KAFKAS İSLAM ORDUSUNUN DAĞISTAN HAREKÂTI VE TÜRK BİRLİKLERİNİN TAHLİYESİ
Birinci Dünya Savaşı sırasında Rusya’da meydanagelen Bolşevik Devrimi Kafkaslarda yaşayan Türk unsurları daderinden etkilemiştir. XVIII. yüzyılın başlarından itibaren zatenbu bölgedeki halk ile iletişim hâlinde olan Osmanlı Devleti,Bolşevik Devrimi’nin Rusya’da oluşturduğu boşluktanyararlanarak bağımsızlık ilan etmeyi amaçlayan KuzeyKafkasya halkına destek olmak için harekete geçmiştir. Buamaçla Kafkas İslam Ordusu oluşturulmuş ve önce Bakü’nünsonrada Kuzey Kafkasya’nın Sovyet-Rus işgalindenkurtarılması için harekete geçilmiştir. 1918 Eylül ayınınsonlarından itibaren Derbent ve Petrovsk şehirlerinin alınmasıiçin 5’inci Kafkas ve 15’inci Piyade Tümenleri Kafkas İslamOrdusu emrine verildi. Türk birliklerinin ekim ve kasımaylarında büyük kahramanlıklar gösterdiği Derbent, Tarki Dağıve Petrovsk muharebeleriyle Kuzey Kafkasya’daki Sovyet- Rusişgali sona erdirilmiştir. Ancak Osmanlı Devleti 30 Ekim1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi gereğince buralarıboşaltmak zorunda kalmış ve son Türk birliği 29 Aralık 1918’deKuzey Kafkasya’dan ayrılmıştır.
CAUCASUS ISLAMIC ARMY IN THE DAGESTAN CAMPAIGN AND THE WITHDRAWAL OF THE TURKISH UNITS
Bolshevik Revolution, taken place during the First World War in Russia, deeply affected the Turkish peoples living in the Caucasus. Ottoman State that was in close contact with the peoples living in the region, taking the vacuum created by the Bolshevik Revolution in Russia for granted, took action to help the North Caucasian peoples who were striving for their independence. To this end, the Caucasus Islamic Army was organized, and action was taken first to save Baku then Northern Caucasus from the Soviet-Russian invasion. In order to rescue Derbent and Petrovsk 5th Caucasian and the 15th Infantry Divisions were given to the orders of Caucasus Islam Army as of September 1918. Soviet-Russian invasion was overthrown as a result of the courageous battles conducted in Derbent, on Tarki Mountain, and in Petrovsk during October and November. However, Ottoman State was compelled to withdraw from these regions owing to the stipulations of the Treaty of Moúdhros signed on 30 October, 1918; the last Turkish military unit left Northern Caucasia on 29 December 1918.
___
- Gnkur. ATASE D. Bşk.lığı Arşivi / Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu:
- BDH, Kls.: 3826, Dos.: 35, Fih.: 7-78.
- BDH, Kls.: 3826, Dos.: 35, Fih.: 7-160.
- BDH, Kls.: 3828, Dos.: 41, Fih.: 38-03.
- BDH, Kls.: 3828, Dos.: 41, Fih.: 010-02.
- BDH, Kls.: 3828, Dos.: 41, Fih.: 019-02.
- BDH, Kls.: 3826, Dos.: 35, Fih.: 7-6.
- BDH, Kls.: 3822, Dos.: 17, Fih.: 31-7, 7a.
- BDH, Kls.: 3822, Dos.: 17, Fih.: 31-17.
- BDH, Kls.: 3822, Dos.: 17, Fih.: 31-6.
- AKYÜZ, Yahya; Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu (1919- 1922), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1975.
- ATAÇ, A. Muhtar; Rusya Tarihi-Türkler ve Komşularıyla Münasebetleri, Gnkur. Basımevi, Ankara, 1952.
- BELEN, Fahri; Birinci Cihan Harbi’nde Türk Harbi-1918 Yılı Hareketleri, V. Cilt, Gnkur. Basımevi, Ankara, 1967.
- BERKUK, İsmail; Büyük Harpte Şimali Kafkasya’daki Faaliyetlerimiz ve 15. Fırkanın Harekâtı ve Muharebeleri, 93 Sayılı Askerî Mecmua’nın 35 Sayılı Tarih Kısmı, İstanbul Askerî Matbaa, 1934.
- ERŞAN, Mesut; “Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Kafkasya Siyaseti”, Sekizinci Askerî Tarih Semineri Bildirileri I, Gnkur. ATASE Yay., Ank., 2003.
- KIR, Naci; Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi, Kafkas Cephesi, 3 ncü Ordu Harekâtı, C II, Gnkur. Basımevi, Ankara, 1993.
- KURAT, Akdes Nimet; Türkiye ve Rusya-XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşı’na Kadar Türk- Rus İlişkileri (1798-1919), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2011.
- SARI, Mustafa; Türkiye-Kafkasya İlişkilerinde Batum (1917-1921), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara, 2014.
- YEĞİN, Süleyman İzzet; Birinci Dünya Harbi’nde Azerbaycan ve Dağıstan Muharebelerinde 15. Piyade Tümeni, Gnkur. ATASE Bşk.lığı Yay., Ankara, 2006.
- YÜCEER, Nâsır; I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Ordusunun Azerbaycan ve Dağıstan Harekâtı, Gnkur. ATASE Bşk.lığı Yay., Gnkur. Basımevi, Ankara, 1996.
- ERŞAN, Mesut; Birinci Dünya Harbi’nde Osmanlı Devleti’nin Kuzey Kafkasya Siyaseti, (Basılmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Erzurum, 1995.
- Ati, 8 Mart 1918.
- İkdam, 23 Temmuz 1918.
- ISSN: 1303-9342
- Yayın Aralığı: 1
- Başlangıç: 1976
- Yayıncı: MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı