Müslime GÜNEŞ

1625

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA AYDIN'DA HAVA TAARRUZLARINA KARŞI UYGULANAN SİVİL SAVUNMA TEDBİRLERİ

Avrupa'da başlayan İkinci Büyük Savaş'ın kısa sürede geniş bir alanı etkisi altına alması ve harp sahasının nerelere kadar genişleyebileceğinin kestirilememesi, yalnız savaşa giren ülkelerin değil, savaş dışında kalmayı başarabilmiş ülkelerin de temel sorunuydu. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra teknolojik gelişmeler oldukça hızlandı. Özellikle hava saldırı araçları ve kimyasal silahlarda ortaya çıkan gelişmeler, savaşların seyrini tamamen değiştirdi. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra savaşların seyri, orduların cephelerde karşılıklı çarpışması şeklinden çıkıp cephe gerisine yansıyarak sivil halkı da tehdit eder hâle geldi. Savaşların geniş bir alana yayılması, yalnızca savaşa giren ülkelerin değil, savaşa katılmayan ülkelerin de savaş tehdidiyle karşı karşıya kalması anlamına geliyordu. Bu ihtimal sivil korunma düşüncesini ortaya çıkardı ve yasal düzenlemelerle birlikte sivil savunma faaliyetlerini yürütecek teşkilatlar da kurulmaya başlandı. Gerek Birinci Büyük Savaş'ta gerekse 1 Eylül 1939'da başlayan ve milyonlarca insanın hayatını kaybetmesine yol açan İkinci Büyük Savaş'la birlikte cephe gerisi de önem kazanırken olası bir hava saldırısında cephe gerisindeki sivillerin ve kentlerin güvenliğini sağlamak bir zorunluluk hâline geldi. Türkiye de bu savaşa her yönüyle hazırlıksızdı. Kentlerin, kasabaların korunması konusunda pek çok aksaklık ve eksiklik dönemin yöneticilerini epeyce uğraştırdı. Bu araştırma kırsal yerleşim özelliği gösteren Batı Anadolu'nun şirin kenti Aydın'da, savaş yıllarındaki hava saldırılarından korunmaya yönelik sivil savunma önlemlerinin ne ölçüde, hangi imkânsızlıklarla gerçekleştirilmeye çalışıldığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

CIVIL DEFENCE MEASURES USED AGAINST THE AIR ATTACTS IN AYDIN DURING WORLD WAR II

The second big war having started in Europe and having taken hold of a broad area in a short time and not being able to predict the theatre of war were the main problems of not only the countries which went to war, but also of the countries which succeeded to stay out of the war. After the World War I, technological advances speeded up. Especially, the advancement in the arms of air-raid and chemical weapons changed the course of the war completely. After the World War I, the course of the war changed dramatically. By the armies not fighting face-to-face in the battle field, the war spread towards hinterland which threatened the civil society. The spreading sweep of the war was a war threat not only for the countries which went to war but also for the countries which did not. This possibility caused the idea of passive defence to emerge and at the same time some organizations which will carry out civil defence activities were founded with some legal arrangements. The hinterland became important associated with both the first big war and the second big war which started on the 1st September 1939 and caused the death of millions of people. Meanwhile it became compulsory to provide the security of the civilians and the cities in case of a possible airstrike. Turkey was also not ready for this war at all points. The security deficiencies and flaws of the cities and towns caused a lot of trouble for the then executives. This study aims to present the effort of civil defence policies for the airstrikes during the war in Aydın which was a pretty rural city in Western Anatolia.
PDF

___

  • "1 Haziran 1944'te Karartma Denemesi Yapılacak - Aydın Valiliğinden"; Aydın, 31 Mayıs 1944.
  • "Almanların Aydın'dan Ayrılışına Dair Vilayetin Tebliği"; Aydın, 6 Ağustos 1944.
  • ATİLLA, Cavide; Zehirli Gazlar, Aydın, CHP Basımevi, 1939.
  • AYDEMİR, Şevket Süreyya; II. Adam, C II, 5. Basım, İstanbul, 1985.
  • "Aydın'da Pasif Korunma Kursları Açıldı."; Anadolu, 29 Mart 1940.
  • "Aydın Halkının Dikkatine"; Aydın, 13 Ağustos 1944.
  • BENHÜR, Çağatay - AKÇAKAYA, Mahir Selim; "II. Dünya Savaşı Sırasında Konya'da Alınan Askerî Önlemler", Akademik Bakış Dergisi, V/9, Kış 2011.
  • "Bir Hava Taarruzunda Şehrin Işıkları Nasıl Söndürülüp Karartılacak?"; Aydın, 2 Mart 1939.
  • Cumhuriyet'in 15. Yılında Aydın; Aydın, 1935.
  • DİE; Nüfus Sayımları, (1927 - 1950).
  • DUMAN, Sabit; "Almanya'nın II. Dünya Savaşı'nda Yunanistan'ı İşgali", Dokuzuncu Askerî Tarih Semineri Bildirileri I, Türkiye Cumhuriyeti'ni İlgilendiren Genel Konular ile XIX. ve XX. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti'nin Balkanlardaki Askerî, Siyasi, İktisadi ve Toplumsal İlişkileri, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 2005.
  • Ege Tecim ve Endüstri Büyük Kılavuzu; İzmir, 1937.
  • EGELİ, Münir Hayri; "Pasif Korunma Nedir?" İlköğretim Dergisi, Cilt I, Sayı 18.
  • GLASNEAK, Johannes; Türkiye'de Faşist Alman Propagandası, Onur Yayınları, Çeviren: Arif GELEN, I. Baskı, Tarihsiz.
  • GÜNDOĞAN, Salim; Köycülük ve Köy Davası Hakkında Bir Etüt, Aydın Halkevi Neşriyatından: 28, Köycülük Şubesi, Aydın CHP Basımevi 1943.
  • GÜNEŞ, Günver; "II. Dünya Savaşı'nda Ödemiş'in Sosyoekonomik Durumu", Altıncı Askerî Tarih Semineri Bildirileri II, II. Dünya Harbi ve Türkiye, (20-22 Ekim 1997-İstanbul), Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1998. "Halkevleri Çalışmaları"; Ulus, 25 Şubat 1940.
  • "Halkevimizde Pasif Korunma Kursları Açılıyor"; Aydın, Mart 1943.
  • "Hava Hücumlarına Karşı Pasif Korunma"; Aydın, 24 Mayıs 1939.
  • "Hava Taarruzlarından Korunma Talimatnamesi"; Aydın, 9 Eylül 1939.
  • "Hava Taarruzlarından Korunmak İçin Belediye Bildirgesi"; Aydın, 21 Mayıs 1941.
  • Hava Taarruzlarından Pasif Korunma Talimatnamesi Vekiller Heyetinden Geçti"; Aydın, 9 Eylül 1939.
  • "İaşe Tedbirlerinden"; Aydın, 25 Ağustos 1944.
  • İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi; C II, İstanbul 1946.
  • KARABACAK, Özlem, II. Dünya Savaşı Yıllarında Eğitim ve Kültür Alanındaki Atılımların Taşraya Yansıması: Aydın İli Örneği, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2010.
  • KARABULUT, Umut; "Davetsiz Misafiri Beklerken: II. Dünya Savaşı Türkiye'sinde Pasif Güvenlik Önlemleri (1939 - 1940)",Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIV/28 2014, s. 199-223.
  • KOÇAK, Cemil; Türkiye'de Millî Şef Dönemi (1938 - 1945), Cilt 2, İstanbul, 2008.
  • "Konferanslar"; Ulus, 25 Şubat 1940.
  • "Maarif Vekâletinin Tebliği"; Anadolu, 30 Kasım 1940.
  • "Mekteplerde Tatil Maarif Vekâletinin Kararı"; Anadolu, 4 Nisan 1941.
  • ORTAYLI, İlber; "II. Dünya Savaşı'nda Şehirlerde Hayat" VI. Askerî Tarih Semineri Bildirileri I [İkinci Dünya Harbi ve Türkiye (20-22 Ekim 1997)], Ankara, 1998.
  • "Pasif Hava Korunma Kanunu Projesi"; Aydın, 6 Ekim 1938.
  • "Pasif Korunma, Aydın Valiliğinden"; Aydın, 2 Haziran 1944.
  • "Pasif Korunma İşleri ve Tebliğler"; Aydın, 12 Ağustos 1944.
  • "Pasif Korunmada Her Aileye Muayyen Vazifeler Veriliyor"; Aydın, 15 Eylül 1939.
  • "Pasif Korunma Komisyonu Toplandı."; Aydın, 12 I. Kânun 1939. Resmî Gazete; Tarih: 08.04.1939, Sayı: 4178.
  • Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekilliği; 15 II. Kânun 1940 Tarihli 12/487 Sayılı Tebliği, BCA, Belge No. 030.10.51.332.20.
  • "Şehir ve Kasabalarda Işıkları Karartma Nizamnamesi Hükümleri"; Aydın, 19 Kasım 1940.
  • ŞEN, Müslime; "II. Dünya Savaşı Yıllarında İzmir'in Sosyoekonomik ve Kültürel Hayatı", Dokuz Eylül Üniversitesi, ATATÜRK İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 1998.
  • ŞEN, Müslime; "II. Dünya Savaşı'nda İzmir'de Uygulanan Sivil Savunma Önlemleri ve İtalyan - İngiliz Esirlerinin Değişimi", Altıncı Askerî Tarih Semineri Bildirileri I, II. Dünya Harbi ve Türkiye, (20 - 22 Ekim 1997 - İstanbul), Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1998.
  • TEKELİ, İlhan - İLKİN, Selim; Dış Siyaseti ve Askerî Stratejileriyle II. Dünya Savaşı Türkiye'si, I. Cilt, İletişim Yayınları, I. Baskı, İstanbul, 2013. TEKELİ, İlhan - İLKİN, Selim; Savaşın İçinden Geleceğe Yönelen İkinci Dünya Savaşı Türkiye'si, Üçüncü Cilt, İletişim Yayınları, I. Baskı, İstanbul, 2014.
  • TOKSOY, Nurcan; Halkevleri Bir Kültürel Kalkınma Modeli Olarak, Orion Yayınevi, Ankara, 2007, s. 290.
  • TÜRKBEN, Gülsen; Aydın Şehir Etüdü, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Coğrafya Tezi, İstanbul, 1963.
  • Türkiye Cumhuriyeti, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi; 030/18/01 03/54- 35-20.
  • Türkiye Cumhuriyeti, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi; Belge, Tarih ve Sayısı: 20.02.1940 - 2/14705, Arşiv Dosya No. 030.18.1.2 - 93.107.5.
  • TÜRKMEN, Zekeriya; "Türk Basınında Çıkan Haberlere Göre İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye Cumhuriyeti'ni Savaş Ortamına Çekme Gayretleri", Altıncı Askerî Tarih Semineri Bildirileri, C II, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1999.
  • Vikipedi tr.wikipedia.org. 02.01.2017.
  • www.istanbul.edu.tr/ idari/ sivil savunma nedir. 02.01.2017.
  • www.istanbul.edu.tr/idari/sivil savunma tarihi. 02.01.2017.
  • "Zehirli Gazlar Hakkında"; Aydın, 8. I. Kânun 1939.
Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi-Cover
  • ISSN: 1303-9342
  • Yayın Aralığı: Yıllık
  • Başlangıç: 1976
  • Yayıncı: MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

PROFESYONEL SAVAŞ MUHABİRLİĞİNİN DOĞUŞU VE ETKİLERİ: KIRIM SAVAŞI (1853-1856) Basının Gelişim Serüveni ve Askerî Tarih Araştırmaları Bağlamında

Doğu AYDIN

Birinci Dünya Savaşı'nda Galiçya Cephesi 15'inci Kolordunun Harekâtı;

Hülya TOKER

DENİZ HARP TARİHÇİLİĞİNİN ÖNEMLİ BİR İSMİ ALİ HAYDAR EMİR (ALPAGUT), HAYATI VE ESERLERİ

Hakan BACANLI

1912-1913 BALKAN HARBİ'NDE İŞKODRA SAVUNMASI'NDA İŞKODRA GÖLÜ'NÜN VE NEHİRLERİN ROLÜ

Bülent DURGUN

İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA AYDIN'DA HAVA TAARRUZLARINA KARŞI UYGULANAN SİVİL SAVUNMA TEDBİRLERİ

Müslime GÜNEŞ