DÖNEM FENN-İ HARBİ AÇISINDAN BİR EMRİN ANATOMİSİ: HATT-I MÜDAFAA YOKTUR, SATH-I MÜDAFAA VARDIR. O SATIH BÜTÜN VATANDIR…

Araştırmanın amacı, Sakarya Meydan Muharebesi’nde Başkomutan Mustafa Kemal Paşa tarafından verilmiş ünlü Sakarya emrinin anlamını ortaya koymaktır. Sakarya emri, Muharebe’nin en kritik zamanında verilmiş ve icrasıyla Muharebe’nin seyrini değiştirmiştir. Sakarya emri, basit bir müdafaa emri gibi görünmesine rağmen, içerdiği kavram ve teorilerin çeşitliliği ve kapsamlarının çok geniş olması sebebiyle, üzerinde ayrıntılı bir analiz yapmayı gerektirmektedir. Sakarya emrinin anlamsal denklemi incelendiğinde, Muharebe’de cereyan eden sakıncalı bazı askeri uygulamaları değiştirmek gayesiyle verildiği anlaşılmaktadır. Bununla beraber, Muharebe’nin çok ötesinde, moral ve manevi bir boyutu ilgilendiren yönlendirmeler de mevcuttur. Buradan hareketle emrin hem stratejik/taktik bir boyutu hem de yüksek bir ideale ilişkin bir boyutunun olduğu varsayılabilir. Araştırma, emrin içerdiği savaş sanatının kural ve kaidelerini belirgin kılarak, emrin özüne ulaşmayı hedeflemiştir. Araştırma döneminde savaş sanatı, fenn-i harp olarak adlandırılıyordu ve hatırı sayılır bir literatür birikimi mevcuttu. Fakat bu literatür, XVIII. yüzyıldan itibaren sürekli gelişen Avrupa fenn-i harbinin bir birikimiydi. Bu sebeple Sakarya emrine gelene kadar Avrupa fenn-i harbin izi sürülmüş ve araştırma dönemine olan yansımaları belirgin kılınmıştır. En sonunda, Sakarya emrinin üzerinde yükseldiği askeri teori ortaya konarak, Mustafa Kemal Paşa’nın Sakarya emrinde Ordusuna anlatmaya çalıştığı niyet ve maksat ifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sakarya emri, fenn-i harp, hattı müdafaa, sathı müdafaa, topyekün harp

PDF

___

Ali Fıtri; Ta’bîrât-ı Sevkü’l-ceyşiye ve Avârız-ı Coğrafya, Mekteb-i Harbiye Matbaası, İstanbul, 1911.
Ahmed Esad; Zamanımızda Usûl-i Tâ’bîye, 2’nci bs., I. ve II. Cilt, İstanbul, 1893.
Asâkir-i Mansûre-i Muhammediye’nin İstî’mâli İçin Tertip Olunan Nefer Ta’lîmi, İstanbul, 1832.
BLUME, Wilhelm Hermann von; Sevkü'l-ceyş, Osman Senaî (çev.), İstanbul, 1897.
CRISSÉ, Turpin de; Essai sur l’art de la Guerre, I. Cilt, Paris, 1754.
General Pedoya; Müntehebat-ı Usûl-i Tâ’bîye, II. Cilt, Kaymakam M. Süreyya (çev.), İstanbul, 1898.
GOLTZ, Colmar Freiherr von der; Das Volk in Waffen, Berlin, 1883.
GOLTZ, Colmar Freiherr von der; Kriegführung, Kurze Lehre ihrer wichtigsten Grundsätze und Formen, Berlin, 1895.
Golç Paşa; Harekatın Sevk ve İdaresi, Osman Senai (çev.), İstanbul, 1898.
GUIBERT, Jacques de; Essai Général de Tactique, II. Cilt, 1773.
Hidemat-ı Seferiyye Nizamnamesi, Kitabhane-i Askeri, İstanbul, 1909.
LUDENDORFF, Erich von; Der Totale Krieg, Ludendorffs Verlag G.m.b.H., München, 1935.
MAGNAN, Bernard Pierre; Fenn-i Harb: Tâ’bîyetü’l-ceyş, Ohannes, Hüseyin Avni Paşa (çev.), İstanbul, 1851.
MAGNAN, Bernard Pierre; Sevkü’l-ceyş, Ohannes, Hüseyin Avni Paşa (çev.), İstanbul, 1854.
MAIZEROY, Paul G. J. de; Theorie de la Guerre, Aux Depens de la Societe, Lausane, 1777.
Mustafa Şevket (Kaymakam); Fenn-i Harb, İstanbul, 1877.
Piyade Talimnamesi, Mekteb-i Harbiye Matbaası, İstanbul, 1909.
Ömer Naili; Fenn-i Harb ve Tarih-i Askeri, Mekteb-i Harbiye Matbaası, İstanbul, 1876.
Reglement Concernant l’Exercise et les Manoeuvres de l’Infanterie du Premier Aout 1791. Anselin et Pochard, Paris, 1822.
Ta’lîmnâme-i Piyadegân (Bölük Ta’lîminin Aksam ve Kavâid-i Umûmîyesi), İstanbul, 1838.
Ta’lîmnâme-i Piyadegân, Tabur Ta’lîmi, II. Cilt, İstanbul, 1830.
Ta’lîmnâme-i Piyadegân, Alay Ta’lîmi, III. Cilt, İstanbul, 1830.
ATATÜRK, Mustafa Kemal; Cumalı Ordugahı, 2. bs., Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2009.
ATATÜRK, Mustafa Kemal; Medeni Bilgiler, 2.bs., Afet İnan (Yay. haz.), Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul, 2010.
ATATÜRK, Mustafa Kemal; Söylev (Nutuk), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1981.
ATATÜRK, Mustafa Kemal; Taktik Meselesinin Çözümü ve Emirlerin Yazılmasına İlişkin Öğütler, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayını, Ankara, 2011.
Atatürk’ün Sözlerinde Asker ve Askerlik Mesleği, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayını, Ankara, 2013.
BLACK, Jeremy; Savaş ve Dünya, Askeri Güç ve Dünyanın Kaderi 1450-2000, Yeliz Özkan (çev.), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2009.
BLACK, Jeremy; The Age of Total War 1860-1945, Praeger Security International, London, 2006.
CLAUSEWITZ, Carl von; Savaş Üzerine, Selma Koçak (çev.), Doruk Yayınları, İstanbul, 2015.
COETZEE, Daniel, EYSTURLID, Lee W.; Philosophers of War: The Evolution of History's Greatest Military Thinkers, I. Cilt, Praeger Pub., Santa Barbara, 2013.
CREVELD, Martin van; The Art of War-War and Military Thought, Cassel&Co, London, 2000.
ÇÖKLÜ Şenol; I. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Askere Alma Usûlleri (Ahz-ı Asker), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2014.
ERDOĞAN, Selim; Sakarya, Türk Bitti Demeden Bitmez, 4. bs., Kronik Kitap Yayınları, İstanbul, 2021.
FREEDMAN, Lawrence; Strategy, Oxford University Press, New York, 2013.
GAT, Azar; The Origins of Military Thought, from the Enlightenment to Clausewitz, Clarendon Press, Oxford, 1989.
GAWRYCH, George W.; Genç Atatürk, Osmanlı Zabitinden Türk Devlet Adamına, Gül Çağalı Güven (çev.), Doğan Egmont Yayıncılık, İstanbul, 2014.
GOLTZ, Colmar von der; Millet-i Müselleha (Ordu-Millet), 2. bs., İsmet Sarıbal (Yayına haz.), Otorite Kitap, İstanbul, 2016.
GUIBERT, Jacques de; Askeri Yazılar 1772-1790, Ahmet Şensılay (çev.), Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 2005.
HART, B. H. Liddell; Strateji, Dolaylı Tutum, Selma Koçak (çev.), Doruk Yayınları, İstanbul, 2015.
HOPE, Ian C.; A Scientific Way of War, Antebellum Military Science, West Point, and the Origins of American Military Thought, University of Nebraska Press, Lincoln & London, 2015.
İNAN, Afet; Atatürk’ün Karlsbad Hatıraları, Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık, İstanbul, 1999.
JOMINI, Antoine Henri; Savaş Sanatı’nın Ana Hatları, A. Tunçer Büyükonat (çev.), Doruk Yayımcılık, İstanbul, 2013.
LUDENDORFF, Erich von; Topyekün Harp, 2. bs., Aynur Onur Çiftçi-Erhan Çiftçi (çev.), Dergah Yayınları, İstanbul, 2020.
Makers of the Modern Strategy, from Machiavelli to the Nuclear Age, Peter Paret (ed.), Princeton University Press, Princeton, New Jersey, 1986.
MAURICE; Maurice’s Strategikon: Handbook of Byzantine Military Strategy, George T. Dennis (çev.), University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 1984.
Modern Stratejinin Ustaları, Edward Mead Earle (der.), Selma Koçak (çev.), Doruk Yayınları, İstanbul, 2015.
MUTÇALI, Serdar; Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, İstanbul, 2010.
On the Road to Total War, The American Civil war and German Wars of Unification 1861-1871, Stig Förster, Jörg Nagler (ed.), Publications of the German Historical Institute, Washington, 1997.
PARKER, Geoffrey; Cambridge Savaş Tarihi, 3. bs., Füsun Tayanç-Tunç Tayanç (çev.), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2017.
SHAW, Martin; Dialectics of War: An Essay in the Social Theory of Total War and Peace, Pluto Press, Falmer, Brighton, 1988.
SCHEIPERS, Sibylle; On Small War, Carl von Clausewitz and People’s War, Oxford University Press, Oxford, 2018.
SUNAR, Mehmet Mert; Arş İleri, Okur Kitaplığı Yayınları, İstanbul, 2016.
Türk İstiklal Harbi, Batı Cephesi, Sakarya Meydan Muharebesi ve Sonraki Harekât, II. Cilt, V. Kısım, II. Kitap, Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Yayını, Ankara, 1973.
ÜNAYDIN, Ruşen Eşref; Atatürk’ü Özleyiş, I. Cilt, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul, 1998.
WALLACH, Jehuda L.; Bir Askeri Yardımın Anatomisi, 2. bs., Gnkur. Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1985.
War, Society and Enlightenment, The Works of General Lloyd, Patrick J. Speelman (ed.), Brill Pub., Leiden, Boston, 2005.
CEBECİOĞLU, Sezgin; Sakarya Meydan Muharebesi’nde Çaldağı ve Önemi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Milli Savunma Üniversitesi Alparslan Savunma Bilimleri Enstitüsü Harp Tarihi Ana Bilim Dalı, Ankara, 2019.
DOĞAN, Nursel; Osmanlı- Habsburg Savaşlarında Bir General: Raimondo Montecuccoli ve Tercüme-i Fenn-i Harb, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Ankara, 2018.
ZEYLEK, Ömer; “Usûl ü Fenn-i Harb” Transkripsyon-Askeri Terimlerin İncelenmesi ve Sözlüğü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Aydın, 2016.
IMLEY, Talbot; “Total War”, Journal of Strategic Studies, 30/3, Haziran 2007, s. 547-570.
LIAROPOULOS, Andrew N.; “Revolutions in Warfare: Theoretical Paradigms and Historical Evidence: The Napoleonic and First World War Revolutions in Military Affairs”, The Journal of Military History, 70/2, Nisan 2006, s. 363-384.
KÖRPE, Özgür, KIRIK, Hikmet; “Bir Pragmatik Eylem Düşüncesi Olarak Taarruz Ruhu ve Atatürk’ün Taarruzi Söylemi”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 14/28, 2018, s. 229-273.
CİHANGİR, Çiğdem K.; “Sakarya Savaşı Öncesinde Yunan Savaş Meclisi”, Sakarya Zaferi ve Haymana Uluslararası Sempozyumu Bildirileri III, Ankara, 2017, s. 95-112.
Vauban’un Paralelleri, Erişim Tarihi: 24.07.2021. https://militaryhistoryblog.files.wordpress.com/2012/01/trench-21.jpg
Leipzig Muharebesi, Erişim Tarihi: 28.07.2021. http://eisengeiste.blogspot.com/2015/05/meade-and-central-position.html