Enııordufig Talaat Paschas”, Mittwoch, 16. Miirz 1921
Zaptçıoğlu, a.g.m,, Cumhuriyet, 23 Nisan 1993
Berliner Tageblatt, “Dan Gestaıubıis cle.s Mönlers Talaat Pasclıas", Mitwoch 16. Miirz 1921 (Akşam Baskısı)
Deutsche Allgcnıeuıe Zcitung, “Die Ermordıtııg Tuluat Paschas", 16.3.1921 (Akşam Baskısı)
PA-AA, R 13805, Türkei Nr,159 No. 2, Bd. 20, Der Polizeiprasident Abteilung I.A., den t İ August 1921
PA-AA, R 13805, Tiirkei Nr.159 No. 2, Bd. 20, St. S. Pol. zu 111T 644
PA-AA, R 13805, Tiirkei Nr.159 No. 2, Bd. 20, Im Namen des Türkischen Klubs, Ber¬lin, 4. Jııni 21
PA-AA, R 13805, Türkei Nr.159 No. 2, Bd. 20, Abschrift zu IIIT 971/21, Berlin, den 15 Ju-11 1921
Celaletlin Yavuz, ''Ermenilerin Arkasında Hep Bilileri mi Olacak?", Kök Araştırmalar (Ayrı Basım), C. III, S.l (Bahar 2001)
Mustafa Çolak, “Kaynak Kritiği ve Tehcir Olayında Belge Tahrifatı -Johannes Lepsius Örneği-", Belleten, C. LXVI, S. 247, Ankara 2003
Jaschke, Gotthard, “Johannes Lepsius, Zum Hundertsten Geburtstag am 15 Dezember”, Die Zeichen der Zeit (Evangelische Monatsschrift für Mitarbeİter der Kirclıe), 12 (1958)
Selami Kılıç, “Bazı Alman Çevrelerindeki “Soykırım" İddialarına Eleştirisel Bir Yaklaşım", Yeni Türkiye, 2001/37
Muatafa Çolak, “Çanakkale Savaşı’uda Yalnız Bırakılan Bir Müttefik: Almanya’nın Osmanlı İmparatorluğu’na Yardım Çabaları", Türkler, C. 13, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002
Çolak, Mustafa, Alman Arşiv Belgelerine Göre Alman İmparatorluğu’nun Doğu Siyaseti Çerçevesinde Kafkasya Politikası 1914-1918, Basılmamış Doktora Tezi, Samsun 1999 PA-AA, R 13805, Türkei Nr.159 no 2, Bd. 20, Berlin, den, 4. Junİ 1921
Talât Paşanın Anıları, Yayma Hazırlayan: Alpay Kabacalı, İletişim Yayınları, İkinci Baskı, İstanbul 1990
Akçam, Taner, Ermeni Tabusu Aralanır¬ken: Diyalogdan Başka Bir Çözüm Var mı?, Su Yayınları, Ankara 2000
Berliner Tageblatt, “Das Ende Talaats", Mitwoch 16. Marz 1921
Berliner Tageblatt, “Das Ende Talaats", Mitvvoch 16. Marz 1921
Berliner Tageblatt, “Taİaat Pasclıa", Mitwoch 16. Marz 1921
PA-AA, Tiirkei 183, Annensen, Bd. 38, Kaiserlich Deutsche Botschaft an Seine Exzelenz den Reichskanzler Herrn von Bethmann Hollweg, Pera, den 4. September 1915
PA-AA, Türkei 183, Armenien, Bd. 38, Kaiserlich Deutsche Botschaft an Seîne Exze|enz den Reichskanzler Herrn von Bethmann Hollweg, Pera, den 25. September 1915
Vossischc Zcitııng, Frcitag 3. Juni 1921
Feder, Ernst, “Die behre eler Talanı Prozesses”, Berliner Tageblatt, Sonnabend , 4 Juni 1921
Talât Paşanın Anıları, Yay.Haz. Mehmet Kasım, Say Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul 1986.

ISSN: 1011-727X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 1984
Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi