Ankara İtilafnamesi Sürecinde Suriye Sınırı Üzerindeki Tartışmalar
20 Kasım 1922'de başlayan Lozan Konferansı ya da resmî adıyla "Yakın Şark İşleri Hakkında Lozan Konferansı" *1 sonunda imzalanan barış antlaşması, sadece yeni Türk devletinin AvrupalI devletler tarafından resmen ve hukuken tanınmasını sağlamakla kalmamış; altı yüzyıllık Osmanlı Devleti'nin tasfiyesini de gerçekleştirmişti.2 Oysa Lozan'a giden T.B.M.M. heyeti son derece iddialı bir talimat3 çerçevesinde barış görüşmelerine başlamıştı. Ancak, İngiltere adına konferansa katılan Lord Curzon'un "mütekebbir" tavrı ve özellikle toprak meselelerinde İtilâf devletlerinin "ya hep ya hiç" mantığıyla hareket etmeleri, İsmet Paşa başkanlığındaki Türk heyetini ihtilaflı toprak konularında -Adalar, Musul ve Suriye sınırı- kazanılmış hakları kaybetmemek endişesiyle müzakere etmekten alıkoymuştu. Artık, Lozan'daki Türk heyeti için önemli olan ihtilaflı toprak meselelerini daha sonraki bir döneme bırakarak nihaî barışı sağlamak düşüncesiydi.
Anahtar Kelimeler:
Ankara İtilafnamesi, Suriye Sınırı, Lozan Konferansı
Impact Of The San Remo Terms On Turkey And British Polıcy
After the First World War, the victorious Allied powers were unable to
dispose of the Turkish question despite months of deliberation. The rivalry
of the Allİed powers, particularly of Great Britain and France, över the
lands of the old Ottoman Empire, the Greek occupation of Smyma in May
1919 and the subsequent rise of the Nationalİst Movement in the interior
under the leadership of Mustafa Kemal *1 which resisted the post-war Allied adjustments and defied the inability of the Ottoman govemment to
save the country from foreign invasİon, ali combined to make such a treaty
impossible for the Allies. When anti-Nationalist Damad Ferid Paşa, the
Grand Vizier and the Sultan's son-in-law, was İn power on 5 April 1920 for
the fourth time, the British were confident that the Ottoman government in
Constantinople was önce again in their camp. In British eyes, Damad Ferid
was perhaps more sincerely convinced than any other statesman of the first
rank that Turkey’s sole hope of salvatioıı lay in a good understanding with
Great Britain. 2 Now, İt was time for the Allies to complete the Turkish treaty and force Damad Ferid to sign it. The Supreme council met at San
Remo on 18 April with such a purpose in mind.
___
- Birsel, Cemil, Lozan, II, İstanbul 1933, s. 18.
- İnan, Arı, Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün 1923 Eskişehir-İzmit Konuşmaları, TTK yayınları, Ankara 1982, s. 42.
- Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar-Belgeler, Cilt I, Kitap I (Çev. Seha L. Meray), A. Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1958.
- Aydemir, Şevket Süreyya, ikinci Adam ismet İnönü, 1884-1938, Cilt: I, Remzi Kitabevi, İstanbul 1966.
- Bıyıklıoğlu, Tevfik, Trakya'da Millî Mücadele, II, 2. baskı, TTK Yayını, Ankara 1987.
- Budak, Mustafa, "T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtlarına Göre Lozan Konferansı ve İskenderun Sancağı", İlmî Araştırmalar, Sayı 2, İstanbul 1966.
- T.B.M.M., Gizli Celse Zabıtları, II, Ankara 1985.
- "Fransa'dan gelen Dostluk Sesleri", Hakimiyet-i Milliye, nr. 361, 24 Teşrin-i sani 1337 (1921).
- Sonyel, Salahi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, II, TTK Yayını, Ankara 1976.
- Türkiye Dış Politikasında 50. Yıl Kurtuluş Savaşımız (1919-1922), Dışişleri Bakanlığı Araştırma ve Siyaset Planlama Müdürlüğü 50. Yıldönümü Yayınları, Ankara 1973.
- Yavuz, Bige, Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri, Fransız Arşiv Belgeleri Açısından (1919-1922), TTK Yayını, Ankara 1994.
- Atatürk, Kemal, Nutuk, II, 15. baskı, MEB Yayını, Ankara 1987.
- Tengirşek, Yusuf Kemal, Vatan Hizmetinde, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1981.
- Öztoprak, İzzet, "Dışişleri Bakanı Bekir Sami Bey'in istifası Meselesi", X. Türk Tarih Kongresi Bildirileri, VI, Ankara 1994.
- Şimşir, Bilâl, İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938), III, TTK Yayını, Ankara 1979.
- Türk İstiklâl Harbi, (TİH) II/4, Genelkurmay Başkanlığı Yayını, Ankara 1974.
- Atatürk'ün Tamim, Telgraf ve Beyânnameleri, IV, Ankara 1964.
- Akyüz, Yahya, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu, 1919-1922, TTK Yayını, Ankara 1988.
- Jaeschke, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, Mondros'tan Mudanya'ya Kadar (30 Ekim 1918 -11 Ekim 1922), 2. baskı, TTK Yayını, Ankara 1989.
- Soysal, İsmail, Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye'nin Siyasa! Anıtlaşmaları, I, (1920-1945), 2. baskı, TTK Yayını, Ankara 1989.
- Türkgeldi, Ali, Mondros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Ankara 1948.
- Bayur, Yusuf Hikmet, Türk inkılâbı Tarihi, IIV2, 3. baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1991.
- 20 Ocak 1921 Anayasası, 2. madde, Kanun no: 85.
- Düstur, II, Tertib, Cilt: 1, İstanbul 1929.
- Atatürk, Mustafa Kemal, "Nutuk" 1, s. 420-421.
- Tunaya, Tarık Zafer, "Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümetinin Kuruluşu ve Siyasî Karakteri", İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, XXIII/3-4, İstanbul 1957.
- Güneş, İhsan, Birinci Büyük Millet Meclisi'nin Düşünsel Yapısı (1920-1923), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir 1985.
- Özbudun, Ergun, "TBMM Hükümetinin Hukukî Niteliği", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 1/2, Mart 1985, s. 475-503.
- TBMM Zabıt Ceridesi, XI, TBMM Matbaası, Ankara 1958, s. 332-333.
- Arslan, Ali, "Birinci Dünya Savaşı Sonunda Batum'un Statüsü", Tarih Boyunca Balkanlardan Kafkasiara Türk Dünyası Semineri (29-31 Mayıs 1995), Bildiriler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, İstanbul 1996.
- ISSN: 1011-727X
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1984
- Yayıncı: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi
Sayıdaki Diğer Makaleler
İkinci Dünya Savaşı Öncesi Bulgar Basınında Atatürk ve Reformları
Bir Telgraf Memurunun İfadesiyle Mütareke Döneminde İstanbul-Anadolu Haberleşmesi
Ankara İtilafnamesi Sürecinde Suriye Sınırı Üzerindeki Tartışmalar
Adapazarı Kaymakamı Tahir (1919-1920)
Türkiye Cumhuriyeti'ne Yönelik Bozguncu Hareketler Ve Tehditler