BÜYÜK TAARRUZ’UN KALPGÂHI: 4’ÜNCÜ KOLORDU (26-30 AĞUSTOS 1922)

Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos-13 Eylül 1921) muzafferiyetle sona erdikten sonra şimdi sıra Yunan ordusunun Anadolu’dan atılmasına gelmişti. Bu minvalde Türk ordusu, zaman kaybetmeksizin taarruz hazırlıklarına başlamıştı. Taarruz hazırlığı yaklaşık 10,5 ay sürmüş ve hazırlıklar kapsamında gruplar kolordulara çevrilmiş, ordular kurulmuş ve Türk ordusuna kati neticeyi verdirecek olan Sad taarruz planı hazırlanmıştı. Plana göre cephenin sıklet merkezi Afyon’un güneyi idi. Yunan ordusuna darbe buradan indirilecekti. Bu plan çerçevesinde ordunun büyük bir kısmı Afyon güneyine hareket ettirilmişti. Hareket eden kuvvetlerden biri de 4’üncü Kolordu idi. Kolordu, Afyon’un güneyinde cephenin kalpgâhından cepheyi yarma görevi almış ve 26 Ağustos 1922’de taarruz başladığında cepheyi yaran ilk kuvvetlerden (5’inci Kafkas Tümeni) biri olmuştu. Ayrıca Büyük Taarruz’dan sonra Yunan Başkomutanı olarak atanan General Trikupis, 4’üncü Kolordu bölgesinde 5’inci Kafkas Tümeni tarafından esir edilmişti. Çalışmada Büyük Taarruz’da 1’inci Ordu’ya bağlı 4’üncü Kolordunun cephe faaliyetleri ele alınmıştır. Bu faaliyetler, Milli Savunma Bakanlığı Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı Arşivi’nden tespit ve temin edilen arşiv belgeleri, Milli Savunma Bakanlığının Türk İstiklal Harbi Serisi’nde yer alan çalışmalar ve Literatürde yer alan çeşitli çalışmalarla anlatılmaya çalışılmıştır. Çalışmada nitel yöntem kullanılarak kaynaklar analiz edilmiş ve çalışma ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Sakarya Meydan Muharebesi, Sad Taarruz Planı, Büyük Taarruz, Başkomutan Muharebesi, 4'üncü Kolordu, Albay Kemalettin Sami Bey, Harp Tarihi

PDF

___

ARTUÇ, İbrahim, Büyük Taarruz Başkomutan Meydan Muharebesi, Kastaş Yayınları, İstanbul, 1986.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (Bugünkü Dille), yay.haz. A.Sevim, İ.Öztoprak ve M.A.Tural, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2006.
AYKUT, Fahri, İstiklal Savaşı’nda 4’üncü Kolordu, (yay.haz. Z. Türkmen ve A.Kaptan), Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2006.
AYSAL, Necdet, “Atatürk Döneminde İç Politika”, Başlangıçtan Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, ed. Temuçin Faik Ertan, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2020.
BELEN, Fahri, Askerî, Siyasal ve Sosyal Yönleriyle Türk Kurtuluş Savaşı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1983.
BULCA, Nüzhet, 30 Ağustos Zaferine Doğru, Güven Basımevi, İstanbul, 1949.
ÇALIŞLAR, İzzettin, Sakarya’dan İzmir’e Kadar 1’inci Kolordu, yay.haz. Z.Türkmen ve A.Keskin Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2007.
ÇALHAN, Özden, Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi Büyük Taarruza Hazırlık ve Büyük Taarruz, c. 2, Ks. 6, Kitap 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1994.
DARYAL, Ziyaettin, “Batı Cephesi Kuvvetlerinin 29 Ağustos 1922 Muharebeleri”, Büyük Taarruz 70’nci Yıl Armağanı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1992.
DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, yay.haz. A.S. Güneyçal, Aydın Kitabevi, Ankara, 2002.
ERCAN, Tevfik, “Türk İstiklal Harbi Büyük Taarruza Hazırlık ve 26 Ağustos 1926”, Büyük Taarruz 70’nci Yıl Armağanı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1992.
ERDOĞAN, Selim, Büyük Taarruz, Kronik Kitap, İstanbul, 2021.
ÇALHAN, Özden, “Büyük Taarruz Öncesi Askerî Faaliyetler ve Taarruz Planının Hazırlanması”, Büyük Taarruz 70’nci Yıl Armağanı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1992, s. 69-73.
GÖRGÜLÜ, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu 1912-1922, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2014.
ERKAL, Şükrü, “TBMM Hükümetinin Büyük Taarruz Öncesi Barış Girişimleri ve Sonucu”, Büyük Taarruz 70’nci Yıl Armağanı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1992.
ERKAL, Şükrü, “Büyük Taarruz’da Başkumandan Muharebesi (30 Ağustos 1922)”, Büyük Taarruz 70’nci Yıl Armağanı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1992.
KABASAKAL, Hüseyin, “Türk İstiklal Harbi’nin Büyük Taarruz Palanı ve Zamanı Üzerinde Başkomutanlık ve Üst Komutanlık Katında Yapılan Tartışmalar”, Büyük Taarruz 70’nci Yıl Armağanı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1992.
Kara Harp Okulu, Harp Tarihi Ders Notları, Kitap I, Harp Okulu Basımevi, Ankara, 1983.
“Kemalettin Sami Paşa’nın Hal Tercümesi”, Askeri Mecmua, S. 93, 1 Haziran 1934.
KOCATÜRK, Utkan, Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2007.
NİŞ, Kemal, Türk İstiklal Harbi Büyük Taarruz (1-31 Ağustos 1922), c. 2, Ks. 6, Kitap 2, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1968.
ÖKSE, Necati, BAYCAN, Nusret ve SAKARYALI, Salih, Türk İstiklal Harekâtına Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1989.
ÖZÇELİK, Ayfer, “Büyük Taarruz’a Hazırlık (SAD Taarruz Planı Tasarısı)”, Büyük Taarruz 70’nci Yıl Armağanı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1992.
ÖZSELÇUK, Nusret, “30 Ağustos Zaferi ve Atatürk”, Büyük Taarruz 70’nci Yıl Armağanı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1992.
ÖZALP, Kazım, Milli Mücadele 1919-1922, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.
ÖZLÜ, Hüsnü, “Arşiv Belgelerine Göre Büyük Taarruz Öncesi Sad Taarruz Planı” ve Mustafa Kemal Paşa’nın Genel Taarruz Planının Analizi”, Büyük Taarruzun 90.Yılında Uluslararası Milli Mücadele ve Zafer Yolu Sempozyumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2014.
ŞEVKET, A., “İstiklal Harbi’nde 38’inci Alayla Samsun’dan İzmir’e”, Askerî Mecmua, S. 121, 1941.
TURHAN, Selim, “Batı Cephesi Kuvvetlerinin 28 Ağustos Günü Takip ve Muharebeleri”, Büyük Taarruz 70’nci Yıl Armağanı, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1992.
TRİKUPİS, Nikolaos, General Trikupis’in Hatıraları, çev. A.Angın, Hüsnütabiat Matbaası, İstanbul, 1967.