1912-1913 BALKAN HARBİ'NDE İŞKODRA SAVUNMASI'NDA İŞKODRA GÖLÜ'NÜN VE NEHİRLERİN ROLÜ
Balkan Savaşlarında Osmanlı ordusunun yüzünü ağartan üç önemli kale savunmasından birisi olan İşkodra, Balkan Yarımadası'nın en büyük gölü olan İşkodra Gölü'nün güneydoğusunda yer almaktaydı. İşkodra Savunması; Hasan Rıza Paşa komutasındaki Türk askerinin savaşma azim ve kararlılığının, cesaretinin sergilendiği en güzel örneklerden birisini teşkil etmişti. Türk askerinin cesaretinin yanı sıra İşkodra Savunması, göl başta olmak üzere Boyana Nehri, Drin Nehri ve Kir Suyu engeller sistemine dayandırılmıştı. Karadağ ile Osmanlı İmparatorluğu'nun sınırını oluşturan İşkodra Gölü, Karadağ kuvvetlerini kuzey ve güneyden ikiye ayırmaya zorlayarak onların sıklet merkezi oluşturmasını engellemişti. Ayrıca İşkodra Gölü'nde bulunan Osmanlı vesaiti nakliye gemileri silahlandırılarak bir donanma oluşturulmuştu. Karadağ'ın askerlerinin göl vasıtası ile yaptıkları lojistik desteğin kesilmesi ve düşman yanlarının topçu ateşi ile baskı altında tutulması konularında bu donanmaya büyük görevler verilmiş olmasına rağmen donanma bu hizmeti tam olarak yerine getirememişti. Yine de coğrafi konumun getirdiği avantajdan en üstün şekilde faydalanılarak yapılan tahkimat, üstün lider kadrosu ve cesur Türk askeri sayesinde kent, savaşın sonuna kadar savunulabilmişti. İşkodra Kalesi'nin ikmali için kara ve demir yollarının yetersizliği, bu kentin tamamen Şingin üzerinden gelen ve Boyana Nehri ile İşkodra Gölü'ne ve şehre ulaşan bir deniz ve iç su yolu sistemine bağımlı hâle gelmesine neden oluyordu. Kuşatma ile birlikte bu bağlantının kesilmesi sonucunda Balkan Savaşı'nda Osmanlının onurunu temsil eden kale, imdada yetişecek kuvvet ve onu ulaştıracak bir bağlantı hattı olmadığı için her gün giderek azalan lojistik destek nedeniyle teslim edilmek zorunda kaldı. Kalenin teslim edilmesi ile Balkan Savaşlarında Osmanlı İmparatorluğu mağlubiyeti kabul etmiş oluyordu. Şehirdeki Türk askerlerinin Şingin Limanı'ndan hareket ederek ayrılması ile Balkanlarda 550 yıldan fazla süren Türk varlığı sona eriyordu.
THE ROLE OF LAKE SHKODER AND RIVERS IN THE DEFENSE OF SHKODER DURING THE 1912-1913 BALKAN WARS
Shkoder, one of the three important castles for the Ottoman Army in the Balkan Wars, was located on the southeast of Lake Shkoder -the largest lake of the Balkan Peninsula. Shkoder defense established a good example of the perseverance, determination and bravery of the Turkish soldiers under the command of Hasan Riza Pasha. The defense of Shkoder was based on the barrier system including Lake Shkoder, and Bojana, Drin and Kir Rivers, as well as the valiance of the Turkish troops. Lake Shkoder, constituting boundary between Ottoman Empire and Montenegro, divided the Montenegrin troops into two from north and south; therefore prevented them to form a center of gravity there. A Navy was composed by arming the Ottoman transportation vessels in Lake Shkoder. The Navy was commissioned to curb the logistical support of Montenegrin units via Lake Shkoder and to keep enemy flanks under pressure by artillery fire; however, it could not properly fulfill this task. Yet, the city could be defended till the end, thanks to the fortifications constructed taking advantage of the geographical position, the superior leadership and courageous Turkish soldiers. Lack of roads and railways supplying the Shkoder Castle made the city totally dependent on the inland waterway system, starting from Shengjin Harbor and flowing through Bojana River and Lake Shkoder. As this connection was cut off with the siege, the Castle that represented the Ottoman dignity during the Balkan Wars had to be surrendered due to lack of reinforcements, lines of communication, and reducing logistical support. The surrender of this castle represented the defeat of the Ottoman Empire in the Balkan Wars. Departure of the Turkish soldiers from the Shengjin Harbor marked the end of 550-year Turkish presence in the Balkans.
___
- Genelkurmay ATASE Daire Başkanlığı Balkan Harbi Koleksiyonu.
- ATASE Arşivi; Kls. 25, Dos. 64, Fih. 002-03.
- ATASE Arşivi; Kls. 25, Dos. 64, Fih. 002-07.
- ATASE Arşivi; Kls. 25, Dos. 64, Fih. 002-08.
- ATASE Arşivi; Kls. 25, Dos. 64, Fih. 002-08a.
- ATASE Arşivi; Kls. 25, Dos. 64, Fih. 002-09.
- ATASE Arşivi; Kls. 72, Dos. 1, Fih. 56.
- ATASE Arşivi; Kls. 80, Dos. 29, Fih. 11-05.
- ATASE Arşivi; Kls. 80, Dos. 29, Fih. 11-07. Resmî Yayınlar
- Meclisi Mebusan Zabıt Cerideleri.
- MMZC 12 Mayıs 1328 (1912); 2. Devre, 1. Sene, 7. İçtima, C 1. Salnameler: - İşkodra Vilayet Salnamesi 1316 (1899).
- - Şirket-i Hayriye Tarihçe; Salname, Ahmet İhsan Şirketi (Matbaacılık Osmanlı Şirketi), İstanbul, 1330 (1914).
- Süreli Yayınlar
- Mecmua-i Askeriye.
- North Tonawanda Evening News.
- Servet-i Fünun.
- Kaynak Eserler
- Abdurrahman Nafiz ve Kiramettin; İşkodra Savunması I. ve II. Cilt, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2007.
- Ahmet İhsan; "Rumeli'nin Bir Asırlık Haritaları (Beserabya, Romanya, Sırbistan, Yunanistan, Karadağ, Teselya, Bulgaristan, Şark-ı Rumeli ve Bosna)", Servet-i Fünun, 36. Cilt, Sayı 913, 13 Teşrinisani 1324.
- Ahmet Sedat; Karadağlılarda Sevkulceyş ve Ta'biye, Mektebi Harbiye Matbaası, 1327.
- ALASYA, M. Kadri; Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Balkan Harbi Şark Ordusu II. Cilt 1'inci Kitap Birinci Çatalca Muharebesi, İkinci Baskı, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1993.
- Ali Saip (Binbaşı); Coğrafya-ı Mufassal Memaliki Devleti Osmaniye, Ebuziya Matbaası, 1304 (1887).
- ALPMANSU, Yusuf - ÖZEN, Gani - HÜNOĞLU, Burhanettin; Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri, III'üncü Cilt, 7'nci Kısım (Osmanlı İmparatorluğu Kara Kuvvetlerinin İdari Faaliyetleri ve Lojistik 1299-1913), Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1995.
- ANDONYAN, Aram; "Balkan Savaşları", Günümüz Türkçesi: Z. BİBERCİYAN, Rumeli'yi Neden Kaybettik, Örgün Yayınevi, İstanbul, 2007.
- ARTUÇ, İbrahim; Balkan Savaşı, Kastaş AŞ Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul, Kasım 1988.
- BAŞEREN, Sertaç Hami; Ege Sorunları, Türk Deniz Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2003.
- BELENDİR, Güney - TURAN, Oğuz; Harp Tarihi Ders Notları, Ankara, Kara Harp Okulu Basımevi, 1983.
- "Bulgaria Has Declared War"; North Tonawanda Evening News, 17 Ekim 1912.
- BÜYÜKTUĞRUL, Afif; Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Balkan Harbi VII. Cilt Osmanlı Deniz Harekâtı (1912-1913), İkinci Baskı, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1993.
- CHURCHILL, Winston S.; The River War, 2002 Blackmask Online. ÇAKMAK, Fevzi; Batı Rumeli'yi Nasıl Kaybettik?, Yayına Hazırlayan: Ahmet TETİK, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2011. DURHAM, M. Edith; The Struggle for Scutari (Turk, Slav and Albenian), Edward Arnold, London, 1914.
- Erkânıharp Kaymakamı Kiramettin; Harb-i Umumi'deki Tecrübeye Nazaran Menzil Teşkilatının Ehemmiyeti, Mecmua-i Askeriye, 1. Cilt, Sayı 9, Erkânıharbiyeiumumiye Dördüncü Şubesi, İstanbul, 1 Kanunuevvel 1335 (1 Aralık 1919).
- ESENYEL, Ömer; Balkan Harbi'nden Günümüze Bakış, İstanbul, Harp Akademileri Basımevi, 1995.
- HALLI, Reşat; Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Balkan Harbi (1912-1913)
- I. Cilt, Harbin Sebepleri, Askerî Hazırlıklar ve Osmanlı Devleti'nin Harbe Girişi, İkinci Baskı, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1993.
- Havadis-i Dâhiliyye (İşkodra Gölünde Nakliyat); Servet-i Fünun, 12. Cilt, Sayı 312, 24 Teşrinievvel 1312.
- HAYTA, Necdet; "Balkan Savaşları Sırasında Ege Adaları Sorunu", Dokuzuncu Askerî Tarih Semineri Bildirileri II, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 2006.
- HOTİ, Ferit R.; Shkodra Free Zone, Translated by: Artan Karini, CP, Shkoder, 1999.
- KARAL, Enver Ziya; Osmanlı Tarihi V. Cilt, 4. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1983.
- ------------; Osmanlı Tarihi VIII. Cilt (Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri (1876-1907)), 3. Baskı, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1988.
- ------------; Osmanlı Tarihi IX. Cilt (İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (1908 - 1918)), Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1996.
- KODAMAN, Bayram; "II. Abdülhamit ve Kürtler - Ermeniler", SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Mayıs 2010, Sayı: 21.
- KÖSOĞLU, Nevzat; Şehit Enver Paşa, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2008.
- LANGER, William L. and BLAKE, Robert P.; "The Rise of the Ottoman Turks and Its Historical Background", The American Historical Review, Vol. 37, No. 3 (Apr., 1932).
- Mevadd-i Nafia (İşkodra Gölü'nde İşlettirilmek Üzere İki Romorkör); Servet-i Fünun, 10. Cilt, Sayı 260, 28 Kânunuevvel 1311.
- ÖZATALAY, Fehmi; Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Balkan Harbi Garp Ordusu Karadağ Cephesi, III'üncü Cilt 3'üncü Kısım, İkinci Baskı, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1993.
- RADOVITCH, Adria; Radovan Boshkovitch, Iva Voukotitch, The Question of Scutari, Paris, 1919.
- SEYMOUR, Charles; The Diplomatic Background of the War 1870- 1914, Yale University Pres, Tenteh Printing, 1918.
- SÜKAN, Özer; 21 Yüzyıl Başlarında Balkanlar ve Türkiye, İstanbul, Harp Akademileri Basımevi, 2001.
- ŞİRELİ, Aykut - ŞİRELİ, Nurhayat; "Harp Ekonomisi Planlamasına Tabi Olan Unsurlar, Harp Ekonomisi. TÜCCARZADE İbrahim Hilmi; Memalik-i Osmaniye Cep Atlası, Kütüphane-yi İslam ve Askerî: İbrahim Hilmi, Babıali, 1324.
- UÇAROL, Rifat; Siyasi Tarih (1789-1999), Filiz Kitabevi, Beşinci Baskı, İstanbul, 2000.
- YAŞAR, Raif - KABASAKAL, Hüseyin; Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Balkan Harbi Osmanlı Devri (1912-1913) III'üncü Cilt 2'nci Kısım Garp Ordusu Yunan Cephesi Harekâtı, İkinci Baskı, Ankara, Genelkurmay Basımevi, 1993.
- ISSN: 1303-9342
- Yayın Aralığı: Yıllık
- Başlangıç: 1976
- Yayıncı: MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı
Sayıdaki Diğer Makaleler
İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA AYDIN'DA HAVA TAARRUZLARINA KARŞI UYGULANAN SİVİL SAVUNMA TEDBİRLERİ
1912-1913 BALKAN HARBİ'NDE İŞKODRA SAVUNMASI'NDA İŞKODRA GÖLÜ'NÜN VE NEHİRLERİN ROLÜ
DENİZ HARP TARİHÇİLİĞİNİN ÖNEMLİ BİR İSMİ ALİ HAYDAR EMİR (ALPAGUT), HAYATI VE ESERLERİ
Birinci Dünya Savaşı'nda Galiçya Cephesi 15'inci Kolordunun Harekâtı;